Katalog

KANSER ARAŞTIRMALARI yor Bırıncısı bu Ikıncısı, bu bozulma engellenebılır mı? Kebinlıkle kanserden kımyasal maddeler kullanarak korunabılır mıyız? Bu konularda bılınmezlıkler var Bır de, kanser oluşumu ıçın gereklı dort beş olayın zamanlama açısından nasıl denk geldığı Bu olaylar hangı aşamalarda oluyor? Bırbırlerıyle zaman olarak ılışkısı nedır? Bırı dığerınden once gelebılır mı'' Gelırse daha mı farklı olur? Bugun herkesın merak ettığı ve uzerınde bırleştığı bır soru da bozuklukları nasıl duzeltebılırız sorusudur Bu da ıkı aşamada duşunuluyor Bırıncısı genı duzeltmek, gen tedavısı Ikıncısı genın fonksıyonunu duzeltmek, genın kodladığı proteını duzeltmek Burada da kımyacılar, matematıkçıler, fızıkçıler bıyologlarla ışbırlığı yapmak zorundadır Çunku, proteınlerın dığer proteınlerle enteraksıyonunda bu ışı duzeltmek ıçın bu tıp bılım dallarına bıyologların çok buyuk ıhtıyaçları var Soru: Genetlk düzeyde kanserl tedavide bugün hangi aşamadayız? Yanıt: Şu anda kalıtsal kanserlerın genetık tedavısı duşunulmuyor Etık olarak Çunku bunun getıreceğı rıskler, kanser yapma rıskınden daha yuksek olabılıyor Şu sıralarda tumor bastıran genlerı tekrar tumörlu hucrelere gerı vermek duşunuluyor Bu hucrelerın gorevı, tumorlu hucreyı engellemek ya da oldurmek Ama gorevlerını yerıne getırmıyorlar p53 genınden ornek vermek ısterım p53 genını kanserlı bır hucreye tekrar verdığınız zaman hucre ya oluyor ya da buyumesını durduruyor Tedavının en guzel şeklı Ama o genı kanserlı hucreye gerıye verebılmek teknolojık olarak oldukça zor bır şey Bunu yapabılmek ıçın değışık vektörler kullanılıyor Mesela retro vırus, DNA virusu, Adene vırus vektorlerı Veya yenı ılgıyı çeken ve daha zararsız olan lipozom teknığı ıle o genı tekrar kanserlı hucrenın ıçıne sokuyorsunuz ve kanserlı hucre, gen proteını kodladığı anda normal hucreye, yanı bölunemeyen kotu huylu olmayan hucreye donuşebılıyor Şu anda umut veren çalışmalardan bırı bu Bır dığerı de ımmunolojı Bağışıklık sıstemı konusundakı çalışmalar Kanserlı hucreler bırden bağışıklık sıstemının duşmanı halıne getırılmeye çalışılıyor Burada, sıtotoksık T hucrelerı var Amaç bu hucrelerı kanserlı dokuya çekıp onları oldurmesını sağlamak Bunun ıçın de o hucrelerın aktıvasyonunu sağlayan bazı sıtokınler var Bır nevı hormon Bu hormonları gene gen tedavısıyle tumorlu hucrede urettirıyorsunuz Hucre o hormonu yaymaya başladğı zaman vucuttakı sıtotoksık lenfosıtler, bağışıklık sıstemının lenfosıtlerı gelıp tumorlu hucrelerı olduruyorlar Bu ıkı yontem uzerınde duruluyor Soru: Bağışıklık sistemimlzin askerlerl olan T lenfosltleri nlye kendillğlnden görevlerlnl yapmıyor, kanserll hücreleri öldürmüyor? Yanıt: Bahsettığımız 67 ayrı gen ıçınden bazıları da kanserlı hucrenın kılık değıştır36270 mesını sağlıyor Vucut boylece tumoru kendı doğal bır unsuru sanıyor Aslında