Katalog

PALEOI Anadolu'ya ilk memeliler nereden böylece birçok hayvan, Suidae (Domuzgiller), Carnivora (Etçiller), Rhinocerotiae 50 (Gergedanlar), Rodentia (Kemirgenler), Lagomorpha (Tavşangiller) ve benzer canlılar Avrupa'ya geçti. Oligosen sonlanna doğm Alp sisteminin hızla su uzerine yükselmeye başlaması sonucunda Anadolu kara parçası ile bu sistem arasında Slovenya Mehmet Sakınç* koridoru boyunca DinaridPelagonAnadolu kara köprüsü oluştu. Asya'dan nadolu, insanın doğa tarihi içindeki leşmlş karasal memeli hayvanlann jeolojik Avrupa'ya geçen bu hayvanların Anadolu rolünü üstlenmeye başlamasıyla tarih içindeki bu yolculuklarının serüvenini topraklanna girişleri bu yolla yaklaşık 23 birlikte medeniyetlerln çağlar boyu anlatmaya çalışacağız. 40 milyon yıl önce böylece başlamış oldu değiştiği, kimisinin yerleştiği kimisiTersiyer devrinde Avrasya'nın (Rögl ve Steininger, 1984). Edime ve civanin de gelip geçtiği ama sonucunda tümücanlılar coğrafyasının gelişimi rında Anthracothreium (su aygırından fazla nün izlerinin kazındığı, dünyadaki ender domuza benzer bır hayvan) fosillerınin bu2523.30 milyon yıl önce (Oligosen'in* bölgelerden biridir. Bunun yanı sıra jeoloji lunuşu (Thenius, 1959) bu göçün varlığını sonları, Lyell, 1833; Harland vb., 1989) Avtarihinin penceresinden Anadolu'ya baktıdoğrulamaktadır. rupa kıtasının güneyi Anadolu kara parçağımızda, bu topraklann milyonlarca yıl önsının da içinde yer aldığı adalar denizi (Arcesinden gelen son derece zengin bilgi Anadolu'nun karasal fosil memeli fauşipelago) şeklindeki bugünkü Endonezhazineleri ile dolu olduğu da görülür. nasının gerçek anlamdaki ilk oluşumu ya'ya benzer bir konuma sahipti (Rögl ve Bugünlerde adından oldukça fazla söz 16.3 milyon yıl önce (Erken Miyosen son30 Steininger, 1984; Şekil. 1). edilen Muğla'nın özlüce Köyü böyle yerları) büyük tektonik olaylann öncülüğünde Doğuda Ural Dağları güneyinde kuzeylerden biridir. Günümüzden yaklaşık 95 başlar. Şekil 1 ve 2'de görüldüğü gibi, Agüney doğrultuda uzanan Turgay (Turgai) milyon yıl önce (Mlyosen sonu, Turoliyen) nadolu Levhası'nın güney kesimlerinde, Bölgesi Jura'dan Eosen sonuna kadar bu bölgeye gelerek yerleşen ve yayılarak bugünkü Akdeniz'in bulunduğu yerden (20834 milyon yıl arası) denizel alanlar ile doğuya IndoPasifik Okyanusu'na kadar yaşayan çeşitli karasal memeli hayvanlara kaplıydı. Bu nedenle Asya'daki karasal AFRİKA uzanan ve NeoTetis Okyanusu adı veriait fosiller bu köy ve civarında yapılan kamemeli hayvanlar Avrupa'ya kolayca gelen büyük bir deniz yer almaktaydı ve Afrizılarda ortaya çıkarıldı. özlüce, bilim liteçemiyordu. Eosen (34 milyon yıl önce) kaAsya karasal memeli faunasının Anaratüründe yerini alırken doğa kültürümüze sonlarına gelindiğinde bu denizin yok oldolu'ya geçmesine engeldi. Ancak, Arade son derece önemli armağanlar sundu. masıyla oluşan karasal alanların meydana bistan Levhasının Anadolu Levhası'na Bunun ışığında yazımızda günümüzden getirdiği kara köprüleri Oligosen'de, Asçarpmasıyla (Erken Miyosen sonu), 16.3 yaklaşık 24 milyon yıl öncesine gidecek ve milyon yıl