Katalog

BİLİMSEL ÜRETİM Rakamlarla Turkiye'de bilim Türkiye'de yayımlanan bilimsel makalelerin rakamsal verileri... 1994 Yıh SCI Kaynağına Giren Makalelerin Konulanna Göre Impact Faktörieriyle Yüzde Dağılımı Dığer Mühendislik ve Temel Bllimlerde 1994 Yılında Yayınlanan Makale Sayılannın Kurumlara Göre Yüzde Katkılan Istanbul U, % 54.94 1994 yılında SCI kaynak dergilerinde yayınlanan makale sayıları Temel Bılımler Mühendislik Bilimleri Mühendislik Bilimleri %33.15 Gazi Ü. % 3 | L,L y ^ ^ BoğaziçıU. AnkaraÜ. Bılkent Ü. HacettepeÜ. %5 %7 %5 |213 islik ve Temel Bilimlerde 1994™!228| Yılında Yayınlanan Makale Sayılannın Kurumlara Göre Dağılımı 1 S ^ 13 7 ö ö ö o 5 ö 4 11 6 o ö o 7 2 10 • •> ° = = •> ö = ö 8 o SI 11 I • * Gezegenlerin dolanma ve dönme dönemleri üzerine Gürler lliçin * m I lgilenenler belki hatırlar, ilk amatör astronomı denemem Cumhuriyet Bilim Teknik'te yayımlanınca (1), tanınmış fizikçilerimizden olumsuz eieştiriler almıştı (2). Bu süreç, gezegenlerin fiziksel özellikleri ile ilgili yeni yayınlarla devam etti (36). Bu kez olumlu veya olumsuz yankı oluşmadı. Galiba en iyisi internasyonal ölçekte iyi bilinen bir astronomi dergisinde yayım olanağı elde etmekti. dönüş süresi olan dönme dönemi ise (spin period), birbirinden çok farklı rakamlarla ifade ediliyor ve bu süreler, bilinen bir kurala bağlı değil (Tablo 1). Bir tıp mensubu olarak bunu başarmak gerçekten zordu. öne sürülen görüşler bir anlam ifade etmiş olmalı ki York Üniversitesı'nden fizikçi Sn. Prof. VVoolfson, yollanan verileri kısa bir makale şeklinde kendisi düzenleyerek Inglitere'de "Royal Astronomical Society'nin" yayın organı olan "The Quarterly Joumal"a önerdi. Oergi, verileri yayına uygun bulmuştu (7). Sn. Pro. VVoolfson'un gezegenlerin oluşumu ile ilgili bir hipoteze ismini verdiğıni daha sonra tesadüfen öğrenecektim. (8) Gezegenlerde dolanma dönemi (orbital period) güneşin etrafında bir tur atılması ıçin geçen zamanı belirliyor. Bilindiği gibi içerden dışarıya giderek artan zaman birimleri ile ifade edilıyor (Tablo 1). Dolanma döneminin karesinin gezegenin güneşten uzaklığının küpüne bölümü aynı sayıyı veriyor (Kepler'in üçüncü yasası). Gezegenin kendi etrafında Zoriş Acaba bu konuda bir şeyler bulunabilir miydi? Tablo 1'deki veriler, Kanada'da "Royal Astronomical Society'nin" yayımladığı Observer's Handbook'un 1991 baskısından alınmıştır. Çalışmada 'n' güneşten uzaklığına göre sıralanışı, 'm' gezegenin kütlesini (Dünya kütlesıne göre), 'p' yıl olarak dolanma dönemi (orbital period),'T' ise dönme dönemini vermektedir (spin period). n Gezegen Dolanma dönemi Dönme dönemi Kütle p (yıl) T (yıl) m Dünya kütlesi 1 2 3 4 5 6 7 8 Merkür 0.241 0.160673 Venüs 0.615 0.665799 Dünya 1.000 0.002732 Mars 1.881 0.002810 Jüpiter 11.86 0.001123 Satüm 29.46 0.001216 Uranüs 84.01 0.001967 Neptün 164.70 0.001838 0.0558 0.8150 1.0000 0.1074 217.83 95.14 14.54 17.23 Tablo 1 x1(r 4 (4) K p (1) = 2.419 x 10"4 K p (2) = 2.382 x10" 4 Bu degerlerin yakınlığı ve yaklaşık % 3'lük sapma göstermesi dikkat çekicidir. TitiusBode yasası dolanma dönemi için "düzenlı" bir artışı öngörmektedir. Aynı şekilde dönme dönemi 'T' ve kütle 'm' için özellikle iç gezegenlerde benzer olgudan bahsetmek olanaksızdır. Sn. Prof. Woolsfon'un desteğiyle yayımlanan makalenin özü bu şekilde sunulabilir. Görüldüğü üzere 'm', 'p' ve 'T' arasında tek sayılı (bir, üç, beş, yedi) ve çift sayılı (iki, dört, altı, sekiz) gezegenlerde "dörderli" bir ilişki dikkati çekiyor. Dolanma, Dönme Dönemi Ouarterly Journal'ın yayımladığı bulgular şunlardır. G n = (m r VT n ) 1/2 • • • ~(1) KQ ( n ) = G n G n+2 ' G n+4 G n+6 <2) Kp (n) = P n P n + 2 / P n + 4 P n + 6 (3) Şunlar bulunabilmektedir: K G (1) = 2.462 x 10' 4 KQ (2) = 2.526 İkili İlişki Sekız gezegenin 'G n ' değerlerini "ikili" bir ilişki şeklinde belirlemek mümkün olmuştur. Bu konuyla ilgili veriler dış yayıma hazırlandığında ayrıntısına girilmeyecektir. Her gezegenin dolanma, dönme dönemleri ve kütieleri içeren yaklaşımı tek bir formülde toplama çabamız da devam etmektedir. Değerli matematik hocalarımızın yardımıyla ilk dört ve ikinci dört gezegen için ıki ayn formül elde edılebilmiştir. Bu veriler dış yayıma kabul ettınlebılirse tekrar Cumhuriyet Bilim Teknık okurlarının karşısına çıkmak mümkün olabilecektir. Muhtemelen gezegenlerin kütle, dolanma ve dönme dönemleri arasında daha açık bir ilişki tanımlanabilecektir. En güzeli, amatör heves ve çabanın devamı. Oeğerli bilim adamlarımızın görüş ve eleştirilerine saygılanmla sunarım. * Prof. Dr. Sovgi Hastanesi, Kardtyoloji Bölümü, Ankara. Kaynaklar: Acaba "ikili" ilişki bulunabilir miydi? 1 CBT, 188, 4. 1990. 2 CBT, 189, 4. 1990. 3 CBT 192, 4, 1990. 4 CBT, 220, 16, 1991. 5CBT, 238, 4, 1991. 6 CBT, 293, 12, 1992. 7uuart J Roy Astron Soc. 35, 577, 1994. 8 Quart J Roy Astron Soc. 3 4 , 1 , 1993. 42612