Katalog

TIRMALARI Ûztürk'lesöyleşi: ıde vurmanın pesinde Yanıt: llaçların, kimsayasalların ve radyasyonun kanseri nasıl tedavi ettiği yeni yeni 1993'lerde bilinmeye, bunun mekanizması ortaya çıkmaya başladı. Bunun nedeni de son yıllara kadar kanserli hücrelerin içindeki anormalliklerin bilinmemesiydi. Ilaçların ve xışınlarıyla tedavinin mekanizmasını bilmek için kanser hücrelerinin nasıl çalıştığını öğrenmek gerekiyordu Çok sürpriz bir şekilde, kansere yolaçan iki gen olduğu öğrenildi. Onkogenler ve tümör bastıran genler. Bir de viral onkogenler, virüslerin dışardan hücrelerimize soktuğu onkogenler. Kansere bu üç çeşit gen yolaçıyor. Bu genlerin analizi şunu ortaya çıkardı: Vücudumuzda olmayan bir şey yeni oluşmuyor, olan bir şey yanlış işliyor. Onkogenler genellikle hücrenin büyümesni hızlandıran genler. Bu genlerin kodladığı proteinler hücreye büyümesini söylüyor. Tümör bastıran genler ise hücrede büyümeyi engelleyen. büyümesini durdurmasını söyleyen genler. Virüslerin taşıdıkları genler de ya tümör bastıran veya onkogenle konuşan genler. Çok ilginçtir bu. Onları ya aktifleştiriyor veya inaktifleştiriyor. Ve ilginç tarafı, bugün kanser tedavisinde etkin yöntemlere baktıgımızda, bu yöntemlerin yaptıkları her şey, bu üç tip genin yaptığına eşit. Yani genler tarafından kodlanan proteinlerln fonksiyonlarını değiştiriyorlar. Mesela son yıllarda ortaya çıkan önemli bir konu, aproptoz, yanı programianmış hücre ölümü. Ben şu sıralarda çalışmamı bu konuya kaydırdım. p53 geni burada çok önemli. Yanıt: Apoptoz çok eski bir kelime aslında. Heredofun şiirlerinden alınan bir kelime, sonbaharda yaprakların dökülmesini anlatıyor. Apoptoz, genetik olarak programianmış hücre ölümü. Bir nevi hücre intiharı denebilir buna. Hücre, dışardan gelen sinyallere bazen çoğalarak, bazen çoğalmasını durdurarak, bazen de kendi kendini ölüme götürerek cevap veriyor.Bu, aktif olarak hücrenin içindeki proteinler tarafından organize edilen bir eylem. Ve kanser tedavisindeki etkin kimyasal ilaçlar ve x ışınlarının önemli çalışma yollarından birisi. Bunlar normal olarak hücrenin programladığı, hesapladığı oto destrüksiyon programında, kendi kendini öldürme programında kısa devre yapıyorlar Program başlamaması gerekirken başlıyor. Bu konu ilginç. Genlerden, genetik b o zukluklardan yola çıkıyorsunuz, başlangıçta destriktif bir iş bu, ama genin proteinini incelemeye başladığınız zaman önünüze büyük utuklar açılıyor, çünkü o protei ^ j^J nserojenler, güneş ışığındaki ultraviyolerle sonradan oluşan kanserler Soru: Mallgn melonom gibi.. Yanıt: Evet, bir de yaşlanma nedeniyle öıne geçilemeyen spontan mutasyonlar r. Bu mutasyonların hepsi doğduktan nra hücrenin içinde oluşuyor. Sonradan. nedenle somatik diyoruz bu mutasyonlaDoğuştan alınan mutasyonlara da kök cre mutasyonu deniyor. Şimdi kanser crelere baktığınızda 5 veya 6 gende aynı ıda mutasyon bulmanız mümkün. Fakat lıtımsal olarak o genlerden bir tanesi rol nuyor. O genlerden 5 tanesi doğduktan nra çevre etkenleriyle veya yaşlanma nucu oluşuyor. Dolayısıyla iyi korunabilş kişiler, hatalı bir gen taşmalarına rağan kanserden korunabiliyorlar Soru: Doguştan hatalı gen o hakte »sin kanser nedeni olmayabiliyor. Yanıt: Sadece yüzde 90; mutasyonu taşıın her 100 kişiden 90'ında kansere yolaçı>r. Kalıtsal olarak iki önemli kanser var. raz önce verdiğim örnek meme kanseri. ğeri, erkek ve kadında aynı eşitlikte görürı kalın bağırsak kanseri. Kalın barsak nserlerinde aşağı yukarı 10 veya 20'de rinin kalıtsal geçtiği söyleniyor. Bu da 0 kişide 1 gibi önemli bir rakama ulaşıır. sinleşmlşml? Yanıt: Insanlarda Epidemiyolojik olarak, hayvanlarda ise deneysel olarak kesinleşmiş durumda. Sigaradaki