Katalog

TÜRKİYEDE BİR KANSER ARAŞTIRMA ÖYKÜSÜ "Patronuma söyleme, beni kovar! Karain'deki kanser çalışmaları Amerika'da bilimsel tartışmalara konu oluyor. Bir Amerikalı bilimcinin ilginç tavrı. Y. lzzettin Barış* araın köyundekı çalışmalanmız sırasında, Sağlık Bakanlığı'nın, Verem Savaş Genel Mudurluğu'ne bağlı eskt verem tarama ekıplerı tarafından çekılmış olan akcığer mıkrofılmlerını gözden geçırmeyı uygun bulduk Nevşehır yöresındekı çekılmış olan 50 bınden fazla olan fılmlerı teker teker gözden geçırdık Göreme vadısının kuzey doğusunda, Gülşehir ılçesıne bağlı Tuzkoy kasabasında, kuzeyde Kızılırmağın kenanndakı Sanhıdır köyunde, Karain'deki fılmlere benzer hastalıklar tespıt ettık Tuzköy 3 000'e yakın nüfusu olan beledıyelık bır yerleşım yerı olup sağlık ocağı bulunmaktadır llk ızlenımlerımız bu köyde de hastalık olacağı yönündeydı Bunun ortaya çıkartılmasını klımk arkadaşlanmızdan Dr. Mustafa Artvınli ustlendı O, ıkı haftaya yakın bır sure köyde konaklayarak, bilimsel bır şekılde Tuzköy ve buna komşu Kızılköy'de araştırmasını sürdürdü Sonuçta, Tuzköy'dekı kanser vakalannın Karain'deki kanser vakalanndan çok daha fazla olduğunu ortaya çıkardı Orada da asbest yoktu Köydekı çalışmada, göğsunde ağrısı olan ve akcığer fılmınde yaygın kalınlaşma bulunan Ooğan Kılıç ısımlı bır hasta bulundu Gözu kara ve atak bır kışıydı Ona amelıyat olduğu takdırde, kalınlaşmış akcığer zarının temızlenıp çıkarılacağını ve oradan alınan parçanın ıncelenmesı ıle Tuzköy'dekı hastalığın sebebının bulunabılecğını söyledık Amelıyat olmayı kabul ettı Doğan'ın akcığerınden alınan parçalar, Ingıltere'dekı bır merkeze gönderıldı ve sonuç bızde bomba etkısı yaptı Doğan'ın akcığerınde asbest olmadığı, bunun yerıne onun yerı ne onun gıbı lıfsel yapıda olan Fibrous Zeolıt ya da dıger adıyla Erionit olduğu bıldırilıyordu II K Yabancıların Cappadocıa, bızım Göreme dedığımız yöre, yuzyıllar önce ıkı volkanik dağ olan, Ercıyes ve Hasandağ'ın lavlan ıle ortulmuştur Lavlar, zamanla, ruzgâr, yağmur, ısı gıbı meteoroloıık etkılerle değışık sertlıkte tuf' denılen volkanik yapıya dönmuşlerdır Sonunda bölge eşsız bır doğa harıkası halıne gelmıştır Tufler kanserlı köylerde, su ve tuz ıle kımyasal reaksıyona gırerek krıstalıze olmuş ve sonuçta değışık jeolojık yapıda kayaçlar ortaya çıkmıştır Bunlardan bızı ılgılendıren, köylerdekı kanser nedenı olan Zeolite denılen kayaçlardır Zeolite, eskı Yunanca "Zeın" kaynayan ve "Lıthos" taş kelımelerınden gelmektedır Zeohtlı ufak bır taşı, deney tupune koyup ısıttığımız takdırde onun fokur fokur kaynadığını göruruz Yumuşak olduğu ıçin kolay şekıllendırılmesı ve guzel görünumu dolayısıyla, Romalılar devnnde hukumet bınalarının ve yolların yapımında kullanılmıştır Avanos yöresınde bulunan eskı bır kervansarayımız olan "SarıharT'ın yapısında da zeolıt taşları kullanılmıştır. Volkanik yapının etkileri Bu mıneralın, sünger gıbi, değışık buyuklukte boşluklar ıçeren çok genış bır ıç yapısı vardır Doğada, 30'a yakın zeolıt turu bulunmaktadır Bunlar, sanayı atıklarının temızlenmesınde, kömur, petrol, doğal gaz gıbı enerjı kaynaklarının arıtılması veya daha ekonomık kullanılmasında, tarımda gübre ve yemlere katılarak hayvanlarm beslenmesınde, oksıjen uretılmesınde ve daha bırçok ış dallarında kullanılmaktadır Bız zeolıtlerle ılgılı bılgılerı, dunyaca