Katalog

EDİTÖRE MEKTUP Uzayda yaşayan adam , ılım Teknık ın 399/7 sayıandakı kım surecı ıle donuşturulerek atılması) l"28 yaşında hâlâ uzayan adam" gecıktıren etkenler sonuçta kemıklerın konusu ıle ılgılıolarak konu uzerınbüyumesıne neden olur Bu durum uzun de bıraz da kurgusal yaklaşımia goruş kemıklerın ıç kısımlarındakı kıkırdaksı belırtmeye çalışacağım dokunun Epıfızeal bolumun kemıkleşmedığı surece devam eder Konu oldukça gırıft olduğundan ıçınden çıkılması da o oranda sorunlu Başfıca uzun kemıklerin buyumesı ve olgunluğu ıle ılgılı özet tablo: olmaktadır Dışı/yaş Erkek/yaş Gerçekten Humerus ust bolum 1821 1921 konunun en15 18 (kol) alt ' doknnolojıyı Radıus 1214 1417 üst " ılgılendırme(ön kol) 1518 1518 alt " yen yanı yok Femur 1518 üst " 1316 gıbı Zıra buyüke hormo(Uyluk) 1718 1819 alt " nundan (GH) 1618 1719 Tıbıa ust " kortızol'e (Kaval) 1517 alt " 1416 (C), ınsülın metabolızmasından gonad ve tıroıd hormonlarına kadar tum ıç salgı sıstemını ılGenetlk olarak erkeklerde bulunan (Y) gılendırıyor koromozomunun kemıkleşmeyı gecıktırıcı etkısı vardır Sıcak bolgelerde de keGenel olarak vücudumuzda hangı türmıkleşme daha çabuk olur den olursa olsun Anabolızmayı (özümleGH salgı eksıklığınde kan şekerınde me) uyaran, ya da Kataboluzmayı (Yaazalmaya (Hıpoghsemı) eğılım vardır Ve dımlama karmaşık yapılı molekullerın hıpoglısemı, GH salgısının artmasına nehucreler tarafından daha basıt oğelere yı den olur GH artarsa, dokulardan ınsulıne karşı dırenç oluşur Bu durum pankreasın ınsulın yapım temposunu arttırmasına ve uzun surede ınsula (adacık) hücrelennde harabıyete neden olur GH büyümeyı uyanr ancak olgunluğa erışmede etkılı degıldır Aynca GH'un anabolızan etkısı de vardır Ve bu etkı kortızolun baskılayıcı etkısıyle dengelenır Şimdi: HıpotalamusHıpofizSürrenal aksında kortızol yapımı ıle ılgılı olarak (CRHACTHC) bır aksaklık olur buna karşın GH salgısı devam ederse petfızeal bolgelerde kemıkleşme gerçekleşemeyeceğınden boy uzamaya devam eder Aynca, androjen yetersızlığı nedenıyle de epıfizeal kapanma (kemıkleşme) ertelenır Nıtekım önuk (hadım. kastre edılmış, harem ağası) tıplerde, GH'un olagelenden daha uzun sure etkısı nedenıyle boy uzaması 30 yaşına kadar da devam edebılır Cınsıyet hormonlanyla yapılan tedavı, reseptor (hücre yüzeyındekı özel unsurlar) bağımlı olarak kemıkleşmeyı hızlandınr Ancak, sağaltım yapılmasa bıle epıfızeal kapanma olur ve hatta Jıgantızm (devleşme, ırıyanlık) dahı gelışebılır ÖnUk tıplerde osteoporoz (kemıklerdekı mıneral kaybı) androjen hormon eksıklığıne bağlı olarak proteın anabolızmasının yetersızlığı nedenıyle oluşur Androjenle nn, östrojenlere dönüsmesıne (C19 konversıyonu) gelınce bu olayın kadınlarda, ozellıkle menopoz sonrasında gerçekleştığı en az 1520 yıldan ben bıhnmektedır Vücuttakı yağ dokusuyla orantılı olarak bu çevırım yapılmakta ve östrojen gerek sınımı bır olçüde karşılanmaktadır Ve bu dönemde başlıca androjen yapım yen de yumuretalıklardır Şayet, hedef organlarda, o organı hedef alan hormon, kendıne karşı duyarlı reseptor bulamaz ıse ışlevını sürdüremez ya da bulduğu oranda sürdürilr Bu baglamda er (östrojen reseptor) yokluğunda E2 (ostradıol) verılse dahı, E2 etkısının görülememesı çok doğaldır Ancak bu vaka bu yaşa ulaşabıldığıne gore, makaJede de belırtıldığı gıbı, E2 venlmıştır Yetersız kalmış olsa dahı er vardır Spekülatıf yaklaşıma olanak veren bır durum da kemıkleşmeyı oluştursun dıye venlen E2'un erkeklık hormonlarına karşı çıkma sorunudur Bu vakayı Yağ dokusundan yoksun, ınce, uzun, kas dokusu zayıf, kamburu çıkmış, onuk seslı, genıtal organları az gelışmış, vucut kılları yok denecek kadar az gelışmış, den rengı esmere