kanserojenin yolaçtığı mutasyonlar insan tümörlerinde, akciğer tümörlerinde bulunmuş durumda. Soru: En çok kansere yol açan kanserojenler hanglleridir? Yanıt: Sayısal olarak baktığımızda sigara sanıyorum. Bütün dünyadaki kanserleri toplarsak. Mesela erkeklerdeki kanserlerin en yaygını akciğer. Soru: Sigara çok yaygın kullamlıyor. Yanıt: Tabii zaten 1900 yıllarında akciğer kanseri önemli bir sorun değil dünyada, sigara tüketimi yaygın değildi. Sigara tüketimindeki artışla akciğer kanserlerindeki artış atbaşı gidiyor. Tabii sanayileşme de burada rol oynuyor. Sigara dumanı ile eksoz dumanı arasında kanserojen madde bakımından fazla bir fark yok. Soru: Programianmış hücre ölümü nasıl oluyor? Soru: Slgaranın kanser yapbğı ke Soru: Büyük kenUerde yasamanın bir bedell bu... Yuz yıldır kanserle mücadele edlyor blllm. Belkl de en çok para kanser araştırmalarına harcandı. Ama bugüne kadar kanseri kesin tedavl edlci bir sonuç alınamadı. Nlçln? Blllmln bunca çabaya rağmen bu kanser olgusunun üsteslnden gelemeylşlnln nedenleri nedir? ni inceleyerek, kanserli hücrenin nasıl oluştuğunu, dolayısıyla oluşumunun nasıl engellenebileceği, ortadan nasıl kaldırılabileceği konusunda yeni yaklaşımlar geliştiriyorsunuz. Bu nedenle benim çalışmalarımın üçte ikisi bu konu üzerine kaymış durumda: Onko proteinlerin fonksiyonlarının anlaşılması ve tabii uzun sürede amacımız, insan kanserlerinde bu tip proteinlerin (onksiyonlarına dışardan müdahale ederek kanser tedavisine katkıda bulunmak. Soru: Bazı klmyasalların tümörlerde nasıl etkl yaptağının son üç dört yıl Içlnde anlaşıldığını söylediniz. Bu, moleküler biyolojideki gelişmeler sayesindeoldu denebilir... Yanıt: Sanırım ana nedeni bu. Moleküler biyoloji ile genler belirlendi. Genler ortaya çıkınca, onların gene moleküler biyoloji sayesinde in vitro koşullarda laboratuvarlarda nasıl çalıştığını öğrenebilecek sistemler geliştrildi. DNA'yı keserek, başka DNA'larla bir araya getirerek.. Soru: Laboratuvar koşullarında kanser olayı yenlden yaratıldı. Yanıt: Evet, tabii, bu büyük ılerleme sağladı. Mesela insanda kanser olayını incelemek imkansız. Hayvanda incelemeye kalkışsanız bir kanserin oluşması 2 yıl alabilir Moleküler biyoloji, hücre biyolojisi ve deneysel biyoloji sayesinde bir kaç haftada bunuyapabiliyorsunuz.. Soru: Bu koşullarda yaratılan kanser ve sonuçlarının Insana taşınablllıiiğl her zaman sözkonusu olmuyor. Yanıt. Tabii. Orda bulunan sonuçlar bir ön çalışma. Ama belirli bir noktada işin insana uygulanabilirliği sözkonusu. Fakat in vitro sistemlerde insan hücresi kullamlıyor. Bu önemlidir. Dolayısıyla in vitro olmasına rağmen, hayvansal modellere karşın daha iyi. Bir de şunu unutmamak gerekir. Yaşamın temel kuralları konusunda hayvanlar arsında büyük (arklılıklar yok. Soru: Hayvanlar derken, Bütün canlıları mı kastediyorsunuz? Yanıt: Evet hayvanlar derken insanları da.. Bugün bir kurbaga ile insan arasında temel fonksiyonlar açısından... Mesela kanser hastalıklarında çok önemli bir genin bulunması maya teknolojisinde ortaya çıktı. Çok da ekonomik bir model Çok hücreli bir canlı yapıyorsunuz. Sonra onu çok hücreli hale getiriyorsunuz; birbirinin kopyası hücrelerle organlar oluşturuyorsunuz. Soru: Bugün kanserde ne blllnmlyor? Blllm bugün en cok neyi ögrenmeye çalışıyor, araştrıyor? öncellkll konular hanglleri? Yanıt: Kanserde bugün aşağı yukarı bütün mekanizma biliniyor. Kanserli hücrelerin dört ayrı özelliği var. Bölünme, farklılaşamama, ölmeme, gezginci olmaları Bu temel dört özellik biliniyor. Ama bilinmeyen, yukarda her hücrede 5 6 bozuk gen olması gerekiyor diyorum ya, bugün her tümör tipinde bozulan bütün genler bilinmi Lütfen sayfayı çeviriniz 3529