Katalog

nsan uzayla daha çok bütünleşiyor Boşlukta kesinlik sınırı [j K elaketten basarıya iıBD'nin uzay ve havacılık kurumu NAnın tarihinde, projelerin felaket ve fiikoyla sonlanmak üzere iken en azıni küçük bir basarıya dönuşmesinin örderi pek çoktur Geçen yıl da NASA bu umun orneklerıni yaşadı ı ve talih bir : daha uzaycılann yüzüne güldü. îozgelimi Jüpiter e gönderılen Galileo uı sondasının ana anteni bir türlu açılamışlı, ancak mühendisler uydudaki kü; bir anteni ayarladılar ve sonda hedefnin büyük bölümüne ulaşabildi. ienzeri bir talihsizliğe uğrayan Hubble ıy teleskopu yörüngesine bozuk bir ayile oturmuştu, ancak zekice kullanılan üntü işlerrt teknikleri sayesinde uzay tekopu devre dışı kalmadı ve bir süre ıra onarılarak normat işlevine kavuştu. 'enüs yörüngesindeki Magellan uydusu lO'da az kalsın kaybediliyordu, ancak bir : becerikli elektronik manevrayla uydu a zamanda hayata döndürüldü. '1 ağustosta NASA'nın yeryüzünrdeki ıtrol mühendisleri, Mars Öbserver uzay ıdası ile tüm bağlantı kesildiğinde, uza200 milyon yıl derinliğine gönderdikleri yaler yanıtsız kalmıştı NASA'nın son udu, sondanın bilgisayarının önceden ıgramlanmış komutlarına uyarak, belirli süre dünyadan haber alamadığında •yüzü ile iletişim kurmasıydı. Obserdeki arızaya yol açan olay, uydunun rs yörüngesine girişi sırasındaki roket şlenmesinde yüksek basınçlı helyum kının kapısını açan mekanizmanın yol ığı hafif sansıntıya karsı alınan bir güılik önlemiydi. Uydunun gövdesine vurugüçlü bir çekiş darbesi şiddetinde olan bu sarsıntıya karşı uydunun kalbi sayılabilecek radyo transmiterinin kırılgan sıcak flamanı hasar görebilirdi Bu nedenle roket ateşlenmesi sırasında sarsıntıysa karşı önlem olarak transmiter kapagı kapatıldı, çunkü soğumuş bir flaman sarsıntıya karşı daha dayanıklı olacaktı. Ateşlemeden sonra kontrol merkezi tekrar transmiteri açmaya çalıştığında, orv ları derin bir sessizlik bekliyordu. Ne olup bittiği tam bilinmiyordu. Muhtemelen flaman bozulmamıştı ama Observer'in bılgisayarlarını koordine eden elektronik saatlerin transistörlerinde bir arıza olabilirdi. Transistörler olmadan saatler çamlışmıyor ve ve saatler çalışmadığında bilgisayarlardaki elektronik sinyal akımı bozuluyordu. Başka bir olasılık da helyumun yakıt tankına çok hızlı geçmesi sonucunda tankın patlamış olabileceğiydi.. Ayrıca arızadan daha bozucu bir şey vardı ki, o da Observer'in nerede olduğunu ve ne yaptığının bilinmemesiydi. Belki de roketleri hiç ateşlenmemiş ve yörüngeye girmemişti; veya roketler kusursuz ateşlenmişti ve Observer Mars yörüngesinde kör bir plastik ve metal yığını olarak biliniyordu. Sonuçta Öbserver projesi için harcanan 980 milyon dolar, uzayın derinliklerinde kaybolmuştu. Şimdi NASA yeni bir Öbserver için kolları sıvadı. Yeni sondanın yolculuğu için Oünya ve Mars'ın konumlarının ideal olduğu Kasım 1994 tarihi bekleniyor. Yeni Öbserver projesi hedefine ulaşırsa 21yy da Dünya'nın komşusuna yapılacak insanlı ve robotlu uzay uçuşlarının ön çalışmaları tamamlanmış olacak. ırk yıl önce aşağıda anlatacağımız senaryo tam bir bilimkurgu ürünü olarak görülebilirdi. Oysa şimdi dünya üzerindeki koordinatlarımızı ve hızımızı öğrenmemiz için elektronik bir aygıtın düğmesini çevirmemiz yeterli. Bu mucizevi aygıtın adı Global Pozisyon Sistemi, kısaca GPS. Askeri ve sivil amaçlarla dünyanın neresinde olursanız olun Nevstar uydularından gelen sinyallerle yerinizi saptayabiliyorsunuz Mer biri otomobil büyükluğündekı 24 Nevstar uydusu 11 bin mil yükseklikte dünya çevresınde 12 saatte bir tur atarak yeryüzüne sürekli radyo sinyalleri yolluyorlar. Uydular dörderli gruplar halinde 6 değişik yörüngede dönüyor. Yeryüzünde GSP alıcısı olan bir abonenin (abone ücreti 600 dolar) aygıtı, kendi saati ile uyduların saati senkronize edıyor, uydulardan gelen radyo sinyallerinin alıcıya ulaşması için gereken süreye dayanarak aradaki uzaklığı hesapladıktan sonra buna göre abonenin konumu ve hızını saptıyor. Uydular si vil ve askeri amaçlar için farklı olan iki tür radyo sinyali gönderiyorlar Sivil aboneler için futbol sahası genişlığı kadar kesinlik sınırı içinde konumlarını belirleyebiliyor. Askeri aboneler ise 5 metrelik bir kesinlikle konumlarını belirlebiliyor llk defa Körfez Savaşı'nda askeri amaçla kullanılan GPS sayesinde müttefik birliklerinin çölde Irak birlikleri karşısındakı konumu tam olarak belirlenmiş. Barışta ise GSP açık denizdeki gemilerden amatör havacılara kadar isteyen herkese bulunduğu yeri söylüyor. Uydumuz Ay'a bir rakip Gece dünyayı aydınlatmak için uzaya ayna kondu G eçen yıla kadar parlayan yıldızları ve sönük ışıklar saçan birkaç gezegen saymazsak geceleri gökyüzünü aydınlatan Ay'ın bir rakibi yoktu Şubatta birkaç dakikalığına da olsa Ay'eabu konuda bir rakip çıktı. Bu rakip Yer'e 220 mil mesafedeki bir yörüngede bulunan 22 metre genişliğinde aluminyum kaplı plastikten bir aynaydı. Rus bilimadamları tarafından yapılan bu ayna Güneş ışınlarını yeryüzünde Fransa'nın doğusundan Beyaz Rusya'ya kadar yer değiştiren bir kuşak üzerinde yansıtıyordu. Znamya (Ruscapankart) adı verilen uzay aynasının kalınlığı 10 cm, ağırlığı ise 5 kg kadar. Znamya'yı icat eden Rus araştırmacılara göre ileride 200 metre uzunluğundaki boy aynalarda toplanan güneş ışığının basıncı, uzay araçlarını hareket ettiren bir "güneş yelkeni" olarak kuJlanılabılecek. (Kaynak: DiscV Jsmaıl Murat 3579