Katalog

TIP Kırıkları kaynatan yeni yöntem Dr. Bilge Aykurt, Dr. Muzaffer Aykurt, ultrosonoterapi ile, özellikle yaşlılarda kırıkların iyileşme sürelerini kısaltan 'Aykurt Yöntemi'ni geliştirdiler. Bilge Aykurt*, Muzaffer Aykurt** ilindiği gibi kınklı hastaların yalnız kırık bölgeleri değil, bu bölgelere yakın eklemleri de, tespit nedeniyle uzun süre hareketsiz kalır. Bu hareketsizliğe bağlı olarak eklem hareket kısrtlılıklan, kas atrofileri ve kas gücü kayıpları ortaya çıkar. Bu kas iskelet sistemi bozukluklannı düzeltmeye yönelik yeterli bir rehabilitasyon programı uygulandığında organlar ömür boyu asli fonksiyonlarına dönemezler. Yaşlı hastalar ise uzun süre yatağa bağlı kaldıklarında, yalnız kas iskelet sistemi değil, kalpdamar, solunum, ürogenital, gastrointestinal sistem bozuklukları sonucunda bazen yaşamlarını bile yitirmektedirler. özellikle işte tüm bu nedenler bizi ne yapalım da kırıkları kısa sürede kaynatarak hastaları hemen eski hareketliliğine getırelim, fonksiyonlanna, toplum içindeki yeıierine döndürelim, kişi ve toplumun sosyal, psikolojik ve ekonomik kayıplannın önüne geçelim sorusu üzerine düşünmeye itti. Ortopedi ve travmatoloji, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bilim Dallan'nın işbirliği içinde kırığın uygun pozisyonunun sağlanması ön şartıyla kaynatma çalışmalanna başlandı. Kırıkların kısa sürede kaynaması kadar uygun pozisyonda olması da hastanın düzgün bir fizyolojik ve fonksiyonel yapıya sahip olması bakımından çok önemlidir. Genelde olabildiğince operasyon ve alçılamalardan sakınılarak uygun immobilizasyon sağlamak prensip edinılmiştir. Kırık kaynamasını sağlarken, tedavi süresinin kısa olması dışında, hasta ve uygulayan için uygulama kolaylığının olması, hastanın ağrı ve diğer yakınmalarının da ortadan kaldırılması önemlidir. Kırıkların kısa sürede kaynamasını sağlamak amacıyla çeşitli yöntemlerle çalışmalar yapılmıştır. Ancak bunlar içinde yüksek frekanslı ses dalgalarıyla bazı dış kaynaklı laboratuvar çalışmalarının ilgimizi çekmiş olması, bu tür çalışmaların yurtiçinde hiç yapılmamış olması, dış kaynaklı çalışmaların çok kısıtlı sayıda oluşu, bunlarda da laboratuvar çalışmalarıyla klinik çalışmaları bir arada yürüten araştırıcıların olmayışı ilgimizi çekmiştir. . Yüksek frekanslı ses dalgalarının (ultrason) kırık iyileşmesindeki etkilerini saptamak amacıyla 1978 yılında Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Laboratuvarları'nde ilk laboratuvar çalışmalarımıza başladık. Laboratuvar çalışmalarından aldığımız, olumlu sonuçlar üzerine kınk iyileşmesine olumsuz yönde etki yapacak tipte kırıkları da çalışmaya alarak klinik uygulamalara başladık. | tedaviler uygulanarak spontan iyileşmeye bırakılanlar ise II. grup olarak ele alındı. Eklem içi kırıkları da dahil olmak üzere çeşitli tip ve şekilde kırığı olan bu olguların kırık tespitlerinde alçı, atel, bandaj, boyun askısı traksiyon ve gereken durumlarda ameliyat yapılarak internal tespit araçları (plak, vida, civi) kullanıldı. Birinci gruba, kapalı kırıklarda kırık bölgesindeki cilt üzerine, yarası olan veya ameliyat edılmiş hastalarda ise yaralı bölgenin etrafına kınk tipine göre değışen sürede düşuk dozda darbeli ultrason uygulandı. Alçı veya atel yapılan olgularda kırık bölgesinden pencere açılarak cilt üzerine uygulandı. Bu uygulama hastaya hiçbir zorluk ve rahatsızlık vermediği gibi kırık bölgesindeki ağrı, şişlik ve ekimoz (morluk) gibi durumların hızla düzelmesini sağlamaktadır. Hatta kırık olur olmaz bu yöntemin hemen uygulandığı hastalarda