çalan, pıgmentlı bır tıp olarak canlandınyooım Şımdıye kadar oluşmamış ıse ılerıde şeker hastası olabıleceğı kanısındayım Bu vakaya, olasılık kapsamı ıçındeyse "kemık naklı" düşünülebılır Dr Gunhan Yayla cı tarafından kullanılması gıbı (atıf ya da sıtasyon) en temel, çağdaş evrensel olçutler profesorluk kadrosuna başvuruda adaydan ıstenen unsurlardır Ancak bu unsurlar, profesorluğe yukseltılmede gerek ve bağlayıcı koşullar değıldırler Şu anda geçerlı olan temel on koşul, doçent olarak beş yılını doldurmuş bulunması ve boş bır kadronun olmasıdır Bu baglamda bnrçok dış yayını ve sıtasyonu olan, konusunda yetkın nıce doçent, Kadrosuzluk nedenıyle profesörluğünü beklerken, yukarıdakı ozellıklere sahıp olmayan başka bır doçent, boş kadro olduğu (ya da bulunduğu) ıçın profesorluğe yukseltılebılmektedır Gürdal ve öztaş'ın Cumhurıyet BılımTeknık'ın 17 Aralık 1994 tanhlı 9ayısındakı yazılarının sonunda belırttıklen 'Istanbul Tıp Fakültesı'ndekı öğretım uyelennın % 51'ının hıç sıtasyonu olmaması' olgusu dıle getırılen ve duzeltılmesı arzulanan eksıklıklerın acı bır doğal sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır Yazının başında da değınıldığı üzere, kısa blr donem profesorluğe yukseltılmede kadro karşılığı aranmaksızın, adayın bılımsel ölçütlere sahıp olması koşulu arandı Kanırmzca doğrusu da buydu, ancak bu sıstem uzun omurlu olmadı maalesef Unıversıtelerımızde doçentlıkte aranılan koşullar daha yaptırımcıyken, akademik sıstemın en ust ve en saygın duzeyı sayılan profesorluk böylesı koşulları gerektırmemektedır Bu durum, blr anlamda bekleme suresını doldurarak, kadrosu varsa, bır ust 'rütbeye' atanmak olgusuyla eş değerdır Sonuçta, yukanda saydığımız olumsuz orneklere ve benzerlerıne artık yol açmayacak, akademik sıstemde temel standardızasyonu sağlayacak, bılımsellığe dayanan, ancak ıkıde bır üzerınde oynanarak 'sulandırılmayacak ılkelere ve bu ılkelen yürutecek yasa ve yonetmelıklere ıvedılıkle gereksinım vardır Bu tur yenılıklere gıdılmeksızın çağdaş ve bılımsel akademik ortama kavuşmak kanımca olanaksızdır * Ooç Dr , Sitopatoloji Uzmanı, Akdenlz Untvorsttosl Tıp Fakültesl, Patoloji AMbMm Dak, Antalya. Akademik unvanlar tartışmasına katkı Nadır Paksoy* Y azarların kalemıne, Cumhurıyet Bılım Teknık'ın sayfalarına sağlık Doçentlık tartışmalarının gundeme geldığı çok ıvı oldu llke olarak benımsedığımız bırçok konuda, tepkı ve duşuncelerımızı eş, dost, arkadaş çevresınde sozlu olarak dıle getırırız, hatta yen gelır 'mangalda kul bırakmayız', ama ılgınçtır, aynı tepkı ve düşüncelerı yazıya dökup kamuoyuna sunmayı pek gerçekleştıremeyız Çunku yasal çerçevede bıle duşünduğumüzü aktarmaya ya çekınırız, ya sakınırız, ya da boşverırız Akademik yukseltme sınavlarından bızzat mağdur olanlar yayı çektıler de, konu üzerınde goruşlerını eleştırılerını ve onerılerını bıldırenler sıklaştı Burada akademik yukseltme sınavlarından ve akademik yükseltme ışlemınden bızzat dertlı olanların yakınmaları otesınde, olgunun Turkıye'dekı akademik sıstemın ırdelenmesı açısından ele alınıp değerlendınlmesının daha yararlı ve verımlı olacağı goruşundeyım Çunku sozü edılen yakınmaların temelınde çoğu kez şu anda yurürlukte olan yonetmelıklerın eksıklığı ve yetersızlığı yatmaktadır Akademik yükseltmelerde her şoydon once sınava girecek adaylar arasında, belirii temel eşıtligi sağlayacak llkelor» ıvedl gereksinım vardır Ote yandan bu temel ılkelerı belırleyecek yasa ve yonetmelıklerın ıkıde bır değışttnlmemesı ve üzerınde şu ya da bu etkılerle oynanmaması gerekır kı, sıstemde bır sureklılık, dolayısıyla da oturmuşluk sağlanabılsln Ancak bu şekılde, akademısyen adayların kendılerını bu yasa ve yonetmelıklerın