Katalog

BİLİM MÜZELERİ T E M E L Bl L İ M L E R VE EKONOMİ kın bılımle ilişkısını çeşıtli araçlar güçlendlrıyor Bu amaçla düşunulmuş bazı programlar şunlardı Işaret diliyle çevırı: Merakh herkes katılabılıyor Kozmik Evrim: Tartışmalı, sorulu yanıtlı ders programı Evrenın ilk durumu, galaksılerın ve yıldızların kaynakları, yeryuzundekı hayatın gelışımı Mugar Omnı Theater ın programında Grand Canyon'dan başka tropıcal yağmur ormanları fılmı vardı Çok özel kamerlarla çekılmış ve ınsana olayı butun canlılığıyla yaşatan bu fılmler de buyuk ılgı çekıyor Fılm, yağmur ormanlarının 400 mılyon yıllık evrımı, bugunku durumu konusunu ışlıyor Charles Hayden Planetaryomu nun programında ise şu fılmler ve gösterıler vardı Orıon la randevu, çarpışma hedefı Dunya (bır göktaşı dunya ıle çarpışma rotasında), Gece gokyuzu, Işık gösterısı Rock ve modern muzık eşlığınde renklı uç boyutlu ımajlar Yakın gelecekte açılacağı duyurulan süreklı sergıler arasında şunlar vardı The Big Dig ABD nın en uzun yeraltı yolunun yapım projesı Harbor tunel projesı Malzeme dırençlerinın testı üzerıne fılm Discovery Center Bılımin en kesıflerı, perıskop, pnomotık mesaj tupu Gözlem: ınsan kulağının, duyuların yetmedıği yerlerde cıhazların devreye gırmesı Ultrason sesler, yarasalar, bır gözyaşı damlasının ıçındekılerının ınfrared kamera ıle tetkıkı Theatar Of Electrıcıty Yuksek akım voltajı uzerıne canlı gösterıler Işık Işık ve statık elektrik, Korona Canlı hayvan ve fızik bilimleri gosterileri. Yer bılımlerl Volkanık bolge ıle deprem bolgesı arasındakı ayrımlar Insan vucudu bır akcığer modelı uzerıne göruşler, gerçek kemıklerle bır ınsan ıskeletı yapımı Müze yönetımı, ulkenın bıyoteknolojı şırketlerıyle yenı bır ışbırlığını duyuruyordu, o gunlerde Bıyoteknolojık yontemlerle yenı turde domatesın uretımt, bılgısayar gösterılerıyle tanıtılacaktı Meraklılar domatesın genetık yapısını göreceklerdı Amaçlanan halkın bıyoteknolojinın ardında yatan gerçeklerl görmesı, anlamasıydı Blyoteknolojının Onculeri adıyla duyurulan etkınlıkte, bıyoteknolojı sanayı ıle muze arasında yenı bır ışbırlığının başladığı, yapılan ortak çalışmada bıyoteknolojı çalışmaları, domates örneğınde, grafıklerle, metınlerle bılgısayar anımasyonlarıyla anlatılacağı belırtılıyordu Ayrıca bıyoteknolojı araştırmalan konusunda genel bılgıler verılecek, suluklerın salyası ıçınde saptanan bır proteının kalp tedavısındekı ışlevı, kanser hucrelerının yok edılmesınde kullanılan zehırler, kemık dokusunun yenılenmesınde vucudun ryıleştırme gucunu gösteren çalışmalar.programda açıklanıyordu Ayrıca bıyoteknolojının olumlu ve olumsuz yonlerını gösteren bır tıyatro oyunu hazırlanmıştı Boston dakı Bılım Muzesı( Bılım Parkı nın ılk temellerı, daha 1830 larda Boston Doğa Tarıhı Topluluğu adıyla atılmıştı Kuruluşu bu kadar eskıye gıdıyor Muze, bağımsız, kâr gutmeyen bır kurum Muze fonunun yuzde 97'sı özel sektorden gelen yardımlar, destekler Istanbul'da butun doğa bılımlerını de kapsayan bır bılım merkezını ne zaman kuracağız? Temel biliıtı mi, ekonomik Temel bilim ekonomik kalkınmanın kaynağı mıdır? Yoksa ülkenin ekonomik başarısı kaliteli bir temel bilime sahip olmasını mı sağlıyor? Bilim adamlarının çoğu birinci varsayımı seçiyorlar. Ekonomistler ise ikinci varsayımı... artışmanın can alıcı noktası yıne bılım, teknolojı ve ekonomik guç arasındaki ilışkıye dayanıyor Thomas Durand'a göre "Temel bılımin ağırlığını azaltın, teknolojıye yatırım yapın ve ekonomik guce sahıp olun" Japon ve Almanya teknolojıye onem erıyor Nobel odullerıpe sahıp ABD ve Ingıltere'de ise ekonomik guç ınışte Thomas Durand'ın bu tanısı doğruysa, 20 yada 30 yıl sonra Japonya'nın Nobel odullerl yarışını kazanmasını görece T veremez Aktıf nufusunun % 10'u da ışsızken Vergı mukellefi gıbı hükumet de bu yatırımın ekonomik gerı dönuşunu haklı olarak beklemektedır Şımdı "önemll" ıle "temel" arasındakı klasık farkı ele alalım Bılgı susuzluğu ve dunyayı anlama ısteğı "temel"dir Ekonomik ve sosyal ise maddı refaha katkıda bulunur ve "önemlfdır Dunyanın bellı başlı ekonomik guçlerı