Katalog

BİLİM KÜLTÜR Ayıların insana yakınlığı Veya insanların ayılara yakınlığı üzerine Vehbi Belgıl Hurda parası peşin alınıyor Hollanda, Konya ılımızden bıraz kuçuk 415 bin kılometre kare, ılımız 49 000 Bu yuzden, bu ulke, denızlerı doldurup toprak kazanmak zorunda kalıyor Fazla sularını Atlantık Okyanusu'na atıyor Atabıldığı kadar tabıı Sutçulüğu ıle de unlu bu ulke buyukbaş hayvanlannın gubrelerını bıle duşunmek zorunda Fazla dışkı toprakları zehırlıyor işte bu durumda olan Hollanda'nın, sınırlarından gırıp de dışarı çıkmayacak taşıtları duşunmesı gerekıyor Bısıkletler, kamyonlar, otomobıllerı ıçın hurda mezarlıkları bıle var bızde Ama, Hollanda'da yok Ulke, taşıt hurdalarını ya satmak, ya da yeniden kullanmak zorunda Bu da paraya bağlı Geçen yıl, hukumetın aldığı bır kararla, yenı araba satın alan Hollandalılar'dan, o zamankı paraya gore 250 gılder (80 sterlın) bır peşın vergı alınmaya başlanmış Bunun ıçın ' Autorecyclıng BV" adlı bır yer kurulmuş, hurda arabaları değerlendırmek ıçın Arabasını hurdaya çıkaracak olan, buraya başvurup parasını gerı alıyor Ve araba ya dokumhaneye, ya da başka bır ulkeye gıdıyor I nsanlara en yakın hayvan maymunsa, ayı ondan sonra gelır Kız kaçırıp karıkoca gıbı yaşayan ayılardan koylulerımız soz eder Hatta, boyle bır kızla ılgılı bır fıkra vardır Ayı, kaçırıp bırlıkte yaşadığı kızı 67 ay salıvermez Kızın yakınları ayıyı bulup oldurur, genç kızı kurtarır Aradan bır sure geçer, kız ayıyı ve evını özlemeye başlar Evdekıler ve arkadaşları sorar "Kız sen delı mısın? Kocam dedığın ayı ıdı, evım dedığın çalıçırpı ıdı Nedenağlıyorsun?" Kızın, atasozu halıne gelmış yanıtı şu olur "Ayı ıdı, uyu1 ıdı kocam ıdı yal Çalı çırpı ıdı, evım ıdı ya " Bu yurek parçalayıcı yanıt, aıle yuvasının kutsallığını vurgular Evet, kabasaba ıdı, ama kocamdı Evet, yerım çalıçırpı ıdı, amaevımdı" Ayı, ınsanla gureş tutuşur, kazanırsa sevınır, yenılırse çok kızar Boyle bır olaya ben tanık olmuştum Bu sevımlı hayvana ' kocaoğlan" der halkımız Bunlarla ılgılı sozlerımız de vardır "Armudun (ahlatın) lyısını dağda ayılar yer"' Kopruyu geçınceye kadar ayıya dayı derler" ' Ayıya gul vermışler, arkasına tutmuş Ayı, kuş gıbı sıcak ulkelere goçemedığı ıçın, kışın yokluk, kıtlık, gunlerını ınınde kış uykusu ıle geçırır Fakat Çıngenelerın elıne geçen ayı, butun yılı oyun gostererek getırır, uykusuz Işte bu ayılar şımdı sıkı korumaya alınmış, turlerı tukendığı ıçın Neden tukenıyorlar"? Parça parça satıldıkları ıçın Hayvanın en gozde yerlerı şunlar "Safra kesesı, pençelerı, derısı, tırnakları veetı" Boyle parçalar halınde satılan bır ayı 10 000 dolar getırıyormuş Hayvanın safra kesesı Asya ulkelerınde, Guney Kore de Tayvan'da (Formoza) çok tutuluyormuş Hayvanın parçaları ancak oldurulerek çıkarılır 15 mılyon TL ıçın değer mı? Kaldı kı bu paranın hepsı bır kışlye de gıtmıyor Bu yaz "Jurassıc Park" adlı bır fılm gormuştuk Şımdı ayılar ıçın bır "park" yapılmış Yunanıstan'da Kurtarılan ayılar burada saklanıyormuş "BearPark" Japonya'da da bır "ayı parkı" var Bunlar tei çevrılı bır yerde veya kuyu gıbı derın bır yerde halka gosterılıyor Hayvanlar aç bırakılıyor, eşsız bırakılıyor Sonra da, onlerıne atılan yıyeceği kapışmak ıçın bırbırlerını parçalıyorlarmış Eşsız bırakılan ayılar da oyle Uluslararası "Yaban Yaşam" koruma kuruluşu Japon başbakanına bır mektupla başvurup buna son verılmesını rıcaetmış Fransız duşunur Ernest Renan (18231892) şoyle demıştı "Ideal devletı kurmak ışten bıle değıl, ama benı ayrıntılar korkutuyor" Işte bu ayrıntılar batırdı Sovyetler Bırlığı'nı Kım ne kadar uretecek? Kım ne kadar ve nasıl yıyecek? Mallara kım, nasıl sahıp çıkacak? Uretım, tuketımı tam karşı lamazsa ınsanlar ağızlarını poyraza mı açacak? Bunun gıbı bınlerce mılyonlarca sorun Şımdı, Sovyetler'ın dağılmasından sonra çıkan sorunlar ıçınde bır de "patenf'ler sorunu var Sovyetler'ın Moskova'da bır patent burosu vardı Buluşçu, buluşunu devlete verıyor, buluş belgesı alıyordu Yabancı buluşçular da aynı yere başvurup butun Rusya ıçın berat alıyorlardı Bu beratlar Uluslararası Patent Anlaşması'na gore verılıyordu Fakat Sovyetler Bırlığı dağılınca buluşları patente bağlama usulu de 1991 temmuzu'nda sona erdı Bu tarıhten sonra Bağımsız Devletler Topluluğu kendıne gore bır buro açacaktı 1991 Aralık'ında Mınsk'te toplanan bır konferans topluluğa aıt devletlerın buroları kuruluncaya kadar eskı buro'nun kapatılmamasına karar verdı Bu arada Ingılız patent burosuna Moskova'dan da başvurular oluyor Ne olacak bu durumda? Alın sıze Renanvarı bır ayrıntı Ingılız burosu 1991 Temmuzu'na kadarkı patentleri kabul edıyordu Sonra ne oldu? Yeltsın şımdı patentlerle uğraşacak durumda mı? Sozumu Orhan Seyfı Orhon un dızelerı ıle bıtıreyım "Dıyorlar kul olmaz ateş yanmadan/ Denızler durulmaz dalgalanmadan " Rus buluşçular da dalgaların durulmasını bekleyecekler gıbı gorunuyor Bızde ılk tramvaylar atla çekılıyordu Şışlı'dekı Fransız Akıl Hastanesı'nın yanındakı alanda buyuk bır ahır vardı Atlar, ış sonunda buraya çekılır, temızlenır, bakılırdı Sonra elektrikll tramvay geldı Ancak, bu tramvaylar Taksım'e, Harbıye'ye çıft çıkamıyordu Buralara gıdecek tramvaylar tek vagon halınde çalışıyordu Karlı havada kaymamaları ıçın raylara tuz dokuluyordu Bjnların elektrığı Sılahtarağa'da komurden elde edılıyordu Zamanla tramvaylar çoğalınca elektrık yetmez oldu Bunun uzerlne troleybusler yapıldı, Menderes zamanında Ancak bunların hepsının en buyuk kusuru ıkıde bır cereyan kesıl j "*>j'W mesı ıdı Tramvaylar ve troleybuslerden uzun duvarlar oluşuyordu caddelerde Karşıdan karşıya geçmek de, taksı ıle gıtmek de çok guçleşıyordu Sonunda troleybusler de, tramvaylar da kaldırıldı Otobus donemı başladı Ama, çok geçmeden