yukardaki bulguların ortaya çıkması önlenmekte, hastalar tipik kırık ağrısını duymadıklarını ve çok rahat olduklarını ifade etmektedırler. Klinik çalışmada da deneysel çalışmadaki gibi belirli kontrol günlerinde her iki grupta da kırık iyileşmesi klinik ve radyolojik yönden incelenerek değerlendirildi. Tedavi uygulanan grupta ilk günden başlayarak kırık bölgesindeki hassasiyet, ağrı, ödem, hematomda (kan toplanması) hızlı bir azalma ve kaybolma dikkati çekiyordu. Cerrahi uygulama ile kırığı tespit edilen hastalarda da kırık bölgesindeki ağrı ve şişlik hemen azalarak kaybolmakta, ameliyat yarası da çok kısa sürede kapanmaktadır, istatistik yönden bu kriterterde de kontrol grubuna göre önemli farklar saptanmıştır. Yine ultrason uygulanan grupta, tedavinin birinci haftasından itibaren kırık bölgesinin elle muayenesinde, hareketin olmadığı, kırığın fikse olmaya başladığı gözlemleniyordu. Her iki grupta da önceden belirlenen aynı günlerde yapılan röntgen değerlendirmelerinde tedavi uygulanan grupta kırık kaynama kriterleri, tedavi uygulanmayanlara göre istatistik olarak önemli olumlu farklar gösterdi. Ayrıca ateşli silah yaralanması ve diğer nedenlerle oluşan, açık ve parçalı enfekte kırıklar, eklem içi kırıkları gibi kötü koşullu olgular, kaynaması gecikmiş ve kaynamamış (pseudoartroz) kırıklarda da kınk iyileşmesi yönünden başarılı sonuçlar alındı. Her iki grup arasında bu kriterterde de istatistik yönden önemli farklar saptandı. Hastaların kınk oluşuyla ultrason tedavisine başvurmaianna kadar geçen süre; kırığın olduğu günle, kaynama gecikmesi olanlarda ise bir buçuk aydan, bir buçukiki yıla kadar değişen sürelerdeydi. Yaşlan ise üç yaşla, doksan bir yaş arasında değişmekteydi. Çeşitli bölge, tip ve şekilde, çeşitli yaş ve zamanda başvuran kınklı hastalara uyguladığımız bu tedavi yöntemınden aldığımız başarılı sonuçlar nedeniyle, çalışmalanmızı 1978 ydından beri aralıksız sürdürmekteyiz. Ultrasonun kırık iyileşmesindeki etkileriyle ilgili kısıtlı sayıdaki deneysel dış kaynaklı çalışmalarda düşük ultrasonik dozlann kırık bölgesinde rejerasyon ve differansiyasyonolaylarını uyardığı, rejenerasyon süresini kısalttığı, kallus (yeni kemik) dokusunun oluşumunda hızlanmaya yol açtığı ve kınk iyileşmesinde stimülatif etki yaptığı bildirilmiştir. Stimüle edici etkilerin: I. Terapotik dozlar Etki mekanizması: 1. Kaynamayı ortalama % 50 kadar kısa sürede sağiayarak kişileri fonksiyonel aktivasyonlarına hemen döndürmek. 2. Ameliyatın riskli olduğu bazı kınklı hastalarda ameliyatsız kınk iyileşmesi sağlamak. 3. Yaşlılarda bazı kırıkların (kalça vb.) ameliyatsız tedavisini sağlamak. 4. Uzun süreli hareketsizlik nedeniyle iç organlarda oluşacak bozukluklann ve bunlara bağlı oluşacak hayati tehlikeleri önlemek. 5. Kınğın kaynamama olasılığını ortadan kaldırmak. 6. Kınk ağrılannın dindirilmesi veya hiç duyulmamasını sağlamak. 7. Kırığa veya ameliyata bağlı olan yaralann erken kapanmasını sağlamak. 8. Kınk bölgesinde bazı durumlarda ortaya çıkabilecek enfeksiyonlan önlemek. 9. Çeşitli tedavilere rağmen kaynamamış kırıkları (psödoartroz) kısa sürede kaynatmak (Diabet vb. hastalıklar nedeniyle). 10. Hasta ve hekim için uygulama kolaylığı dışında, vücut içinde hertıangi bir madde verilmeksizin (noninvaziv) kaynamayı sağlamak. Sonuç olarak; bu yöntemimizle (Aykurt Yöntemi), kınklı hastalann ağnsız, rahat bir şekilde ve kısa sürede kmklarının kaynamasını sağiayarak, onlan çok kısa sürede tekrar fonksiyonel hale getirip, kişi ve toplumun fizyolojik, psikolojik, sosyal ve ekonomik kayıplannı önlemekteyiz. 