Katalog

TIP B İ L İ M NOTLARI Kansere karşı ilaç Batimastat adındaki ilaç kanserli hücreleri denetim altında tutarak bunların yayılmasını ve metastas yapmalarını önlüyor. üzlerce kanserliye yakında, urlann yayılmasına engel olacak yeni bir ilaç sunulacak.llerl aşamada kanseıii 15 hasta üzerinde yapılan ön denemeler, "batimastat" adındaki ilacın son derece umut verici olduğunu ortaya koydu. Çogu kanser sağaltım yöntemlerinin hedefi, tüm kanserli hücrelerin yok edilerek hastalığın yeniden ortaya çıkmasını engellemektedir. Müzik hangi beynimizin eseri? Müzik yetisi, sağ ve sol beyinlerimiz... Üner Tan* olundu. Afazili hastaya şarkı söyleyerek n büyük müzik dehası olan Ludvvig konuşması öğütlendl. Bu şarkılann daha Van Betthoven'a (17701827) gösonra konuşma şekline dönüştürülmesi re, "müzik yüksek derecell bir istendi. Bu yöntemle bu hastalar sağ bematematiktir". Matematiksel beyin ise yinle konuşmayı becerebildiler. genelde sol beyindir. O halde müziğin sol Beyin ameliyatları yukarda sunulan tebeyin ile yakından ilgili olması gerekir. Beoriyi desteklediler. Sağ beyinde belli bölyin araştırıcıları Beethoven gerçeğini gögelerin çıkarılması sonucu, melodiler anzardı ederek başka şeyler söylediler: "mulaşılmaz oluyordu. Sol beyinde böyle bir üzlk sağ beynin Işidir" dediler. 21 Mayıs operasyon ise melodilerin anlaşılmasında 1994 tarihli Cumhuriyet Bilim Teknik'te herhangi bir bozuk"Beyinde Müzik Yetiluğa neden olmuleri" konulu bir haber yordu. Beyinde koyayınlandı (sayfa: 12). nuşma merkezinin Son araştırmalara gönerede olduğunu re müziğin şimdlye anlamak için yapıkadar bilindiği gibi lan araştırmatarda sağ değil sol beynin sağ beyin kısa süre bir fonksiyonu olduğu için uyuşturuldu. vurgulanıyordu bu Bu denekler şarkı yazıda. Ancak beni söyleyemiyordu, şaşırtan bir de resim fakat ritim yeteneğl vardı: "müzik beyni" korunmuştu. Yani ve "müzik beyni dedenek sadece meğil" diye gösterilen lodisiz şarkı söyleresimleri hiç anlayayebiliyordu, sadece madım doğrusu. Bu ritimle ve benim resimlerde, her iki beşarkı mırıldanmam yin yarısını birbirine gibi monoton bir bağlayan sinir liflerinsesle. O halde meden oluşan "corpus lodinin notalara uycallosum"un müzik gun söylenmesi beyninde müzik yapsağ beynin, melomayan beyne göre dinin ritmi ise sol daha kalın, yani daha fazla sayıda liflerden Çağımızın ünlü bestecllerinden Ravel'ln beynin işlevidir. Sol beyin lezyonlarında oluşmuş olduğu görü sol beynlnde oluşan bir lezyon sonucu bilinen lüyordu, iddiaya uy konuşma yetlsinl kaybetmlştl ama müzik önceden yoteneklerl bozulmamıştı. şarkılann isimleri anımsanamıyordu. gun olarak. Fakat müzik beyni ustü çökmüş küçük zavallı bir beyin görünümünÇağımızın önemli bestecilerinden olan deydi ki buna katılmak olanaksızdır. AyMaurice Ravel'in (18751937) son zarıca bu beyinlerin her ikisi kadın mı, her imanlarında, sol beyninde oluşan bir lezkisi erkek mi ya da biri erkek biri dişi mi? yon sonucu, konuşması kaybolmuştu. Bu da belli değildi. Oysa, corpus calloRavel buna rağmen mesleğinin zirvesinsum'un yapısı hakkında karar vermek için deydi, çünkü müzik yetenekleri