Katalog

OKURDAN BİZE HAFTANIN GÜNDEMİ Halkalı Yeşil Papağanlar Diyanbakır'ın da konuklarıl Sayın Çelıkkol'un, Ankara'dakı kırmızı halkalı yeşıl papağanlann (Psıttacula kramen), şımdı Izmır'de de gözlendığını bıldıren yazısını(1) okuduktan dort gün sonra, 1 Şubat 1995 tanhınde, bu oldukça ılgınç kuşlara Dıyarbakır'da rastladım Yaklaşık üç yıldır, özellıkle Dicle Ünıversıtesı kampusu ıçınde ornıtolojık gözlemler yapan bın olarak, halkalı yeşıl papağanlarla ılk kez karşılaşıyordum Bu kusların ılımızde daha once goruldüğune ıfışktn hıçbır bılgımız de yoktu. Unıversıtemız alanı ıçınde, bırbınnden yalnızca bırkaç metre arayla dıkılı ıkı ağacın çıplak dallan uzennde kumelenmış papağanlar, oncelıkle, çıkardıkları "cırlak" seslerle varlıklarını duyurdular Akşam uzerıydı ve günbatımına yaklaşık yarım saat vardı Çıplak gözle uzaktan bıle kolayca seçılebılen, kendılerıne özgü vücut yapılanyla bunların "papağan" oldukları, büyuk olasılıkla da, son ıkı yıldan berıdır, ("kuşkulu" olanlar bır yana bırakılacak olursa) ulkemızde saptanmış 426 kuş turu olarak kabul edılen kırmızı halkalı yeşıl papağanlar olduklan, açıkça bellıydı O gun kendılerıne pek yaklaşamadan, sekız papağanın topluca, çeşıtlı sesler çıkararak bulunduklan yerlerden aynlmalarını ızledım. Ertesı gün aynı saatler yaklaşırken, bu kez daha "donanımlı" olarak aynı yere gittım Ağaçların uzennde bu kez beş papağan vardı Kusların gerçekten de sdz konusu halkalı yeşıl papağanlar olduklarını saptamakla kalmayıp, kendılerını uzaktan da olsa fotoğraflama olanağı bulabıldım Ancak, yalnızca bırkaç dakıkalık gözlem suresının ardından kuşlar uçup gıttıler Daha sonra onlan bır daha göremedım, ama önümuzdekı günlerde de surdureceğım gözlemlerım sonuçsuz kalmayacağına ınanıyorum Papağanlann kendılen dışında bır dıer ılgınç nokta tıpkı gerek Izmır ıçın ayın Çelıkkol'un gerekse Istanbul ıçın Sayın Çepnı'nın bıldırdıklen gıbı(1,2), bu kusların uzennde toplandıklan ağacın "tespıhağacı" (Melıa azederach) olmasıydı Ağaçların altında, meyvelerın (haşlandıktan sonra soyulmuş nohut "zar"larını andıran ıçı boş kabuklan ve kınlmış çekırdeklerı yığılıydı öyle görünüyor kı, en azından ıçınde bulunduğumuz kış aylannda, "tespıh tanelen"nden başka yıyeceklerı pek bır şey bulamamaları, halkalı yeşıl papağanları bu ağacabağımlı kılıyor. Turkıye'yı mesken tutan sevımlı konuklarımızın yayılışının ızlenmesmde, yurdun dört bır yanındakı doğa ve kuşseverierın onemlı katkıları olabılır Bu yuzden, bulunduklan yörelerde halkalı yeşıl papağanlara rastlamış olan ya da rastlayacak olan okurlan, gözlemlerım ıletmeye çağırıyorum Bir kitaptan notlar., Herkesm başucunda, sayfaları kanştınlmış hattayeryer okunmuş ama henüz bütünüyle okunmay ı bekleyen bır dızı kıtap vardır Orada bekleme zamamm doldurup da okunmadan raja kaldınlan kıtaplara yazık. "Genç bılım adamına ögütler" (TÛBtTAK yayını) kıtabı, bu sürecı yaşarken bır çırpıda okundu Ulkemızde yüksek ögrenım kurumlan kalıtesı artmasa bıle sayıca artıyor Buralarda, yüzlerce genç şöyle veya böyle bılım hayatına atılıyor Bu durum öyle göstenyor kı bılım kavramı, üntversıtelerımızde ve ulkemızde gıderek daha yaygın bır şekıtde kullanılacaktır ve bu kavramın ıçenğının kavgası venlecektır Bu nedenle, başka ülkelenn uzun süre önceyaşadıklan bır sürecı derınlemesme yenıden yaşayacagız demektır> (ınşallah') Bılım hay atma atılmak ısteyen gençlen, genç bılım ınsanlannı bılım düm ası ıçınde olan bıtenı merak edenlerı, bılım ıle araştırma nesnesı amsındakı ılışkılerı öğrenmek ısleyenlenn bulabıleceklerı çok fazla kaynakyok ulkemızde. 