başlangıçta bunun kendınden olmadığını bılmesı gerekıyor Çunku kanserlı hucrelerın uzerınde vucuda yabancı gorunmesı gereken yenı proteın parçacıkları bırıkıyor Kanser ılerledıkçe hucrelere kıyafet değıştırten hucreler buyumeye başlıyor ve vucudun bağışıklık sıstemı bunu tanımıyor Gen tedavısı ıle sız bu ışı tekrar çalışır hale getırmeyı denıyorsunuz Soru: Pekl bu tümörlerl bastırmakla görevll genler niye görevlnl yapmıyor. Yanıt. Bır şekılde fonksıyonlarını yerıne getıremıyorlar Ya mutasyona uğruyorlar veya karsenojenler gıdıp bu tıp genler uzerınde etkılı oluyor, onun aktıfsızleştırıyorlar Aktıfsızleştırmede ıkı olasılık var, en basıtı o kanserın ıçerısındekı genın o parçası hucrenın ıçınden çıkıp gıdıyor Ikıncısı çok daha sık rastlanan bır şey, o gen uzerındekı bır tek nukleotıtte bır değışıklık oluyor Bu değışıklık genın kodladığı proteını etkısız yurumeyen bır hale getırıyor Uçuncu olasılık da, gen lyı çalışıyor proteın sentezlenıyor fakat bu proteının çalışmasını engelleyen, o proteıne yabancı bır başka proteın gırıyor tumorlu hucreye Bazı DNA vıruslerınden ornek vermıştım, mesela kadınlarda rahım kanserıne yolaçan papıloma vıruslerı bu şekılde çalışıyor p53 proteınını aktıfsızleştırerek fonksıyonunu yokederek Boylece bu genler tumor bastırıcı ozellıklerını kaybedıyorlar Bız ışte o hucrenın ıçıne aktıfsızleştırılmemış yenı genı koyuyoruz Tabıı, ben olayı basıtleştırdım Soru: Kanserin tedavlsinde umutların bu gen teknolojisinde, bunun moleküler düzeyde daha lyi anlaşılmasında ve blllm adamlarının gen düzeyinde müdahale edebllecek teknikleri yari tabllmesinde olduğunu söyleyebil riz... Yanıt Evet Bır nokta daha var Bahsett ğım proteınlerın fonksıyonlarını dışarda gen tedavısı yapmadan kımyasal maddı lerle duzeltmek değıştırmek Mesela kaı serın oluşması ıçın ras dıye bır onkoje var Bu ras onkojenı hucrenın bolunmesı arttırıyor Ama o onkojenın bu ışı yapab mesı ıçın hucrenın zarına bağlanması g < rek Şımdı oyle bır ılaç yaratıyorsunuz t hucrenın zarına bağlanan kısmı taklıt ec yor Bolunen hucrelere bunu verdığınızc ras proteınının fonksıyonunu tarafsızlastıı yorsunuz Hucrenın proteını artık çalışarr yor Bu tıp teknolojı ıle artık yenı ılaçlar g lıştırılıyor Bu da bıyologların dığer dısıplı lerde bılım adamlarıyla çalışmasını gere tırıyor Dr. Mehmeî Öztürk, dünyada çok önemli kabul edilen p53 kanser geni üzerinde neler yapacaklarını açıkhyor. TüPkiye'de kanser geni araştırmaları başlıyor Soru: Tübttakta neler yapmak IsUyorsunuz. Moleküler onkolojl bölümünde ele almak Istedlglnlz pro|eler nedlr. Yanıt Burada şu anda 8 kışıyız Ben dahıl Benım dışımda 5 kışı doktorasını ya dışarda yapmış veya uzun yıllar dışarda kalmış kışıler Dığer arkadaşlarımız oğrencı aşamasında, bır tane de teknısyenımız var Soru: Buradakl araştırmalannızın kısa ve orta vadell hedeflerl nedlr? Yanıt Pratık