bozulmabu özelliklerin mutlaka belirtilmesi gerekir. mıştı. Orkestranın en küçük hatalarını bile 1861 yılında Paul Broca, Parıs'te Antanlayabiliyor, piyanonun çıkardığı yanlış ropoloji Derneği'nin bir toplantısında "biz seslere büyük reaksiyon gösterebiliyorsol beyinle konuşuyoruz" dedi. Bundan du. Bütün bu yetilerine rağmen Ravel noçok daha önce 1745 yılında Dalin ise,' taları tanıyamıyor, yazılı müziği anlayamı"biz sağ beyinle şarkı söylüyoruz" demişyor, piyano çalamıyor ve müzik yazamıti. Dalin'in hastasında sağ tarafta felç varyordu. O halde müzik olayında sol beynin dı. Yani sol beyin hasarlı idi. Bu nedenle de önemli işlevleri vardı. bu hasta konuşamıyordu. Sadece şarkılar Asimetrik müzik beyni ile ilgili bu ilginç söyleyebiliyordu. Sağ beyin sağlam oldusonuçlar, daha sonralan biraz değiştl. ğuna göre yorum açıktı: sağ beyin müzik Müzik eğitimi görmüş olan kişilerde asibeynidir. metrik beynin müzik eğitimi görmemiş o1900'lü yıllarda sağ beynin müzik beylanlardan farklı olduğu bulundu. Müzik ni olduğu savı klinik olarak doğrulandı. belleği ile ilgili araştırmalarda, müzlsyenSol beyin lezyonlarında konuşma kaybolerin sağ kulağının yani sol beynin müzik lup (afazi) müzik kalıyor, sağ beyin lezyonyönünden daha iyi olduğu, müzisyen ollarında ise konuşma normal kalıyor, müzik mayanlarda ise sol kulağın yani sağ beykayboluyordu (amusia). Bundan daha çarnin daha iyi olduğu saptandı . Ancak bu pıcı doğal deneyler olamazdı. Hatta bu araştırmalar diğer araştıncılar tarafından gerçekler afazinin tedavisinde de kullanıltam bir destek görmedi. Paul Broca'nın dı. Söylenenleri anlayan fakat düşündüğü"biz sol beyinle konuşuyoruz" tarihi cümnü söyleyemeyen hastalarda başarılı da lesi nasıl biraz değiştiyse, Dalin'in "biz sağ beyinle şarkı söylüyoruz" savı da yapılan daha kapsamlı araştırmalarla değlşikliğe uğradı. Son yıllarda yapılan araştırmalar, melodilerin süresi, rltmi, zamansal düzeni gibi özelliklerinin sol beyinle ilgili olduğunu, müzik belleği, melodilerin tanınması ve tonal karakterierinin ise sağ beyinle ilgil olduğunu gösteriyor. Günümüzde beyin araştırmalarında sıklıkla kullanılan bir yöntem olan PET, uyanık insanda beyin kan akımını canlı olarak göstermektedir. Bu araştırmalarda ise çok farklı gözlemlerle karşılaşıldı. Bir müzik eserini dinlerken (çalarken ya da başkasından dinlerken), sağ ve sol beyinlerde bulunan işitsel bölgelerde ve sol beyindeki temporal bölgede kan akımının arttığı izlendi. Sadece notaların okunması esnasında görsel bölgelerde kan akımı artıyordu. Notalann hem okunması hem de dinlenmesi esnasında bir iki beynin yarım küresindede paryetal loblarda aktivitenin arttığı görülüyordu. Bu tür deneyler, müzik yapılması esnasında, beyinde konuşmaya benzer aktivasyonlar olduğunu, ancak farklı olarak konuşma bölgelerine yakın bölgelerde kan akımının arttığını gösterdi. Yukarda özetle sunduğum kronolojik gelişme, müzikbeyin ilişkileri ile ilgili araştırmaların ilk yıllarda ne kadar açık sonuçlar verdiğini, son araştırmaların ise konuyu nasıl bir çıkmaz sokağın karanlıklarına doğru itelediğini açıkça gösteriyor. O halde son