Katalog

Bl L İ M I 1966'dan bu y yana verilen 301 ödülün incelenmesi Ü TÜBİTAK ödiillerinin çoğu miihen 10 9 7| le son 6 yılda devamlı bir artış görülmektedir. Bilim ödülü grafiğinde göze çarpan noktalardan biri en az ödül verilen dönemlerin 19701972 ve 19701981 dönemleri gibi ülkemiz yönetimindeki kritik zamanlara rastlıyor olmasıdır. Bilim ödüllerinin zamana göre dağılımı her bir bilim dalı için ayrı ayrı incelendiğinde bazı bilim dallarının bazı dönemlerde hiç ödül almadığı görülür. ömeğin: Mühendisliğe 19701975 (6 yıl) döneminde, tıbba 19791984 (6 yıl) döneminde, fiziğe 19761981 (6 yıl) döneminde, kimyaya 19701981 (12 yıl) döneminde Bilim ödülü verilmemiştir. Bunun nedeni acaba bu blok şeklindeki dönemlerde bu bilim dalları için uygun aday bulunamaması mıdır? Bugüne kadar verilen ödüllerin dağılımı incelendiğinde tıp araştırmacıları, ödül almada 2. sırada yer alıyor. Mustafa llhan*, R. Kazım Türker** ÜBİTAK 1966 yılından berı Hizmet, Bilim ve Teşvik olmak üzere toplam 301 ödül vermiştir m. Bunların % 20'si (61 adet) Hizmet, % 24'ü (73 adet) Bilim, % 56'sı (167 adet) Teşvik ödülüdür. Bunlardan ayrı olarak TÜBİTAK 1973 yılında 16 adet 50. Yıl ödülü ve 1992 yılında bir adet TWAS (Üçüncü Dünya Bilimsel Akademisi) ödülü vermiştir. En çok Hizmet Ödülü verilen bilim dalları (2) sırası ile mühendislik (18 adet), tıp (16 adet) ve tarım ye ormancılıktır (11 a• det). En çok Bilim Ödülü alan bilim dalları arasında mühendislik (21 adet), tıp (15 adet) tir ve fizık (13 adet). Teşvik Ödülünde de sıralama yine mühendislik (48), tıp (36) ve fizik (27) şeklindedir. Görüldüğü gibi tüm odüllerde ilk sırayı mühendislik ikinci sırayı ise tıp almaktadır. Hizmet ödülleri, niteliği ve amacı daha değişik olduğundan aşağıdaki analiz kapsamı dışında bırakılmıştır. Bilim ve Teşvik ödüllerinin zaman içerisindeki dağılımını üçer yıllık sürelerle incelediğimizde (Şekil 1) birbirine hiç benzemeyen iki eğri görürüz. Teşvik ödülleri sayısı başlangıçtan itibaren giderek artmış 19821984 döneminde doruk düzeye ulaşmış ve bu dönemden sonra süratle azalmıştır. Aksine, Bilim ödülü sayısında başlangıçtaki oynamalardan sonra Özellik Teşvik Ödüllerinin Dağılımı Tıp Fizik + Matematik T 6 3 4 5 2 19691972 19851987 19761978 19791981 19821984 19731975 Tıp, matematik ve fizik bilim dallannda teşvik ödülleri sayısının zamana göre dağılımı. Son d yalnızca fizik ve matematik olduğundan bunlar birlikte aynı sütun içinde g Ödül seçimlerinde iyileşme 19881990 döneminde Bilim ödülü alan 11 bilim adamımızın toplam yayın sayıları 528, toplam atıf sayıları 3337 olup bu dönemin impakt değeri (atıf sayısı/yayın sayısı) 5.3'tür. Bu dönemde kişi başına düşen ortalama yayın sayısı 48'dir. Oysa ki 19911993 döneminde Bilim ödülü alan 18 bilim adamımızın toplam yayın sayıları 1148 toplam atıf sayılan 10.956 olup bu dönem impakt değeri 9.5'tir. 19911993 döneminde kişi başına düşen yayın sayısı Tübitak Bilim ve Teşvik Ödülleri Sayısının Zamana Göre Dağılımı • Bilim ~ 64'tür. Görüldüğü gibi son dönemdeki tüm değerler bir önceki dönemin değerlerinden yüksektirler. Bu durum son dönemde bilim adamlarımızın daha verimli olduklan ve/veya bunların seçiminin daha iyi yapıldığı şeklinde yorumlanabilir. Ancak burada vurgulanması gereken önemli bir nokta vardır: 19881990 döneminde Bilim ödüllerinin % 9'u yurtdışında çalışan bilim adamlarına verilmişken 19911993 döneminde Bilim ödüllerinin yarısından fazlası (% 56'sı) yurtdışında çalışan bilim adamlarına verilmiştir. Bu nedenle her iki dönem degerlerinin karşılaştırmasını ülkemizde çalışan bilim adamlan üzerinden yaparsak son dönemde kişi başına düşen yayın sayısının 48'den 70'e yükseldiği ve atıf sayısındaki artış ile de impakt değerinin 4.3'ten 5.5'e çıktığını görmekteyiz ki bu gerçekten sevindiricidir. Benzer karşılaştırmaları daha önceki dönemler için yapmak, o dönem kitapçıklannda gerçek karşılaştırma kriteıierine yer verilmemesi nedenıyle, olanaksızdır. adamlarımıza ait değerleri karşılaştırdı mızda kişi başına düşen yayın sayısı ba mından ülkemizdeki bilim adamlan için olan değerin yurtdışında çalışan bilim damları için 58 olduğu, oysa ki kişi başı düşen atıf sayısının ülkemizdeki bilim damları için 387 ıken yurtdışında çalış bilim adamlan için 785 olduğu ve bun sonucu olarak da yurtdışında çalışan bil adamlarımızın impakt değerinin 13.5, y tiçinde çalışan bilim adamlarımızın imp; değerinin (5.5) iki mıslinden fazla oldu görülmektedir. Bu karşılaştırmadan çıkt lan sonuç: Yurtdışında yapılan çalışma nn daha iz bırakır çalışmalar olması \ veya bilimsel çevrelerinden daha kolayl la atıf alıyor olmalarıdır. Son dönemde TÜBİTAK ödüllerinin <; ğunun yurtdışında çalışan bilim adamle na vehliyor olması da eieştirilebilir. Şüpt siz ki bu değerli bilim adamlarımıza sat çıkmak ve onlan onurlandırmak gere ancak bu bilim adamlan için ayrı isim tında bir ödül programı uygulanmalıdır. Eğer bugünkü uygulama değiştirilmı se korkarız TÜBİTAK, yurtdışında çalış belki de ebeveynlerinin ve bazı kilit gör< lerdeki hatırı sayılır akrabalarının Türk ması dışında ülkemiz bilimine katkısı mayan ve hatta bir Amerikalı soyadı ta yan bilim adamlarına da ödül verme g bir zorlama ile karşılaşabilir. Sonuçta TÜBİTAK ödüllerinin, bilim! çalışmalarına ülkemizde devam eden bil adamlarımıza verilmesi gerekir düşünc sindeyiz. Zira TÜBİTAK "Türk Bilimsel Teknik Araştırma Kurumu" değil "Türl ye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kur mu"dur. Yurtiçiyurtdışı Bilim ödülü alanında 19911993 döneminde ödüllerin % 56'sının yurtdışında çalışan bilim adamlarına verilmesi ilginçtir. Bu dönemde yurtiçinde ve yurtdışında çalışan bilim \VAAm y. .. ,^ . . . 1967194? . 3978