otobuslerın de yolları tıkadığı, bozuldugu goruldu Akla gene tramvay geldı Şımdı butun dunyada tramvay donemıne gırıyoruz Ingıltere'nın Manchester kentıne, Iklncı Dunya Savaşı'ndan sonra ılk tramvay geldı 80 kılometre yapan tramvayın 50 kılometreden hızlı gıtmesıne musaade edılmıyor Fransa'da ıkı kent, Amerıka'da bır kent raylı sısteme tekrar geçtı Ingıltere'de Sheffıeld kentıne de geliyor tramvay 40 kente de gelecek Bruksel'de tramvay hep çalıştı 1970 te hep bunlarla gıdıp gelırdım Koln de ve Rotterdam da tramvaylar hıç sokulmemıştı SanFransısco da otobusun yanında, tramvaylarını hep kullandı Karl Marx'ın bır sozu yıne gundeme geliyor "Toplumlar hastalara benzer Hasta once sağa, sonra sola, sonra arkaya yatar Her seferınde rahat edeceğını sanar Fakat edemez Hastalık geçmeyınce " Bu da bu hesap i Sakharov Eskı Sovyetler Bırlığı'nden bılım adamı Andreı D Sakharov'u tanımayan var mı' Buyuk bır fızıkçı ıdı Ulkesının atom ve hıdrojen bombalarını gerçekleştırmesinde yardımcı olmuştu Sonra Sıbırya'da surgunde yaşadı, rejımle ters duştuğu ıçın Insan hakları savunucusu ıdı Rejımle ters duşmesının başlıca nedenı bu ıdı 1975 te Nobel Barış ödulu'ne değer goruldu Sovyetler'ın yıkılmasından sonra en batıdakı Beyaz Rusya'nın Mınsk kentınde komunıst partılılerın yetıştırılmesınde kullanılan okul bınası Sakharov anısına bır bınaya çevrıldı Burada şımdı ışın uzmanları yetıştırılecek yenı radyasyon uzmanları Bu okulların uç tane yapılması duşunulmuştu Bırı Beyaz Rusya'da, bırı Ukrayna'da, bırı de Rusya'da Bu yeni okulda "radyobıyolojı" uzmanlarından başka, "nukleer tıp" ve "çevre radyasyon uzmanları" da yetıştırılecek Bunun ıçın ıkı Amerıkan unıversıtesın'dekı laboratuvarlarla ortak çalışmalara başlandı Bunların bırı lllınoıs'tekı Argonne Laboratuvarında, otekı Harvard'da Bu ortak çalışma ıle, kan kanserlılerın kanlarında radyasyon aranacak Çunku, Çernobıl radyasyonlarının koku hâlâ kazınamadı 35773 Tramvay geri geliyor Sovyet patentleri Menderes'ın Tu, kaka" deyıp attığı tramvaylar gene geldı kentımıze daha rahat, daha hızlı, daha ucuzmuş Tramvay geldı fakat, Beyazıt'tan Sırkecı ye, Istanbul Adlıyesı'ne yayan gıtme olanağı kaldırıldı önce otobusle Beyazıt'a geleceksın, sonra tramvaya atlayıp Adlıyeye ıneceksın Oysa, evının yakınından otobuse bıner, Sırkecı ye kadar gıderdı Tramvaylara bınmek çok guç, ınmek daha da guç O kadar kalabalık Beyazıt'tan Dıvanyolu'na kadar uzanan caddedekı dukkânların sahıplerı kan ağlıyor Iş yapamıyoruz dıyorlar Dolmuşla geçemıyorsunuz bu caddeden Yazın vagonlann ıçlerı cehennem sıcağı Allahtan yol kısa da ınsan kendını hemen sokağa atabılıyor Halka ucuzmuş tramvay Ne karşılığı? Uzun sure bedava taşındı ınsanlar Parası kımden çıktı? Şımdı bır yolcunun gıdışdonuş malıyetı kaça patlıyor Beledıye'ye9 Yenı bır tur KİT olan tramvay neye yarıyor? Istanbul'a yeniden tramvay