gereklerıne gore hazırlaması mümkun olabılır Bu tür 'oynamaların' en çarpıcı orneklerı profesorluğe yukseltılmede gorduk O nedenledır kl, bugun unıversıtelerımızde görev yapan genç nesılden profesörler, bu unvanı farklı yonetmelıklere ve değışık uy gulamalara bağlı olarak edınmışlerdır Kendını bır yonetmelığe gore profesorluğe hazıriayan kışı, bırden bu yonetmelığın deöıştığını gormuş, bu kez hazır olmadığı bır başka yonetmelıkle karşılaşmıştır Omeğın, kadro karşılığı olmaksızın, yalnızca bılımsel olçulerın (dış yayın ve sıtasyonun varlığı) temel alındığı yonetmelık yurürlukteyken kendını buna gore hazırlayan bır doçent, ansızın bu yonetmelığın kaldınldığını yerıne yururlukte olan yonetmelığın getırıldığını görünce, kendısını profesorluğe goturecek btlımsel durtuden yoksun kalır Dolayısıyla da boyle bır kışının 'nasıl ol3a boş kadro yok Onum de tıkalı Bılımsel çalışma yapmamın bana getıreceğı maddı bır karşılık yok' turunden bır ısteksızlığe süruklenmesı doğaldır Temel ılkeler ıçın ne gıbı olçutler getırılmelıdır, bunlar tartışmaya açıktır Ama ne getırılırıse getırılsın amaç, belırlı bır standardı sağlama doğrultusunda olmalıdır Şu anda yurürlukte olan uygulamaya ılışkın omekler 1 Akademik sıstemın belkemığı sayılabılecek aşama olan doçentlık ıçın uluslararası kataloglara gıren meslekı dergılerde yayın yapmış olması tercıh nedenıdır Adayın dış yayın yapmış olması koşulu sınava gırebılmesı gerek ve şart degıldır Bır yonetmelığe bağlanmadığı ıçın de, Cumhurıyet BılımTeknık te tartışmaya yol açan yazılarda da belırtıldığı gıbı çok sayıda dış yayını olan adaylar 'başarısız' bulunurken, bır başka jurıde belkı de hıç dış yayını bulunmayan aday 'başarıh' bulunmuştur ya da bulunabılır Kuşkusuz adayın dış yayını olması, sınavda başarıh bufunması ıçın yeterlı degıldır, ancak sınava gırışte adaylar arasında temel bır standart oluşturması açısından gereklıdır 2 Doçentlık sınavına başvuruda, doktora ya da uzmanlık sonrası 'pışıpolgunlaşma donemı' koşul olarak aranmaz. Bu da adaylar arasında çıfte standarda ve eşıtsızlığe yol açan bır dığer onemlı konudur Bır jünde, doktorauzmanlık sonrası uygun sayılabılecek btr olgunluk donemı (dıyelım 35 yıl) geçırmış Dir aday doçentlık ıçın yetersız buiunabılırken, bır başka junde 'daha yenı' uzman olmuş deneyımsız bır aday doçent unvanını kazanabılmektedır Halbukı, yukanda da belırttığım gıbı doçentlık akademik sıstemın belkemığı bır kurumdur, cıddı bır unvandır Her doçentte olmâsı beklenen ve gereken bazı değışmez özellıkler bulunumaiıdır Bır yabancı dılde yeterlı olmak, belırlı bır olgunluk donemı geçırmek, yurtdışı dergılerde kabul gören en az bır tane ozgun çalışma ve araştırmanın ılk yazarı olmak, mesleğının ozel bır konusunda yetkılı olmak gıbı 3 Akademik yeteriilık sınavlanna girecek adaylar bır araştırma ve eğıtım kurumuyla bağlantılı eleman olmalıdır Akademik unvan akademik 3istemın bır parçasıdır Evınde oturup, hançte akademik unvana sahıp olabılmenın mantığını anlayabılmek guçtur Sozgelımı kaymakam ve valı, sryasal bılgıler doktorası yapabılır ama sıyasal bılgıler doktorası var dıye 'elçılık' sınavına gırıp 'elçı unvanı' verılmez Bır yedeksubay askerlığını subay konumunda yaptı dıye kurmay olamaz Ama ış doçentlığe gelınce 'ınsaflı bır jurıye' düşen muayenehane hekımı pekâla doçent olabılır Profesorluğe gelınce, profesorluk, bugunku uygulamaya gore, aday, doçentlıkte beş yılını doldurmuşsa, boş profesorluk kadrosu olduğu ya da sağlandığı takdırde yonetmelık ve ışlem gereğı suren aşamaların ardından 'yukseltılme' suretıyle edınılen bır akademik unvandır Dış yayınlar ve yapmış olduğu dış yayınlann bır başka araştın Profesörlük Konusu 4074