1960yılmdaNobelTıp ödülü kazanan Peter Medawar tarafından vazılan elımdekı kıtap, böyle bır boşluga damlayan bır damla olması açısından ılgınçtır ve çok da kolay okunmaktadır Peter Medawar tıpçıların, özellıkle de organ nakılcılennın yaktndan bıldıklerı bır ısım Vücudumuzun başka ınsanlardan alınan dokuları leddetmesının nedenlennı araştımuş ve derde deva buluşlar da yapmış Çeşıtlı laboratuvarlarda çalışmış, ve yüzlerce genç yanında yetışmış Çok zengın bır araştırma ve ınsan ılışkılerı deneyımıne sahıp oldugu, kıtabm bütününden ortaya çıkıyor "Araştırma çalışmulunna daha ilk başladığım sıralarda 'okumtış olsuydım' diyebileceğim tilrden bir kitap yazmaya çuhştim " gırış cumlesı, Meda\\ar'myazdıgı kıtabm ozellıgım belırlıyor Nıtekım, kıtap baştan sona genç bıhmcınm dııvgu \e düşüncelerını deşmeye ve ona araştırma dünvasının cangılında kılavuzluk etmeye çalışmaktadır Medawar bır adım daha alıvor ve ' kıtabm "sadece bilimcilere değil herhangi bir aruştırıcı fauliyette bulıınan herkeseyönelik" oldugunu belırtıyor Altlannı çızdıgım bazı düşüncelerını bu köşeye almakta vamr görüyonım • * lyı bır danışman hoca için ögretmek demek, yalnızca olgulam ılışkın bılgılerı nakletmek degıl, düşünceyı ve okumayı yönlendirmek ve olgular uzennde kafa yormayı teşvık etmek demektır * Bılım ıçın geçeılı olan bır çok şey, sadece laboratuvarlar, mıhvskoplar, deney tüplerı dünyası ıçın değıl; sosyolojı. antmpolojı, arkeolojı ve genel olarak davranış bılımlerı ıçın de geçeıiıdır * Bılımcı, bır bılımcı gıbı davranan herkestır Halka açık bır yüzme havuzunda çalışan bın de kendını bılımcı olarak nıteleyenyarım mılyon ınsan amsmda kolaylıkla yer alabılır Bu havuz göre\'lısı hırslı ve akıllı ıse, bııvz bakterıyolojı ve mıkolojı çalışarak, fen bılgılerını genışletebıhr; yüzme havuzunu ınsanlar ıçın elvenşlı kılan sıcaklık ve nemın mıkıvorganızmalann üremesını de kolavlaştırdığını, öteyandan klorun da ınsanlar ıçın aynı ölçüde zararlı olduğunu öğıenır Manlar ve bakterılenn nasıl kontml altma ahnacağmı düşünmeye başlar Bazı deneylere de gıı ışır. Örneğm havuza giren ınsan savısıyla mıkmorganızma \ oğunluğu amsındakı ıhşkıyı keşfeder ve kullanacağı klor mıktannı süreklı avarlar ' Bılımsel araslırmaulıga ııvgıın olııp olmadığmızı bılmelısınız Gerçekte bılımsel uğraş, heyecan verıcı, tutkulu ve oldukçayonıcu bır meslektır. * Deneysel bılımlerde herkeste bulunması elzem olan sağduyu yeterlıdır Bununyamsıra, özen. çalışkanlık, bır erek duygusu, dıkkatı yogunlaştırma gücü. zorluklatdan yılmamak ve sebat da gereklıdır * önemlı buluşlaryapmakıste\en bır bılımcı, önemlı problemler uzennde çalışmalıdır Pıvblem öyle seçılmelıdır kı yanıtı bılım ve ınsanlık ıçın önemlı olsun *Bır amştırmacı, doktoradan sonm doktora komısunda (, altşmayı hıç bır nedenle ömu'r boyu sürdürmemelıdır * Kıtap öğretısıne aşm bagımlılık, hayal güciinü sınırlayıcı etkı yapar * Psıkolojık olarak çok önemlı bır nokta onjınal olmasa bıle bazı sonuçlar elde etmektır * Araştırma sanatı, bır pıvblemın onu çözülebılır kılacak püf noktalannı bulmak sanatıdır *** Kitaptan notlar. bu sayfanm hacmını aştı Belkı haftaya sürdürürüz Gelecek cumartesıye kadar sağlıklı bır hafta dılenz Muraî Bırıcık* t (1) Çehkkol, A., Halkalı Yeşıl Papağanlar Izmır'e Hoşgeldı1 Cumhurıyet Bılım Teknık.410(28 1 1995)5 (2) Halkalı Yeşıl Papağanlar, Istanbul'a Hoşgeldlnız! Cumhunyet Bılım Teknık, 411 (4 2.1995)3 * Dr., Dicle Oniv., FonEdb. Fak., Biyoloji Böl., Diyarbakır Cumhurlyet BİLİMTEKNİK • No 413 18 Şubat 1995» Basan ve Yayan Yenı Gun Haber Ajansı A Ş. • Genel yayın Yönetmenı. Orhan Erinc • Genel Yayın koordınatöru Hikrrtet Çetinkaya • Yazı Işlerı Mudurır Ibrahlm Yıldız (sorumlu), Dlnç Tayanç • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı • Grafık Yönetmenı: Tüles Hasdemlr • Reklam Reha Işıtman 4733