Katalog

T ARTIŞM A Eczacılık eğitiminde yeniden yapılanma Ecz Erdem Buyükbıngöl* I czacılık eğitiminde reform değıl artık bır devrım gereklı Ancak bu devrımı I kım yapacak? Mevcut sıstemın ılerı batı teknolojılen duzeyıne ve Turkıye koşullarına göre yeniden duzenlenmesını kım sağlayacak? Turk toplumunun geleneksel bırbırıne guvenmeme, bırbırını ezme alışkanlıklarına set çekerek, ınsanları eczacılık eğıtımının devrımını gerçekleştırme yolunda birleştırecek kışı nerede? Aslında böyle bır kışı yok, hepımız varız Eczacılık fakultelerı dekanları var, eczacılık fakultelerı öğretım elemanları var, eczacı mılletvekıllerı var ve her şeyden önemlısı eczacılar var Bugun ıçın ele alınması gereken en önemlı konu, bır ılacın oluşumuna ve canlı bır organızmaya verılmesıne kadar geçınlen evrelerde eczacının ılaçla ılgılı sorumlulukları ustlenmesı, aslında toplumun ınsana duyduğu önemın bır göstergesı olarak karşımıza çıkmaktadır Bu sorumlulukların bılıncınde olarak, ılaçla ılgılı yapılacak her turlu ışlev eczacıya aıt olmalıdır Turkıye'de bugune kadar yapılan ve dırekt olarak eczacıyı ılgılendiren çalışma alanları, kışısel çabalar sonucu gerçekleştırılmektedır Sportıf faalıyetlerde dopıng kontrolunun bır eczacılık fakultesı tarafından ustlenılmesı bunun en başarılı örneklerınden bırısıdır Ancak, yalnızca kışısel gayretlerın değıl, sıstem gereğı ılacın eczacıların sorumluluğunda yönlendırılmesı gerekmektedır Eczacılık eğıtımının branşlaşmaya yönelık duzenlenmesı artık kaçınılmazdır Turkıye koşulları duşunulduğunde bu sıstem şu şekılde açıklanabılır 1. Eczacılık eğıtımı 4 yıl olabılır, ancak ıhtısaslaşmaya yönelık bır eğıtım programının da bu surenın sonunda yer alması gereklıdır 2. Eczacılık sıstemıne Board stnavı getırılmelıdır Amerıka Bırleşık Devletlerı'nde ve Avrupa'da bır eğıtım sıstemı olan Board sınavı, o mesleğın gereklerını yerıne getırebılmede bır nıtelık belırlemesı olmaktadır Bu sınav aynı zamanda bellı bır sure mesleğınden ayn kalmış ve mesleğını yeniden yurutmek ısteyen kışılere de uygulanmalıdır 3. Eczacılık ıhtısas dalları belırlı kontenjanlara bağlı olmak koşulu ıle oluşturulmalıdır Bu ıhtısas, TUS'a benzer bır şekılde sınavla belırlenmelıdır Board sınavını verebılen fakulte mezunları sınavla ve belırlı bır kontenjana bağlı olarak çeşıtlı branşlarda eğıtıme alınmalıdır Ihtısaslaşma gunumuz teknolojılerıne ve Turkıye koşullarına uygun olarak aşağıdakı şekılde özetlenebılır Ihtisas Alanı Kontonjan a) Eczane Eczacılığı b) Klınık ve Hastane Eczacılığı c) llaç Muhendıslığı ve llaç Bıyoteknolojısı d) Fıtoteknolojı ve Fıtoterapı (%) 10 30 40 20 sağlanacaktır Mevcut eğıtım slstemı ıle sanayının eczacı ıstıhdam etmesı oldukça sınırlı olmaktadır llaç bıyoteknolojısı, muhendıslık kavramı ıçınde duşunulmelıdır Bıyoteknolojık gelışmenın ılacı öngörduğü durumlarda eczacının sorumluluğunun bulunduğu duşunulurse, buna yönelık egıtımın de gereğını kapsaması gerekmektedır Dıger taraftan ılacı oluşturan molekullerın tasarlanması, sentezlerı ve bıyolojık ortamda meydana getırdığı etkılerın değerlendırmesını yapan medısınal kımya, ılaç muhendıslığının vazgeçılmez bır parçası olarak karşımıza çıkmaktadır Medısınal kımya, gerek farmakolojı, toksıkoloıı, bıyokımya ve gerekse dığer bılım dallarını ıçıne alan ılaç tasanmını oluşturan meslekı bır bılım dalı olarak ortaya çıkmaktadır öngörulen dığer kavramlar, sıstem ıçınde mevcut olan, fakat bır turlu kendını kanıtlayamamış ve eğıtım sıstemınde bılınçlı olarak yerı olmayan kavramlardır Egıtımın yeniden yapılanmasında entegrasyon sağlandığı takdırde duzenlı bır şekılde ışlevsellığını gösterebılecektır