meşhur Prof. F.A. Mumpton'dan öğrendık Mumpton, kıtabının bır yennde, "Lıfsel yapılıiğne gibibir zeolite türiı olan Erıonitin asbeste benzediği için, zeolitli yemlerte beslenen hayvanlarda kanser olabilir" dıye dıkkat çekmekteydı Haccettepe Unıversıtesı Yer Bılımlerı Fakultesı'nden rahmetlı Prof. Gurol Ataman, Türkıye'de zeolıtler hakkında en lyı bılgıye sahıp kışılerden bırıdır Bızım Göreme bölgesınde akcığer ve karın zarı kanserı olan Mezotelyoma hastahğını çok bulmamız, buna karşın bu tur hastalığı yapan asbest yerıne, buna karşın zeolite bulunması Ataman ve arkadaşlarının da dıkkatını çektı Bunlar hemen Göreme bölgesınde |e olo|ik çalışmalar yap maya gırıştıler ve elde etlıklerı bılgılerı bızımkı lerle bırhkte Parıs'te bır kongrede takdım ettı ler Bır muddet sonra Gurol bana telefonda "F.A. Mumpton isimlı bır Amerikah'nın Türkiye'ye geleceğinı, pek Tuzkuylu Doğan Kılıç makbul bır adam olmadığını, ona ılgi göstermememr ıstedı Neden böyle konuştuğulenn ıçıne ıttı Yurt dışında yapılan, meslek nu bılmıyordum hastalıklanyla, asbestle ılgılı butun kongrelere davet edılır hale geldık Uçak bıletı, koKısa bır stıre sonra, Dışışlerı Bakanlınaklama masraflannı hep onlar karşılıyordu ğı'ndan bır yazı geldı Yazıda, Mumpton ıSonrakı davetlerde en zorlandığımız konu, sımlı bır Amerikalı profesörun Turkıye'ye ge"Konut fonu" ıçın yatırılan 100 dolarlık ucret lıp, Cappadocıa bölgesınde bilimsel çalışoluyordu1 Futbol maçları ıçın yurt dışına çıma yapacağını ve kendısıne her turlu yardıkanlardan alınmadığı halde, ulkesını bilimsel mın gösterılmesı ıstenıyordu bır toplantıda temsıl eden kışılerden bu paranın alınması nasıl açıklanabılırdl ki? Davetsız mısafir umulandan çabuk geldı Orta boylu, güleç yuzlu şışman bınsıydı Göreme bölgesınde |eolojık araştırma yapmak ıçın bır proıe aldığını söyledıkten sonra, benden hastalıklı köyler hakkında bılgı aldı Onunla yöreye gıdıp gıdemıyeceğımı sordu Olumsuz cevap verdım Mumpton, bır haftalık çalışmadan sonra Ankara'ya döndu ve tekrar benı görmeye geldı Yekılılerden buyuk yardım görduğunu, kendısıne bır jeep ıle bırhkte mıhman dan da venldığını söyledıl Doğurusu buna çok canım sıkıldı ve bıraz da hayret ettım Kımse, ona arkadaş sen buraya nıçın geldın, amacın nedır dıye sormamış Acaba bızde bır eksıklık mı vardı da böylesıne sıcak ılgı görmuyorduk "Bız Türkler böyleyız böylesıne konukseverız de, Batıhlara bır türlu yaranamayız" dedım Bır aralık bana dönerek, "Sız yörede yalnız Karaın, Tuzköy ve Sanhıdır'da kanser bulmuşsunuz bu doğru mu?" "Doğru" dedım "Sız kanser fazlalığını Fibrous Zeolıt'e mı bağlıyorsunuz " "Şımdılık ondan başka, bu ışı yapacak başka bır mıneral bulunamadı" dedım "Sızın bu göruşunuz doğru olamaz Zeolite Cappadocıa bölgesının her yennde var Eğer bu madde kanser yapsaydı, yörede 200'e yakın köyde hastalık gorulmesı gerekırdı" dedı "Bız şımdıkı halde böyle duşunuyoruz ve bu köylerın yerlerının değıştırılerek bır an önce çözume varmak ıstıyoruz" dedım Göreme yöresındekı uç köyde mezotelyoma denılen nadır bır kanser turünun beklenenden 1 000 kat daha fazla bulunması ve bu tıp hastalığın bılınen tek nedenı olan asbestten başka bır mıneralın göstenlmış olması, bızı bırdenbıre uluslararası kongre Batılı uzmana kolaylık New York'ta Mount Sınaı Tıp Fakültesı'nde dunyaca unlu Dr. I.J. Selikoff