Katalog

B İ L İ M KÜLTÖR düşmanlığı, çevpeyi korumak... bulduğu 15,5 santim boyunda, 14,3 santim uzunluğunda bir yumurtanın hangi hayvana ait olabileceği tartışılıyor bilim dünyasında. Namibya Çölü'nde böyle bir yumurtayı yumurtlayacak türde bir hayvan da görülmüyor. Tabii ilk akla gelen devekuşu yumurtası, ama o da değil. Yumuntanın üzerinde belirli aralıklarla 28 milimetrelik delikler var. Devekuşu yumurtalannda bunlar 1 mm dolayında. Kaplumbağa yumurtaları üzerinde de durulmuş. Fakat, o da değil. Çünkü, kaplumbağa yumurtası ile bu yumurta arasında kimyasal farklılık var. Bu durumda, yeni yumurtanın 17 milyon yıl önce yaşamış ve nesli yok olmuş "Diamantornis wardi" (Ward elması) denen kuşa ait olması akla geliyor. Burada akla bir fıkramız geliyor. Adam sormuş: "Tavanda asılı, yeşil renkli, öter." Nedir bu hayvan?" Tabii kimse bllememiş. "Balık, balık" diye kendisi yanıtlamış soruyu. "Peki be birader, balık tavanda ne arar?" "Ben astım." "Rengi neden yeşil?" "Boyamıştım. Boyamaya hakkım yok mu?" "O da güzel: ama ötmesine ne diyelim?" "Onu da sizi şaşırtmak Için söylemiştim." miş: Havayollarında yükseklerde çalışan hanımların kozmik ışınlardan zarar görüp görmediklerinln saptanması amaçlanıyor bundan. * Bir başka neden de saat farklılıklannın vücudun yaşamsal ritmlerini bozmak suretlyle doğurganlıklarının ters etkilenip etkilenmediği. Ikinci bir muayene oluyor bu. Yaşamsal ritm nedir? Vücudumuz sabah dinnlenmişliği içinde başka türlü çalışır. Gündüzün yorgunluğundan sonra beyin daha çok yorulur. Akşamları saat 10'da yatmaya atışmış vücut kendini bu ritme alıştırır. Ama gece vazifeye başlayan, sabah uykuya yatan ve gündüzleri uyumaya çalışan insanda yaşamsal ritm bozulur. mız gibi acı bibeıiere çok düşkün. Onlann başlıca salçalarından biri sirkede dinlendirilmiş "tabasko" adlı bir salça. Zehir, zemberek bir tadı var. Her mide kaldırmıyor. Ama Meksikalılar onsuz yapamıyor. Fransa'nın Bilimsel Araştırma Merkezi'nden bir uzman bu salçada mikrop öldürücü bir özellik sezmiş. Salça Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Staphyloccoccus aereus gibi bakterilerin hakkından geliyormuş. Bunların antibiyotiklerden etkilenmeyenlerini bile öldurüyormuş. Bizim acı biber soslarımız için bu yolda bir araştırma yapılamaz mı? Bizim acılarımız içinde de mikrop öldürücü özellik olduğu öteden beri söylenir. Ama bunlar için bilimsel araştırma yapıldığını sanmıyorum. Iddia şudur: Güneydoğu illerimiz, sıcaklık nedeniyle öldürücü mikroplann bol olduğu bir yer. Sineklerin çok bol olduğu yerde bunların taşıdığı mikroplar da boldur. Işte, bizim acı biberlerimiz bu mikropları öldurüyormuş... Müzesi'nden Nigel E. Stork ile Christopher H.C.Lyal Yaban Yaşamın bu "birlikte yok oluş" gerçeğine dlkkati çekiyorlar. Bunların ikisi de böcek uzmanı. ömek olarak 1914'te nesli kuruyan bir güvercini gösteriyorlar. Bunların biri "Columbia extinctus Malcomson", öbürü "Campanulote defectus Tendeiro". "Banş İçinde Birlikte Yaşama "olayı karşısında bir de "Banş İçinde Birlikte ölme" gerçeği ortaya çıkıyor. Ya bir orman yok olunca ne oluyor? Yaşamını ancak bir ormanda sürdüren hayvanların hepsi birden yok oluyor. Bunlann her biri ile birlikte onlarca hayvan bir daha dönmemek üzere tarihin derinllklerine yrtlyor. Mlsvak denen bir tür fırçadan söz edilir ülkemizde. Erak denen bir ağaçtan yetlşirmiş Arabistan çöllerinde. Evvelce diş fırçaları domuz kılından da yapıldıkları için bunların ağza sokulması bir Müslüman için büyük günahtı. Sonradan fırçalar plastikten yapıldı. Bugün dünyanın bütün domuz kılları bir araya getirilse bir tek ülkenin diş fırçası ihtiyacını bile karşılamaz. Bu yüzden diş fırçaları dinen haram sayılmamak gerekir. Ama, kimileri fırça düşmanlığını başka bir ad altında sürdürüyorlar. Misvak Arabistan'da yetişen bir bitki olduğu için oralılar için misvak diş temizleme aracı Idi. Misvaktan söz eden bir kitapta bunun diş etlerini koruduğu, dişleri parlattığı, ağız kokularını giderdiği, diş çürümelerini önlediği, hazmı kolaylaştırdığı, sesi güzelleştirdiği, göze kuvvet verdiği, dişlerin bir tür