Katalog

9 9 3 94 BİLİM Gökbilimlerinde yenikeşifler Mehtap keyfi Var oluşumuzun temel nedeni. Ay çekimi ile dünyada düzeni koruyor. uygusal ve şıırsel yonu bır yana, ay, hava, su ve yaşamdan yoksun ırı bır kaya parçası olmasına karşın varoluşumuzun temel nedenlerınden bırı sayılabılır Gokbılımcı Jacques Laskar'ın elde ettığı bılgısayar bulguları ayın olağanustu buyukluğunun, dunyayı eksenınde tutup bır topaç gıbı fır donmesını engelleyerek ıklım dalgalanmalarını yaşamımızı engellesen eğıklığınde gunumuzde meydana gelecek en ufak bır farklılık mılyonlarca yıl sonra çok buyuk bır farklıltğa yol açar Laskar, ay olmasaydı dunyamızın eksenındekı eğıklığın 0 ıle 85 derece arasında farklılıklar gostereceğını ılerı suruyor Oysa kı ay, dunyayı etkısı altına alan tum otekı guçlerı altedecek denlı guçlu bır çekıme sahıp Guneşın de bır olçude katkısından yararlanarak ay, dunyanın eksenının duzenlı bır devınım ıçinde olmasını olası kılmaktadır Eksenın eğımı zamanla değışmekte ancak 85 yerıne yalnızca 1,3 derecelık bır fark meydana gelmektedır kı bu da bır buzul çağını başlatacak denlı buyuk bır fark sayılmamaktadır Kısacası, ay olmasaydı durum son derece cıddı olumsuzluklara neden olacaktı Eğımde onar derecelık farklılıklar tum çevrenın altust olmasına yol açacaktı, ıklımlerde dönem donem aşırı farklılıklar gorulecektı Duzenlı bır ekosıstem olmadığından ınsanların evrelerden geçışı engellenecektı Mars ta yaşam olmaması belkı de bu nedendendır Bu gezegenın eksenı her ne kadar 25 derecelık bır eğıme sahıpse de, bu, buyuk bır olasılıkla geçıcı bır durumdur Ikı uydusunun çekım gucu, otekı gezegenlerın etkısınde hıçbır farklılık yaratmayacak denlı azdır Laskar'ın ornek bılgısayarı Mars takı eğımın 0 ıle 60 derece arasında değıştığını ortaya koyuyor Bu bulgu ıklımlerdekı aşırı dalgalanmalar konusunda bır gosterge sayılabılır Gerçekten de, Mars'ın kutup bolgelerını gosteren fotoğraflarda duzensiz bır bıçımde yayılmış buz ve toz katmanları goze çarpıyor Bu katmanlar, yuz mılyonlarca yıl boyunca oluşan ve yok olan buzulların bır gostergesı olabılır Laskar ın araştırması, uzayda dunyamız gıbı sayısız gezegen bulunduğunu, ancak dunyamızın sahıp olduğu denlı buyuk aya sahıp gezegenlere çok ender rastlandığını ortaya koyuyor Ussal bır yaşamın evrelerı ıçın ayın etkısı kaçtnılmaz olduğuna gore ınsanoğlu gıbı yaratıkların sayısı da oldukça az olmalı Bunun dışında, dunyamızın ıklım duzenı de ancak ayın etkısı olduğu surece ozellığını koruyabılır Ayın dunyadan yavaş yavaş uzaklaşması sonucunda mılyarlarca yıl sonra yeryuzundekı ıklımlerde şıddetlı farklılıklar gorulmesı kaçınılmaz olacaktır Bu farklılık bızım yaşamımızı etkılemese bıle gezıgenımızın karşı karşıya olduğu bır felaketsayılıyor (r.u.) Karanlık maddenin varlığı kesin vrenın buyuk bır bolumunun kara maddeden oluştuğu konusunun herhangı bır kuşku goturur yanı kaldıysa, geçtığımız yıl elde edılen bulgular bu kuşkuları tumuyle ortadan kaldıracak denlı somut sonuçlar ortaya koydu Bılım adamlarının yoğun çalışmalarına karşın, kara maddenin ne olduğu henuz kesın olarak bılınmıyor Çok basıt yabancı bır madde zerrecıklerı, sonmuş gezegenler, peynır parçacıkları ya da her ne olursa olsun, kara maddenin varlığı yadsınamaz Bılım adamlarının kara maddenin varlığına kesınkes ınanmaları başka herhangı bır madde gıbı bu maddenin de bır çekım gucu olmasından kaynaklanıyor Yarım yuzyıldır uzayın derınlıklerınde surdurulen araştırmalar sonucu uzayda yıldız ve gazlardan çok çekım olduğu da bu goruşu dogruluyor Yıldız kumelerı eksenlerı çevresınde bır arada kalmalarını olanaksız kılacak bır hızla donerler, onları bir arada tutan aralarındakl kara maddedır Bılım adamlan, buyuk ya da kuçuk, sarmal ya da elıps bıçımındekı galaksılerı ınceledığınde, buyuk mıktarda bır çekım gucune karşılık çok az mıktarda gozle gorulur bır maddeye rastladılar Bu ıncelemelerın ışığı altında, yerçekımı konusundakı bılgıler kesın olduğu surece kara maddenin varlığına da kesın gozuyle bakmak gerekır Ocak ayında, kara