Buna çok kuçuk bır örnek olarak, eczane eczacılarına yönelık ışletme modellerının eğıtım standartının oluşturulması bılgısayar kullanılmasının temel dersler ıçınde yer alması, verılebılır Klınık eczacılık ıse Turkıye'nın eczacılık mesleğınde gerı kalmışlığının bır göstergesı olarak karşımıza çıkmaktadır Bugun gelışmış ulkelerın yanı sıra, Suudı Arabıstan'da, Mısır'da ve Irak'ta başarı ıle uygulanmakta ve eczacılık mesleğının onurunu bu ulkelerde sırtında taşımaktadır Turkıye'de bugun ne yazık kı yalnızca Marmara Unıversıtesı Eczacılık Fakultesı'nde klınık eczacılık, kendı adını taşıyan bır program çerçevesınde ve Irak'lı bır eczacının takdıre şayan çabaları ıle gerçekleşebılmektedır Bu aşamada şu konunun vurgulanmasında yarar vardır Klınık eczacılık, eczacılık mesleğının butunu değıl onun bır parçasının oluşturmaktadır Fıtoteknolojı, tum dunyanın uzerınde durduğu ve Turkıye'de oldukça önemlı potansıyele sahıp bır branştır Bunun bılınçlı bır şekılde yönlendırılmesı, eğıtım standartının ıçıne alınmasıyla mumkun olabılecektır Bugun ıçın yapılan çalışmalar, kurulan teknoloıık merkezler henuz genış çapta bır yaygınlık sağlamamaktadır Anadolu Unıversıtesı bunyesınde kurulan bır teknoloıık merkezın varlığı ve başarılı uygulamaları bu konudakı açığı kapatmaya yetmemektedır 4. Eğıtım Ingılızce yapılabılır Eczacılık fakultelerınde bunu sağlayacak yeteriı eleman vardır Bu sıstem Turkıye koşullarının duşunulmesı nedenı ıle önerılmektedır Bugun Turkıye'de ODTU, Boğazıçı ve Bılkent unıversıtelerının pek çok ışyerı tarafından tercıh edılmesının en önemlı nedenlerınden bırısının, venlen egıtımın kalıtesının yanında eğıtım dılının Ingılızce olması kanısındayız 5. Eczacılık tıp eğıtım sıstemın ılaçla ılgılı bölumunu üstlendığıne göre, eczacılık eğitiminde mutlaka olması gereklı temel bılım dalları ayrı bır statude duşunulmelıdır Buna göre örneğın bıyokımya, anatomı, patolojı, mıkrobıyolojı vb bılım dalları tıp, ecza, dış ve veterınerlık eğıtım sıstemlerınde ortak temel derslerdır Bu nedenle Temel Bılımler Enstıtüsu adı altında bır araya toplanmalıdır Bu aynı zamanda bu bılımlerın araştırma yapma kapasıtelennı de yukseltecektır (*) Ankara Ünıver*Ke*i Eczacılık FakültMİ Farmosötik Kimya Anabilim Dalı Genel kavramlar ele alındığında ortaya çıkan bu sınıflama, artık kaçınılmaz görulen eczacılık eğıtımının yeniden yapılanmasında kışısel göruşlerı yansıtmaktadır Mesleğıne sahıp çıkacak ınsanların katkısıyla farklı sıstemler de ortaya çıkabılecektır llaç muhendislıği, önerılen yenı bır kavram olarak ortaya çıkmaktadır Bu sıstemın kurulmasıyla ılaç sanayııne yönelık eczacı gereksınımı Biyoloji affetmez Prof Dr A Nıhat Bozcuk* emen her gun bılımsel ya da teknolojık bır yenılıkle karşılaşıyoruz Göz kamaştırıcı yenılıkler bılım ve teknolojı yarışında olan ulkelerın urünlerıdır Bu yarışa hazırlanmak ayrı, bu yarışa katılmak ayrı bır çaba gerektırır Temel bılımlerı yeteriı bır duzeye ulaştırmadan çağdaş teknoloıık sonuçları beklemek boş bır hayaldır Ulkemız hızla artan nufusu, gençlerı ve özde yenılığe açık ınsanları ıle bu yarışta yer alabılır, sesını duyurabılır Yeter kı yönetıcılerımız böyle bır zahmetlı hedefı cıddı olarak amaçlasınlar Daha ılköğrenım yıllarından başlayarak okumaya, deneye ve araştırmaya yöneltmek gerekıyor çocuklarımızı Ortaöğrenım dönemınde daha mıkroskobu kullanmadan (16 yüzyıl buluşudur) bıyolojıde, sarkacı görmeden fızıkte ve turnusol kağıdını bılmeden kımyada başarılı saydığımız gençlerımız çoğunluktadır Unıversıtelerımızde ıse doğal bılımlerde okunacak Turkçe kaynaklar yok ya da yetersız, yabancı dıldekıler pahalı ya da