kireçle kaplanmasını önlediği... ileri sürülmektedir. Artık diş fırçası için de Kür'ana bakmak gerekecekse vay halimize. Hepsi iyl, hoş da misvakın zekâyı nasıl arttıracağı, göze nasıl kuvvet vereceği, konuşmayı nasıl kolaylaştıracağı, sindirimi nasıl kolaylaştıracağı sorulmaya değer. Eski deyişle "cây'ı sual"dir. Misvak'ın yararları Trafik kazalannda "neden" aramak için yapma adamlar (mankenler) kullanılıyor. Ama son zamanlarda Almanya'da Fransa'da manken yerine "ölü" kullanılıyormuş: Kazada ölenler. Bu yüzden her ölü en az iki kez ölüyor.Bunun büyük bir ahlaksızlık olduğunu söyleyenler çok. işin asıl düşündürücü yanı, ölülerin, ailelerince denemeye verilmesi. Gencecik oğlunuzun, kızınızın, karınızın, ihtiyar anne veya babanızın deneme aracı diye kullanılması hiçbir biçimde hoş karşılanmayacak bir olay. öleni fecî koşullar içinde bir kez daha öldürmek hangl vicdana sığar? Ama yapıyorlar. Fransa'da 1992'de 9.628 kişi ölmüş trafik kazasında. 44 küsur bin ağır, 153 bin hafif yaralı. Bunların Fransız vergi verenine yüklü 119 milyar frank. Aile başına Türk Lirası olarak 58.000 lira düşüyor. Bir tür gizli vergi. Ağır yaralı, 4 milyon TL.'ye, orta yaralı 2 milyon Türk Lirasına, hafif yaralı 80 bine patlıyor Fransız halkına. ölenler için yapılan masraflar da caba. Birden fazla ölmeden gömülmeyenler "Ikimiz bir ölelim, çift koysunlar tabuta" Amerika'nın çeşitli havayollarından 2.000 hostes sıkı bir muayeneden geçiril Hosteslere hastalık muayenesi Hem salça, hem antibiyotik Meksikalılar da bizim Güneydoğuluları Eski bir halk şarkımız böyle der. Her gün bütün dünyada birçok hayvanların kökünün kuruduğunu gazeteler bildiriyor. Hacı baba yöntemi ile söyleyelim: Canlılar 100 ise ve bunlardan 10'u yok olmuşsa 10 tanesinin yok olmasına üzülüyoruz. Ama öyle mi? Bu canlıların üzerlndeki canlılar da onlarla birlikte yok oluyor. Yani bir tek canlının neslinin tükenmesi onunla birlikte yaşayanların yok olmasına da yol açıyor: Üzülecek bir olay. Şundan dolayı: Her canlı, yaşaması için savaşımı kendisi bulmuş. Bit'in, kenenin, pirenin kendilerine göre yaşam tarzları var. Bir hayvanın yok olması onlann incelenmesi olanağını da ortadan kaldınyor. Londra Canlılar Tarihi (Natural History) Londra'nın havası gibi ünlü Taymis Nehri de bir zamanlar kirlillk içinde Idi. Zamanla ikisi de temizlendi. Hava bacaların kurumundan, dumanlann zehirinden, pis kokulardan, araba egzozlanndan... kirlenmişti. Bunlann büyük çapta azaltılması bu 7 milyonluk kenti rahatlıkla yaşanır hale getirdi. Taymis Nehri bütün Ingiltere için önem taşıyordu. Bu da atıklarla pisllk nehri olmuştu. Balıklar ve nehir canlılan birer İki şer bırakmıştı yüzbinlerce yıldan beri yaşadıklan ortamı. Halk şairimizin dedlğl gibi: "Vardım ki yurdundan ayak göçürmüş/ Yavru gitmiş ıssız kalmış otağı..." Bugün Taymis için "Suyunu bardak bardak iç" deniyor. Bunun belirtisl balıklann dönmesi ve özellikle "su samurtannın" sönmesi. Biz bunlara, Fransızlar'a uyarak, "lutr" diyoruz, Ingilizler "otter"... Olay bir ikl su samurunun şurda burda görünmesi değil. Ingiliz Vincent Yaban Yaşam Tröstü'nün blldirdiğine göre bu çok sevimli hayvanlar 3.200 yerde görülmüş. Tröst başka yerlerde de su samuru arıyor. Fakat, zavallı hayvanlar Taymis felaketinden ağızları yanmış olacak kl pek uluorta görünmüyor, ayak altında olmayan ırmakları yegliyorlar. özellikle dişiler, yavruları ile birlikte... Shakespeare'in ülkesi StratforduponAvon'u bütün tiyatro severler bilir. Bugün 25.000 dolayındaki nüfusu ile her yıl dünyanın hemen her köşesinden insan çekiyor. Işte buradaki "Avon" Nehri'nde (eyvın) okunur) yavru samurlar, Shakespeare zamanındaki gibi, şafak vaktinde sularda oynaşmaya başlamışlar bile... Avon, Londra'nın tam arkasında olduğuna göre samurların yakında Taymis'e gelecekleri düşünülüyor. Hayvancıklar bu nehirden 19. yüzyılın başlarında (200 yıl önce) çekilmeye başlamışlardı. Fabrika atıklan, sonralan DDT'ler nasıl oldu da hayvanların kökünü kurutmadı? Çevre koruma önlemleri zehiıierden daha etkin çıktı, ondan... Çevre korumanın yararları görülmeye başladı 37913