Katalog

ARKEOLOJİ Reslm 7: Liman Tep* Orta Tunç Çağı'na ait bir "Gri Mlnyas" seramik örnoğl. karılmıştır. Ayrıca aynı bölgede bu tabanlar arasında bol miktarda ele geçen maden kalıplarından bazılan çok gelişmiş bir madencilik tekniğini ortaya koymaktadır. Gerek mimari kalıntılar, gerekse küçük buluntular değerlendirilirse bu bölgenin daha çok atölyelere tahsis edildiği anlaşılmaktadır. Takriben 2,5 cm çapında çok sayıda kurşun halka bu safhaların önemli bir buluntu grubunu oluşturmaktadır. Yüzükten daha büyük, bilezikten daha küçük bu halkalar herhangi bir süs eşyası olarak değil, önasya'nın kültürel yönden gelişmiş bazı bölgelerinde ve Mısır'da olduğu gibi bir çoşit para birimi olarak ele alınmalıdır. Böylece bu kültür tabakası döneminde Liman Tepe'de çok gelişmiş bir maden teknolojisi yanında, gene çok gelişmiş bir ekonomik düzenin varlığı ortaya konmaktadır. Rosim 8: Panaztope, liman kent kültür tabakalan daha geniş çapta ele alınabilecek ve belki de "Gri Minyas" seramiği gri renkteki Eski Tunç Çağı seramiğine bağlanabilecektir. Liman Tepe'de Eski Tunç Çağı gri seramiği Orta Tunç Çağı'na kadar devam etmektedir. Hatta Orta Tunç Çağı'nın en eski safhasında, yani beşinci safhada Eski Tunç Çağı gri seramik tekniğiyle yapılmış Orta Tunç Çağı kap örneklerine rastlanmıştır. Bu durumda eğer "Gri Minyas" seramiği en eski Yunan .kültürünün bir parçası olarak görülüyorsa, bu kültürün kökenini herhangi bir başka ülkede değil, Batı Anadolu'da aramak gerekir. Orta Tunç Çağı'na ait üçüncü kültür tabakasının yukarıdan itibaren 4. safhasında apsidal evlerden oluşan bir mahalle tespit edilmiştir (Resim: 6). Arka kısımları yuvarlak olan tek mekâniı bu evler sadece M.ö. 2. binde değil, M.ö. 3. binde de Ege dünyasının çok yaygın bir kullanım süreci gösterir. Liman Tepe'de bu tür evlerden bugüne kadar beş tane tespit edilmiştir. Bu beş ev gibi henüz kazılmayan daha başka evlerde geniş bir meydanı çevrelemektedir. Bu meydanın tabanı çok muntazam bir şekilde toplama taşlarla kaplanmıştır. Bu safha ayrıca zemine oyularak yapılan küçük hububat depolarına sahiptir. Bunlardan bir tanesi Eski Tunç çağı mimari kalıntıları arasında tespit edilmiştir. Daire şeklinde taban içine oyularak yapılan bu deponun etrafı taşla örülmüştür. Taşlar bu örgü içinde altta dik üstte ise yatay bir şekilde kullanılmıştır. Bu depoyla birlikte ele geçen çok sayıda p.t. yün eğirme âlet aksamları ve dokuma tezgâhı ağırlıklan bu dönemde ekonominin daha çok tanmsal üretime yönelik olduğunu göstermektedir. Bunun yanında ekonomik açıdan deniz ürünlerinin de, başta balık ve midye olmak üzere yeterince de Tanmsal ekonomi ğerlendirildiğini ortaya koyan kalıntılar tespit edilmiştir. Orta Tunç Çağı'nın en alttaki beşinci tabakası, bir çeşit Eski Tunç Çağı'ndan Orta Tunç Çağı'na geçişi temsil eder. Çok dar bir alanda tespit edilen bu tabaka içinde her iki kültür tabakasının özelliklerini bir arada görmek mümkündür. Orta Tunç Çağı kültür tabakası seramiği genel olarak Orta Anadolu bölgesiyle bütünleşmektedir. Bunun yanında Kıta Yunanistan bölgesinde de yoğun olarak görülen ve Yunan kültürünün bir parçası olarak görülen "Gri Minyas" seramiği yoğun bir şekilde karşımıza çıkmaktadır (Resim: 7). Bu seramik türü Liman Tepe gibi Izmir körfezının kuzeyinde bulunan Panaztepe'de de çok yüksek oranda temsil edilmektedir (bk. Plan). Her iki merkezde de bu seramik türü Orta Tunç Çağı'nın başından sonuna kadar gelişim safhalanyla izlenebilmektedir. Kazı alanlan genişledikçe konu her iki merkezde Yazılı seramik Orta Tunç Çağı kültür tabakasının en önemli buluntulanndan biri de üzerinde yazı bulunan bir seramik parçasıdır. Ege'ye özgü linear türdeki bu yazı, uzmanlarınca incelendikten sonra bölge tarihine katkısı açısından değerlendirilebilecektir. Aynca çağın başlanna, yani M.