önce; Şengör ve Yılmaz, 1983) ya'dan Avrupa'ya memeli hayvanların göOLİGOSEN Neojen süresince Anadolu'ya Afrika'dan, Neotetis Okyanusu'nun bu kesimdekı deçünün süratle başlamasına neden oldu ve Asya'dan ve Avrupa'dan göç ederek yernizel alanları (Bitlis Okyanusu) Şekil 1 kaybolmaya başlamış ve bölge dır. (Rögl ve Steininger, 1984) önce sığlaşmış ve devamında (I1211 milyon yıl öncesine gelindiğindı ran ve cıvarı) karasal ve kısmen (Miyosen sonları, Panoniyen, Şekil 3; Steı de evooritik koşulların egemen nlnger vb., 1985). NeoTetis Okyanu olduğu alanlara dönüşmüş ve osu'nun Kafkaslar üzerindeki karalar ara luşan basit kara köprüleri, Afrikasında hapsolmuş kuzey deniz kolu (Para ArabistanAnadolu ve Asya'dan Tetis) yavaş yavaş kapanmaya başlamı Anadolu'ya birçok karasal hayva(Bu kapanma Pliyosen'e dek sürecektir. nın geçişine olanak sağlamıştır milyon yıl öncesi) ve bölgedeki karasal a (Şekll2). Bu koşuşmaca içinde, lanlar genişlemiştir (Robertson gr. Th özellikle Doğu Afrika'nın rift vadiGeological Inst., Acd. of Science USSF lerinde yaşayan Gtraffidae (züraTarihsiz). Bu sırada güneydekı deniz kolu falagiller), Bovidae (sığır, koyun, nun da (Güneydoğu AnadoluArabista antilop v.s.), Hyaenidae (sırtlanve Zagros) tamamen kapanması sonu lar), Rhinocerotidae (gergedancunda oluşan karasal alanlar kuzeydekile lar), Proboscıdea (filler), Carnivoile birleşerek daha da büyümüş ve böyle ra (etçiller), Insectivora (böcek yice Asya'dan Anadolu'ya uzanan bu geni yenler), Hippopotamoidae (su aytopraklar üzerinde yeni bir büyük göç gırları), Cervidae (geyikgiller), Roöncülük edecek olan koşullar uygun hal dıdentıa (kemirgenler) ve Homigelmiştir. Bu göçün yeni yolcuları atalar noıdea (insana benzeyen maymızın yüzyıllar boyu Orta Asya steplerind munlar) gibi karasal memeli haykoşturduğu atların ve bugünkü atın ata: vanların Anadolu'ya göçü artık Asya'dan göçmüş olan Hipparion'dur (ü durdurulmaz hale gelmiştir.(Erken tırnaklı at). Bunların bir kolu kuzeyden A\ Miyosen sonuOrta Miyosen barupa'ya, diğer kolu da Iran üzerinden Anj şı. 16.314.2 milyon yıl) dolu ve Kuzey Afrika'ya süratle geçmiş v başta Anadolu olmak üzere K. Afrika v Miyosen ortalarına doğru (16.3 Avrupa'da yayılmışlardır (Şekil 3). milyon yıl) bölgede yeniden bir denizel etkinliğin artmaya başlaBir diğer kara köprüsünün oluşumu d dığı görülür. Böylece Paragünümüzden 6.75.2 milyon yılları önce Tetis'in ve Akdenizin IndoPasifik (Geç Miyosen) ne rastlar (Şekil 4). Bilirr ile bağlantısı tekrar gerçekleşmiş sel literaturde Messiniyen tuzluluk kri, Çeşitli renklerde taş tozlanndan oluşturulmuf mozayik duvar panosunda, 9.5 milyon yıl önce (Turolian olacaktır. diye bilinen Akdeniz'in kuruması ola döneminde) yaaamış hayvanlar ve yafadıklan ortam görülüyor. Tablonun attında ise bugünkü flllerin ata Ancak sığ alanlar e artık kara köprüleri geçişi sağlamaktast olan Mastodon sp. 'a ait omur ve kalça kemikleri görülmektedir. Muğla'da ortaya çıkartılan 9 milyon yıl öncesinin canlıları nereden ve nasıl geldiler? Anadolu "adasının" Avrupa ve Asya ile bütünleşmesinin ilginç öyküsü... A 3638