tarafından,akademık araştırmaya aynlan tutar luslann da sahlp olabileceği "kamusal mallar" uretmesindendır Risklı bir etkinlik olan ve sonuçları uzun vadede işletilebılen temel araştırmaya doğrudan yatınm yapan çok az fırma vardır Dolayısıyla, bu harcamaları devlet yuklenır Gelışmış ulkeler arasında, tum uluslar temel araştırmada aynı şekılde ıddialı değıllerdır ve butçeden ayırdıkları para da aynı değıldır Temel araştırma konusunda bu buyuk ülkelerın karşılaştırmalı bır sayısal tablosuna sahip değılız Ben R Martın, J Irvıne, PA Isard adlı Brighton "Science Polıcy Research Unıt" de çalışan araştırmacılar 1990 yılında yayımladıkları karşılaştırmalı araştırmada gelişmış ulkelerde akademık araştırmaya aynlan butçelerı ıncelerler Çok ilgınç olan bu çalışma geçerlı olması ıçın çok yalnız kalmıştır Çözumlemelerı yukarıda belırttığimiz tek araştırmayı çok aşmıştır Aynca "Araştırma gelecektır, gelecek ekonomik gelışmedır" Boyle bır açıklama tartışma gerektırmez ve çok kez duymuşuzdur Butce tartışmalarında ya da Nobel 0dulu dağıtımında yapılan konuşma ve tartışmalarda Bununla bırlıkte, bılım, teknolojı, yenilık, endustrıyel rekabet ve ekonomik kalkınma arasındakı eklemeler duşunulduğu ya da duşunulmek ıstendığı gıbı değıldır Bır ulkenın bılımsel araştırma çabası ıle endustrıyel ve ekonomik başarısı arasındakı nedensellık açıklananın tersıdır Bır ulkenın bılıme yatırımı ekonomik başarısını ızler, once gelmez Bu duşunceyı örneklerle açıklamaya çalışacağım Fransa'da kamusal araştırma merkezlerınde (CNRS, INSERM, CEA gıbı) ve unıversıtelerde yılda 60 mılyar F F harcanmaktadır ve bunun önemlı bır bölumu temel araştırmaya ayrılmaktadır Harcamaların dığer bölumu ise askerı ya da sıvıl projelendırılmış bırkaç buyuk teknolojik kalkınma programlanna (nukleer, uzay) ayrılmıştır Benım ılgım temel bılıme yonelık olacaktır Anlambılımsel bır tartışmaya gırmeden ve basıtleştırmek ıçın, temel araştırma, akademık araştırma, ust duzey araştırma gıbı deyışlerı kabaca eşdeğer olarak alıyoruz Fransa'da temel araştırmaya aynlan yıllık para 2530 mılyardır kı bu da önemlı bır paradır Böyle bır kamu yatırımının amacı nedır? Temel araştırmanın ılk nedenı yaşadığımız dunyayı daha lyı anlamak ıçın yenı bılgılerın talebıne yanıt vermeye katkıda bulunmaktır Ve bunun ötesınde de Fransa'nın bılımsel ve kulturel yukselmesine katkıda bulunmaktır Bu neden yeterlı değıl Çagdaş ekonomik yarışmada, Fransa büyukluğunde bır ulus "ınsan duşuncesının onuru" ıçın boyle bır harcamaya ızın ların en azından, "önemlı" olduğu "temel" olduğu da kuşkusuzdur Herhangi bır şekınde, bır bıçımde ekonomik ve sosyal olarak gerı donecek bozulamaz bır yatırım mantığı söz konusudur Bılımde bır yatırımdan bır ulke ekonomik olarak ne bekler? Temel araştırma ne uretır? Akademık araştırmanın gözle görulen en lyı uretımı yayınlardır Çunku akademık bır araştırmacının en önemli öncelıklerınden bırı çalışmalarının sonucunu dunyaya bıldırmektır Hem endustriyel rakıplerıne yardımcı olan ve kaçınılmaz olarak da pahalı olan bu tur etkınlıklerı bır ulke neden fınanse eder? Ilk çözumlemede, burada ekonomik bır çıkar yoktur Akademık kamusal araştırmanın özel bır statusu varsa, o da ekonomıstlerın dediği gibi, herkesın sahıp olabıleceğı ve dolayısıyla rakıp buyuk u ilgill devletlerın bılımsel uretimlerl ile Ingilız araştırmacıların sayılarıyla çakıştırmak içın Bılım ve Teknık Gözlemevı'nın Remi Barre başkanlığında yuruttuğu çalışmalar da pek ınandırıcı değıldır Genelde, belli başlı ülkelerın temel araştırmaya ayırdıkları butçelerın karşılaştırmalı ıstatlstıklerınin olmamasını sadece uzuntuyle karşılıyoruz. Bunun yokluğunda, kısa bır göstergeyle, yanı ulke başına Nobel Odülu sayısını ele alacağım 1901 'den berı her ulkenın elde ettığı Nobel ödulu sayılarını gösteren çızelge duzenledığımızde, ekonomik olarak guçlu olan Japonya ve Almanya'nın fazla ödule sahıp olmadığını, ABD ve Ingıltere'nın ise, zayıflayan ekonomik rekabetlerıne karşın, yıllık kotalarını doldurmaya devam ettıklerini goruyoruz (Bakınız, yan sayfadaki çizelgeler) Buyük 37910