olması açısından buradakı projelerın Fransa'da yuruttuğum projeler kapsamında olmasını gerektırıyor Ikı yerde de p53 genı ve proteını uzerınde çalışacağız Kısa vadede yapmak ıstedığım, gerçekten uluslararası düzeyde urun verebılecek bır çekırdek kadro yetışmesıne katkıda bulunmak Çunku bıllmsel çalışma, bılhassa bızım dallarda tek başına yapılacak bır ış değıl Nobel odulu alabılırsınız, ama Turkıye ye geldığınızde tek başınıza bır şey yapamazsınız Bu ışlerın yuruyebılmesı ıçın de Turkıye'nın alt yapısal gerçeklerını gozonunde bulundurarak seçtığımız projeler, onumuzdekı uç yıl ıçınde ılk urunlerını verecek ozellıkler taşıyor Ucuz, kısa vadelı projeler seçmedık iddıalı uzun vadelı projeler seçtık Çunku, uç dort ay ıçınde yapılacak ışler ıçın boyle bır ekıp kurmaya gerek yok Projelenmızden bırı ınsanda kanserde rol oynayan p53 genını hayvanlara aktarıp hayvanlarda bır model yaratmak Transgenık farelerde ikıncı çalışacağımız konu, p53proteınının rekombınant DNA teknolojısı ıle fazla mıktarda uretılmesını amaçlı yor Rekombinant DNA ıle p53 proteinınıı uretılmesı Turkıye'nın gerçeklerını de gc zonune alarak ıkı modelde 1 bakterıde, < mayada olacak Turkıye de etkılı olabılecek bıyomedıks proteınlerı, teknolojının ılk çalışmasını yapıyoruz Bunlar tıpta, eczacılıkta veter nerlıkte kullanılacak Uzun vadede ayr teknolojtyı kullanarak başka proteınlerı d uretebıleceğız özetle bırıncısı, p53'un yapısal fonks yonlarını anlayabılmemız ıçın yeter mıkta da proteın elde edeceğız Ikıncısı p53 prc teınıne karşı monoklonal antıkorlar uret« ceğız Soru: Bunları üretmek nlçin önemli Yanıt Turkıye de henuz antıkor yol Dunya pazarlarında var Ancak p53 bugı ne kadar kımsenın tahmın edemedığı ks dar ınsan kanserlerınde buyuk rol oynt yor Mesela dunyada her ıkı kanserden b rınde bu proteının anormal olduğu tahmı edılıyor kı bu buyuk rakam Dolayısıyla monoklonal antıkorlar ureterek bunları tıpta teşhıs ıçın kullanılmasını amaçlıyı ruz Sayısal olarak bakıldığı zaman, duny< dakı her ıkı kanserın bırınde p53 mutasyı nu olması gerekıyor Bu nedenle p53 g < nınn mutasyonlarına bakmak klınık açıda çok onem taşıyor Teşhıs amaçlı fakat c zellıkle teşhıs sonrası hastalığın ılerdel seyrını önceden belirleyebılecek bır ma ker olması ozellığı var bunun Şımdıye kadar yayımlanan çalışmalar gore tnsanlardakı en sık uç kanserı, akc ğer meme ve bağırsak kanserlerını ele . lırsak, bu uç kanserde de tumor amelıya la alındığı zaman p53 genınde mutasyc varsa, hasta ıçın kotu bır seyır rıskı sozkı nusu Bu da hastanın amelıyattan sonra kemoterapı ve radyoterapı ıle tedavısın nasıl yapılması gerektığını belırlemede ı nemlı bır faktor Eğer p53 genının muta yonlarına bakabılirsek, p53 yoksa, gere sız derecede ağır ve hastayı rahatsız edı tedavıye gerek kalmaz Eğer varsa o z man tedavıye gerek olabılır Bu gen bu çıdan çok onemlı