ızleme olanağı bulunmuyor Laboratuvar ya da uygulamaları ekonomık sıkıntılar nedenıyle yapamıyoruz ya da savsaklıyoruz (son gelen yazılı emırlere göre tasarruf önlemlerıne uymak ıçın sınavlarda soru kâğıdını bıle ıktısatlı kuilanacağız) Her nedense, unıversıte ve yuksek okulların sayısını, ya da burada okuyan gençlerın sayısını arttırmakla övünur hâlâ yönetıcılerımız Nıcelık nıtelığın önunde tutulur ve bu böyle surup gıder Mezunlar ış bulamıyor, kendılığınden ış kuramıyor ve sonunda psıkolojık bunalıma gırıyor Tüm bunlardan daha duşundurucu ve uzucu olanı, ortaöğretım duzeyınde oğrencılerımıze bılımsel nıtelıklı ve mantıkla duşunmeyı öğretecek kıtapları da sağlayamamışız Onlara bır bağnazlık öğretme hevesı var galıba ıçımızde Kalıplar bıçımınde ezberletmeyı ve davranmayı amaçlıyoruz Böylece çağdaş yaşam ve çarpık eğıtım dızgemız bırlıkte etkıleşerek gençlerı tereddude surukluyor Kafalarında bırtakım sorularsorunlar yaratıyor Yanıt bulamıyor, çözemıyorlar bunları bır turlu TV ve boyalı basın genellıkle kulturel derınlığı ve cıddıyetı olmayan (magazın turu) ızlenceleıie dolu Bır ulke olarak henuz okuma alışkanlığını edınemeden edılgen TV ızleyıcısı olduk Böylece gençlerımız acımasız medya yarışının kurbanları olabılıyorlar TV ızleyerek çağ atlanamaz kı Okul kıtaplarında 3040 yıllık, hatta 120140 yıllık bılgıler yer alıyor Çoğu değışmış ve geçersız kalmış bılgıler Neden gunumuz bılgısı verılmez gençlerımıze? örnek olarak belırtmek gerekırse, ortaöğrenım duzeyındekı bıyolojı (canlıbılım) eğıtımımız acıl olarak ele alınmalıdır Eğer bu ders zorunlu değıl de turızm, daktılo, bıçkıdıkış derslerı gıbı, seçımlık okutuluyorsa gelecekte bızı daha cıddı tehlıkeler beklıyor demektır Çunku nufus artışından hastaiıklara, doğa (çevre) korunmasından bıyoteknoloıı ıle gen savaşına kadar her çağdaş olgunun temelınde bıyolojı bılımı yer almaktadır Ustelık, unıversıtede sağlık bılımlerı (Tıp, Eczacılık, Dış Hekımlığı, Hemşırelık, Bıyolojı ve Vetennerlık) ya da tarım ve orman muhendıslığı gıbı bır tercıh yapmak ısteyen genç, lısede hıç bıyolojı okumamışsa, ya da eksıkyanlış okumuşsa başarılı olabıleceğı böyle bır dalı tercıh etmeyecektır, sevmeyecektır Gençler okumadıgı, bılmedığı ve ılgı duymadığı böyle bır alanı neden ve nasıl seçebılırler? Eskı TUBİTAK başkanlarından ve Ege Unıversıtesı rektörlerınden Prof Dr Yusuf Vardar geçen ay yayımlanan "Biyolojinin Toplumsal Hukümranlığına ve Gen Savaşına Doğru" (1) adlı değerlı yapıtında çok cıddı uyarılar yapıyor Sayın Vardar'ın yazdıklarını özetlemek gerekırse şu alıntıları yapabılırım "llgılenen herkese, (bıyoloımın) toplumsal egemenlığı olgusuna yol açıcı oluşumlan aktarmak, daha da önemlısı umursamayanlann da bu olguya dıkkatlennı çekerek, çağa uyumlan ıçın bu oluşumun önemını aktararak hazırlıklı olmalan yolunda ışık tutmak ıstedık Çunku anlaşılan odurkı 21 yüzyılda bıyolojtnm toplumsal egemenlığı her boyutu ıçınde etkınlığını attnrarak devam edecek ve ınsanlığa her yünden yenı sunumlar, sonuçlar ve sürpnzler hazırtama yolunda devam edecektır " Yazar, aynca bunların ınsanlığın refah ve mutluluğuna yol açabıleceklerı gıbı, mutsuzluklarını ve hatta topyekun ımhasını ortaya çıkarabıleceklerını de vurguluyor Gunumuz koşullannda ulkemızde yapılmakta olan bıyolojı eğıtımının acıklı durumu göz önune alınırsa, Prof Vardar'ın bırey ve toplum olarak her an hatırlamamızı ıstedığı bır özdeyışı burada yazarak yazımızı bıtırelım "Bıyolojı umursamazlığı affetmez, şakaya gelmez ve bıyolojıye kafa tutulmaz" (s 62) 'Hacettepe Ünivereitesi (1) Ege Unıversıtesı Guçlendırme Vakfı Yayınlan No 1 Bornovalzmır, 1994 3804