ö. 2. binin başlanna tarihlenen bir ayı heykelciği devrin sanat anlayışı açısından önem taşımaktadır. (Resim 9) özgün ifadesiyle bu heykelcik, bu dönemde yaygın olan kalıplaş mış bir sanat anlayışının dışın çıkılabilecegini açık br şekilde oı taya koymaktadır. M.ö. 2. binin ilk yansına yeı leştirilmesi gereken Liman Tep Orta Tunç Çağı kültür tabaka büyük ölçüde antik Klazomenı kenti altında gelişmiş olmalıdı Hatta yerleşimin merkezi deL man Tepe dışında daha başka E lanlarda aranmalıdır. Liman Tep üzerinde daha çok atölyeler ve t zel evlerden oluşan bir mahallc nin varlığı düşünülebilir. Liman Tepe'nin dördüncü kü tür tabakasında Geç Tunç Ça< sadece bir mimari safhayla terr sil edilmekfedir. Bu safha da ör ceki yıllarda höyük yüzeyinde toprak alınması sırasında büyü ölçüde tahrip olmuştur. Bu nc denle mimari açıdan herhangi b tespit yapılamamıştır. Kazılar hc yüğün tahrip edilmeyen kesimlenr de yürütüldüğünde konu açıklık kazan; caktır. Bu safhaya aıt bir su kuyusunda ele geçen boya bezeli kaplar, Kıta Yun; nistan'da odaklaşan Miken kültürünü terr sil etmektedir. Bu kaplar arasında buluna bir seramik Miken tanrıça başı Anadolu'c ele geçen nadir ömeklerden biridir. Bu t; bakaya ait küçük buluntular değerlendiri diğinde, Liman Tepe'nin M.ö. 14. asırc Kıta Yunanistan kökenli bir Miken kolon sini misafir ettiği anlaşılmaktadır. Görüldüğü gibi Liman Tepe herhanı bir prehistorik merkez olmanın dışınd, Ege tarihinin yeniden değerlendirilmesir neden olacak çok önemli sonuçları dah araştırmalann başlangıç safhasında ortay koymaya başlamıştır. Bilimsel sonuçlar dışında, açığa çıkartılan mimari kalıntıl; sadece Uria'ya değil, tüm bölgeye tuıist açıdan çok anlamlı bir değer kazandır; caktır. Başta Başkan Bülent Baratalı olmak ( zere tüm Urla Belediyesi yetkililerini, L man Tepe'nin Anadolu kültür tarihine k; zandırılmasında gösterdikleri özveride dolayı takdirle anmak gerekir. Urla Belec ye Başkanlığı'nın bir tarih ve kültür şuuı içinde sağladığı maddi ve manevi deste sayesinde, Liman Tepe kazılannın bunde sonraki yıllarda da Ege arkeolojisinin odc noktalarından birini oluşturacağına inar yoruz. Resim 9: M.Ö. 2. bln baflannda tarihlenen Uman Tepe ayı heykelctğl. Panaztepe Menemen'in 13 km batısında, Gediz Nehrl'nın güneyınde buluı maktadır (Plan). Eski çağlarda Gedız vadisınin tam karşısında bir ada konumur sahıp olan bu merkez iki kısnmdan oluşmaktadır. Tepe üzennde bulunan akrop ve tepenın daha çok doğusunda ve kuzeyinde yoğunlaşan liman kent. Çeşı sondaj çalışmalarından kalın bir alüvyon tabakası altında kalan lımankentin km uzunluğunda bir alanı kapladığı anlaşılmaktadır. M.Ö. 3. binden M.ö. 2. b sonuna kadar tüm prehıstonk kültür tabakaları liman kentte tespit edilmiştir (R( sim: 8). Yerleşimin en eski kültür tabakasına henuz inılememıştır. Panaztepe'n en önemli özellıklerinden bin de M.Ö. 14 asır içinde yoğunlaşan mezarlık alanl; ndır. Bu alanlarda anıtsal görünüme sahıp tolos, küp, sanduka, kutu gıbı mez. türterine rastlanmıştır. Bu mezartardan ele geçen çok sayıda eşya, Izmir Arkec loji Müzesi'nin en önemli koleksıyonlarından bırinı oluşturmaktadır. 1985 yılında başlanılan kazı çalışmalarına halen Kültür Bakanlığı ve Hacett( pe Ünıversıtesi adına devam edilmektedir. Başta Başkan Nurgül Uçar olmak ı zere Seyrek Beldesı Beledıye Başkanlığı'nın gayretlerıyle çalışma kapasrtesı art rılmış, Liman Tepe ıle birlikte Panaztepe'de de Ege tarihine ışık tutacak yenı s< nuçlar alınmaya baslanmıştır. Panaztepe: 40410