yıllarda neler oldu da böyle oldu? Bunun yanıtı açıktır: son yıllarda teknoloji çok gelişti. Bilimin amacı aslında karmaşıklıklar yaratarak beyinleri bulandırmak değildir. Insan beynini de kapsayan doğa yasalarının hlç de ileri teknolojiinin gösterdiği kadar karmaşık olmadığı, Einstein'ın hiçbir teknoloji kullanmadan gösterdiği gibi gene gösterilecektir. Esintiler. Yazılarımın sonunda bundan böyle beynimde esenlere değinmek istiyorum. Yukarıdaki makale Atatürk Üniversitesi (Erzurum) Eğıtım Fakültesi'nde yeni kurulmuş olan Müzik Bölümü'nden esinlendi. Tümü kendilerini doğuya adamış pırıl pırıl sanatçılar bu bölümü oluşturdular. Tümü sağ beyinsol beyin yazılarımın da amansız izleyicileri... Müzik ve beyin hakkında çok şeyler öğrenmek istiyoıiar. Geçenlerde olağanüstü bir gece yaşadım. Harika bir konser verdiler. Salonda ayakta izlendiler ve sonunda ayakta alkışladılar. Yakında bir oda orkestrası kuracaklar, hep birlikte çalacağız. Erzurum böylesine gorkemli bir sanat olayını ilk defa yaşıyor... Makalemi bu idealist gençlere adıyorum. Bir not Minnesota Üniversitesi'nde, kadınerkek beyinlerindeki farklılıklar konusunda bir konferans vermek üzere davet edildim. özellikle bilimsel düşünemeyenlere önemle duyurulur. * Prof. Dr., New Yorfc Bilimter Akad«mi«i, Amerikan Psikofizyoloji Akademisi veTürklye Bilimler Akadamisi Üy«*l, Atatürk Unlv.Tıp Fak. Flzyoloji ABD Baş. Erzurum Y Oysa ki, "batimastat" etkisini daha farklı biçimde gösteriyor. İlaç, kanserli hücreleri denetim altında tutmakta ve bunların bölünerek yayılmalarının ve bedenin başka yerlerinde ura dönüşmelerinin önüne geçiyor. İlaç, ayrıca, urdaki kan damarlarının gelişmesine de engel oluyor. İlacın üreticisi olan Brltlsh Biotechnology firması ilacı, Ingiltere, ABD, Fransa ve Danimarka'daki hastanelerde 3000 kanserli hastada daha denemeyi tasarlıyor. Daha önce Edinburg VVestern General Hastanesi'nden Geralt Beattie tarafından 15 hasta üzerinde gerçekleştirilen deneme, ilacın hiçbir toksik etkisi olmadığını gösterdi. Urlar, gözelerle organlar arasındaki bağ dokusunu yok edip urlann bölünmesine ve bedenin başka yerlerinde ortaya çıkmasına yol açan "matrix metalloproteinases" (MMP) adlı enzimler yardımıyla yayılıyor. Batimastat MMP'lerin etkin olduğu bölgelerde çinko atomlarına ilişerek enzimlerin işlevselliğini yok ediyor. Iğne ile kanserli hasta hücreleri verilen fareler incelendiğinde, ilacın etkisini tasarlandığıbiçimde gösterdiği görüldü. İlacı alan farelerin ömürlerl ilaç almayanlara kıyasla altıyedi kat daha uzun oldu. ölen fareler üzerinde yapılan incelemeler ise kimi urlann yapışkan bir maddeyle çevrelendığlni ve urları besleyen kan damarlarının yok olduğunu ortaya koyu. Beattie, ilacın uygulandığı 15 hastanın karın bölgesinde sancı veren şişkinlikler olduğunu, bu hastaları rahatlatmak Için birkaç günde bir karınlarından sıvı alınması gerektiğini belirtiyor. Hastalara ilaç verildikten sonra ise, yedisinde dört ay boyunca karındaki sıvının görülmediğini vurguluyor. İlacın dozu yüksek tutulan bir uygulamada hastalığın etkisi uzun süreli yok edilebiliyor. (NS., 26.3,1994,1X1) 3795