ısmınde bır bılım adamı vardı Çalışmalanmız onun da dıkkatını çekmış olmalı kı, 1978 yılında, New York'ta tertıp ettığı meslek hastalıkları kongresıne benı davet etmıştı Kongre salonunun düzenı, genışlığı alışılmışın üstündeydı Konuşmacıların tumü asbest uzennde bilimsel çalışmaları olan say New York'taki ilgi gın kışılerdı Büyuk bır heyecanla, konuşma sıramı beklıyordum Yanımda Tuzköylü Doğan'ın akcığerınde zeolite lıflennı gösteren F. Pooley oturuyordu Benım sıram yaklaşırken, salonda belırgın bır hareketlenme dıkkatımı çektı Ikı tane televızyon kamerası salona gırdı Dınleyıcılerın sayısı görunür şekılde artmaya başladı Pooley kolumu dürterek, "Bunlar senın ıçın gelıyorlar, haberın olsun" dedı Heyecanım daha da arttı Nedenını sordum "Sızın araştırmalarınız ışçı sağlığı ıçın çok önemlı Zeolite endüstrısı yenı başladı Bu sanayıı dalında çalışan ışçılerdekı kanser, ancak 40 sene sonra kendısını gösterecektı Sız ışçı ve sanayı kesımını erkenden uyarıyor durumundasınız Ayrıca Zeolite endustnsı darbe yıyecek" dedı Konuşmam lyı geçtı Sözlerımı bıtınnce salondan büyuk bır alkış koptu Tartışma bölumunde söz alan herkes çalışmalarımızı takdır ettı, buluşumuzun önemını vurguladı O zaman ulkem ıçın lyı ış yaptığım aklıma geldı ve gözlerım sulandı Kursuden ınerken yanımda Mumpton belırdı Benden, kendısının yöneteceğı bır toplantıya gelmemı ısrarla ıstedı Kabul ettım Bu toplantı, küçük bır salonda, yabancıların VVorkshop dedığı cınstendı Mumpton, Türkıye'de yaptığı araştırmayı renklı, çekıcı slaytlarla anlattı Mumpton, Zeolıtın endustnnın kıymetlı bır mıneralı olduğunu, henuz ortada kesın bır şey yokken, bu mıneralın kötulenmesının doğru olmadığını ve Türkıye'de bızım yaptığımız çalışmalara ınanmadığını, zıra Cappadocıa bölgesınde her yerde zeolite olduğunu sözcüklenn sözcuklerin üzerine basa basa vurguladı Bır Amerikalı "Bu salondakı herkesın Dr. Banş'a teşekkur etmesı gerekırdı, ancak göruyorum kı, bunun tersı yapılıyor O zeolıtın de asbest gıbı kanser yapabıleceğıne ışaret edıyor Ne yanı, asbest gıbı 2040 sene bekleyelım mı" kabılınden konuşma yaptı Toplantıdan sonra yemekte aynı konu uzennde konuşmalar devam ettı Bir aralık Mumpton tekrar, "Fibrous Zeolitin mesotelyoma yaptığım nereden çıkarryorsunuz" mealınde ığnelı bır soru sordu " "Senın yazılanndan" dedım "Ben böyle bır şey yazmadım" dedı 100 dolarına ıddıaya gtreceğını söyledı Kabul ettım ve hemen ayaklarımın arasında bulunan çantamı açıp, ıçınden Mumpton'un kıtabında altı kalın çızgıyle çızılmış zeohtlı hayvan yemlerındekı uyarısını yazan paragrafı gösterdım Dondu kaldı Kulagıma eğılerek, "Bunu patronum duymasın. Beni ışten atar" dedı Iddıayı kaybetmesıne rağmen kumar borcunu ödemedı1 Sonradan Pooley'den ışın aslını öğrendım Mumpton, kıtabını ünıversıtede hocalık yaptığı sırada yazmış Sonradan oradan aynlıp zeolite endustrısının adamı olmuş Turkıye'ye dönduğümde Amerikalı başka bır jeologdan çok ağır bır mektup aldım Araştıımalarımızın bilimsel olmadığını, bır nevı "Kara Tıp" özellığı taşıdığını, bunlann zeolite endustnsı gıbı yenı gelışmektş olan bır sanayı dahna buyuk darbe vuracağını yazıyordu Sonradan öğrendım kı o da Mumpton gıbı ış değışıklığı ıle bıriıkte fikır değıştırenlerdenmi». SON * Prof. Dr., Hacettepe OniveraHesi Tıp Fakülte»! Oöğüs Hastalıklan Anabilim Dalı Başkanı 36212