maddenin bol mıktarda varlığını doğrulayan yenı kanıtlar elde edıldı NASA ve Arızona Unıversıtesı'nın bırlıkte surdurduğu çalışmalar sonucunda, ROSAT xışını uydusu aracılığıyla, NGC 2300 olarak bılınen ayrık ve kuçuk bır galaksı kumesı çevresıne yayılan buyuk bır sıcak gaz bulutunun varlığı saptandı Yaklaşık 1 mılyon ışık yılı uzakta bulunan bulutun ağırlığı 500 mılyar guneşın ağırlığına denk Kara madde olmasaydı bu bulutun sıcak olduğundan çoktan uzayda buharlaşması gerekırdı Gerek boyutu gerekse ısısı açısından NGC 2300'un ıçındekı bulut, yıldız, gaz bulutu vb gıbı hafıf maddelere kıyasla 30 kat daha ağırdır Oysa kı galaksılerde kara maddenin hafıf maddelere oranın 10/1 olması olağan sayılıyor Ancak bılım adamlan bu oranın tum evren ıçın 100/1 olması gerektığını savunuyor Boylelıkle evrenı çevreleyecek" oranda çekım sağlanarak, Buyuk Patlama sonrasında genışleme yavaşlatılmış oluyor Bu bulguların doğruluğu kanıtlanırsa, kara maddenin varlığı konusunda bır adım daha atılmış olacak ute yandan bızım galaksımızdekı kara maddenin otekı maddelere olan 10/1'lık oranda şımdılık bır değışıklık yok Yıllar once gökbılımcıler, yıldızların devınımı E araştırıp Samanyolunu çevreleyen kara ışık bulutunun ağırlığı konusunda kestırımlerde bulunmuş ve bu bllginlerden yıldızların galaksi ıçınde kalmalarını sağlayacak kara madde mıktarını saptamaya çalışmışlardı Sonunda, geçen yıl, algılanması neredeyse olanaksız olarak Buyuk Magellan Bulutunun devınımını olçmeyı başaran bılım adamlan bu ışık bulutunun ne denlı buyuk olduğu konusunda ılk kesın kanıta ulaşmış oldu Magellan Bulutu galaksımızın gorulebılır sınırları dışında, Samanyolunun çevresınde donen mınyatur bır uydu galaksıdır Bu bulutun yorungesı bu denlı uzakta olunca devınımın de son derece ya meyecek bır uyum ıçınde tuttuğunu ortaya koyuyor Iklımlerın meydana gelışı dunyanın eksenının eğıklığınden kaynaklanır Eğer dunyamız guneş çevresınde yorungesıne dık olarak donseydı (0 derecelık bır eğım), guneş gezegenımızın her yerını yıl boyunca aynı mıktarda aydınlatacağından farklı mevsımler yaşanmayacaktı Eğer dunya 90 derecelık bır eğımle bır yana doğru yuvarlanıyor olsaydı, bu kez de kutuplar bellı donemlerde aşırı sıcak ya da yıl boyu karanlık arasında gıdıp gelecektı Yeryuzunde gorulen ılımlı ıklım koşullarını dunyamız eksenının 23,5 derecelık eğımıne borçlu Dunya donduğunden ekvator çevresınde bır şışkınlık oluşmakta ve guneş ıle otekı gezegenlerın çekımı bu bolgeyı daha çok etkıledığınden eksenın de yavaşça salınmasına yol açmaktadır Gezegenler yorungelerınde devınır, çekımlerıyle yorungelerının bıçımlerını değıştırırken, dunyaya etkı yapan bu farklı guçler ekvator çevresındekı şışıklığı de duzensız bır bıcımde etkıler Laskar'a gore bu durum, eksenın, onceden kestırilmesı olanaksız ve çok karışık bır bıçımde salınmasına yol açar Ek vaş olması gerekır Ancak araştırmalar bu bulutun sanıyede 147 mıl gıbı korkunç bır hızla donduğunu ortaya koydu kı, bu da bulutun çevresındekı halenın ıçınde yer aldığının guvenılır bır kanıtı sayılır Tum araştırmaların vardığı ortak sonuç, yıldızların yakınlarındakı daha buyuk yıldız halelerını oluşturan kara madde ıçınde yer aldıkları ve bu halelerın gozle gorulebılen sarmallardan yaklaşık on kat daha buyuk olduğu Buna gore, hemen hemen tum bılım adamları artık kara maddenin var olduğu konusunda goruş bırlığı ıçınde Ancak maddenin nelerden oluştuğu henuz bılınmıyor Bu konuda ıkı farklı goruş egemen Bır grup bılım adamı yabancı bır maddenin soz konusu olduğunu ılerı surerken bır başka grup da Jupıter'ımsı nesneler uzerınde duruyor Ancak bır bılım «damının ' Pazartesı, Çarşamba ve Cumaları yabancı bır madde parçaları olab.leceğını duşunurken, Salı Perşembe ve Cumartesılerı Jupıterler ağır basıyor Ya Pazarları? Pazar gunlerı de kara maddenin belkı de bır varsayımdan oteye geçmedığını aklımdan geçırıyorum ' sozlerınden de anlaşılabıleceğı gıbı bu konuyla ılgılı henuz ortada kesın bır yargıya ulaşılmış değıl (Disc.,ocak 94 Rtta Urgan) 3575