1 Aykurt B.: Ultrasonun Kmk lyllesmeslndekl Etklleri. Ooçentllk Tezl AtatütV Üntveraltes! Rzlk Tedavl ve RahabıHtasyon Anablllm Dalı. ErTurum 1979 2 Aykurt B : Ultrasonun Kırık lyllesmeslndekl EtkUeri. Atatürk Unlversılesl Tıp Fakültesi Tıp Büttenl. Cilt 16, S«yı 2, 173181 Nlsan 1983 3 Aykurt B Ultrasonun Kırık lyHeşmeslndekJ Etklleri. VIII Mllll Turk Ortopedl ve Travmatolo|l Kongre Kltabı. ?75277 Emel Mat . Ankara 1983 4 Aykurt B . Aykurt M The Effect of Ultrasonlc Waves on Bone Heallng. XIX. Intemattonal Congrasa of Physıotherapy Summartos of Book S.G. Savtdot Graflcos LKıll 5761 Barcetana 31. 77.122 1984. 5. Aykurt B . Aykurt M : Yumusak doku Travmalannda Acll Pulsatıf Ultrasonik Tedavi. IX. Mllll Türk Ortopedl ve Travmatoloji Kongre Kitabı. 373376 Emel Mat., Ankara 1967. 6. Aykurt B., Aykurt M.: Kmk Kaynamaaının Hızlandırılmanncla Ultrasonun Rolü. Flzlk Tedavi Rah. DergM. DergiXIII, 3, 2628, 1989 7. Aykurt B.. Aykurt M.: Yumusak Doku Travmalannda Pulsatıf Ultrasonik Tedavi. (Deneysel çalısma) Flzlk Tedavi Reh Dergısl Cilt XIII. Sayı 3. 29 31 1989 8. Aykurt 8.. Aykurt M : Yumusak Doku Travmalannda Pulsatıf Ultrasonik Tedavf. Fızık Tadavl y RahâtMtasyon Derglsl Cilt XIV . Sayı t, 5366. 1980. 9. Aykurt B.. Aykurt M.: Ayak Bll^y Par»lyel Bag Kompalannda Flzlk Tedavi ve Rshabllrtasyon. Karttf E0Itlm ve Araştırmo Kllnlklen. Kartal Devtet Haatanasl Tıp Dargisl. Cilt I, Sayı I. 3639.1990 10. Aykurt B . Aykurt M. Ektsmlefin Yumusak Travmalarında Ultrasonla Erken Aktrf Tedavi Kartal Egltim ve Arastırma Kllnlkleri Kartal Devlet Hastaneal Tıp Dergisl. Cmi, Sayı 3,157161,1990. 11. GoldbUt V I . Effects of Various Methods of Ultraaonlc Treatment on Bone Regonaratlon Urtop. Travmatol. Protez, 32: 5963 Aug., 1971. 12. Knoch H.G. et al Dlstand Actlon of Ultrasound Upon Callous Tlssue Exp. Chır., 4: 9399,1971. 13. Lscevu E.l. Amolln A.Z • A. StlmulatK/e Hw»ng Effect of Uttrasound Wlth Lover Intensrty, Travmatol. Ortop., Rkja Sun Kurortol Flaoter 14/1, 2022.1977. 14. NMtolova L Physiotnerapeutlc RehabilrUrHon In the Presence of Fracture CompUcatlons Vol. III no: II 592599.1969. 15. Summar W. Patrtck M.K.: FractunM. Ultmonic Therapy Etsevlw Amsterdam 127128.1864. Kaynaklar Trafik kazası, spor yaralanmaları, düşme, ateşli silah yaralanmasına bağlı alt ve üst ekstremitesindeki çeşitli bölge kırıklıklarıyla başvuran hastalar üzerinde yapıldı. Hastalar rastgele iki gruba ayrılarak, ultrason uygulananlar I. grup, klasik ortopedik Klinik çalışmaları: da enzim aktivasyonunu arttırarak metabolik hızı stimüle etmesiyle, II. Anabolik aktivıtedeki selektif artma ile ilgili olduğu bildirilmiştir. Bu etkiler termal etkilerden arındınlmış, fizyolojik etkilerin maksimal düzeye çıktığı pulsatıf ultrasonun fizyolojik ve biyolojik etkileridir. Ultrasonik dalgaların etkisiyle hücre membran permiabilitesi ve diffüzyon hızı artar, hücre içi ve dışındaki doku elemanları serbestçe hareket eder. Moleküler etkileşim sonucu hücre cevabı artar, doku büyümesl stimüle edilir, hücreler tamir bölgesine göç eder, bölünür, farklılaşır, büyür ve şekillenır. Dokulardaki ekstra sellüler komponentlerin hücreye gelmesiyle yeni doku oluşur. Işık mikroskobuyla görülmeyen, elektron mikroskobuyla tespit edilen yapısal farklılıklar görülür. Tüm bu bilimsel açıklamalardan sonra ultrasonla kırık kaynama yönteminin (Aykurt Yöntemi) getirdiği yarariarı şu şekilde sıralayabiliriz: Sonuç * FizJksel Tıp Rehabilitasyon öfir«tim Üyesi, Profesör. ** Ortop«Kİi v» Travmatoloji ÖOrotim ÜyMi, Prof**ör. 3796