Katalog

BİLGİSAYARİLETİŞİM Bilgisayar ağları nasıl kullamlır? Geçen sayımızda ilk bölümünü yayımladığımız, uluslararası bilgiye bilgisayar ağlarıyla nasıl ulaşılacağını anlatan yazının ikinci ve son bölümü... Mustafa Akgül, Bilkent Üniv. Alex adını antık İskenderiye (Alexandrıa) Kutuphanesı'nden almaktadır Unıx altında NFS deamon'ın çalışmadığı makınelerde çalışmaktadır şu anda Kullanıcıya, tum Internet'ı tek bır kutuk sıstemı olarak sunmaktadır En basıt halıyle Carnegıe Mellon Unıversıty'de bır dıskı kendı makınenıze NFS yukleyerek kullanıyorsunuz Tum Internet, bır Unıx kutuk sıstemı olarak emrınıze aıttır cd, cp, fınd, gıbı komutları kolaylıkla kullanabılırsınız örneğın, X11'ın merkezı arşıvıne erışmek ıçın cd/alex/edu/mıt/lcs/export/pub/R5 demek yeterlı olmaktadır Atında yatan ftp ve kaşe tutma mekanızmaları var tabıı Alexı gelıştıren kışının yaptığı bırkaç uyarlama var 'Readmes' ve 'cstr' cstr bılınen tum bilgisayar bolumlerının teknık raporlarının tutulduğu makınelere 'soft lınk yapılmış cd/alex/edu/cmu/cs/sp/alex/lınks/cstr ve arkadan 'Is' deyınce bunların lıstesını goruyorsun, ıstedığıne gır, etrafı kolaçan et, beğendığını al 'Readmes' ıse, tum Internet'dekı kamuya açık arşıvlerdekı README kutuklerı uzerınde bır Waıs ındeksı yaratılmış durumda Aynı şekılde, cstr'dakı teknık raporlar uzerınde de bır Waıs ındex'ı yaratılmış durumda, onun adı ıse cstechreports Bilkent: alex.ps iskenderiye Kütüphanesi: Alex ftp germany eu net, taxus uıb no, tsxHmıtedu src doc ıc ac uk'yı sayabılırız Bilkent de server ve clıent çalışmaktadır Bilkent tsp.info, fspservers, fsp.huc, FSP/ Adres Bulma: Finger, Whois, Ph Dıyelım kı, bır kışının adını bılıyor (Ahmet Bey) ve onun adresını (emaıl telefon) oğrenmek istıyorsunuz Şayet çalıştığı kuruluşu bılıyorsanız, o kışının adresını oğrenmek ıçın şu araçları kullanabılırsı 'vvhoıs' unıx makınelerınde doğal olarak vardır Kendıne ozgu bır verıtabanı vardır server'ların lıstesı ıçın Bilkent: whoisserver.llst • ph (Phonebook) lllıonıs Unıversıtesı'nde gelıştınlen CSO Phone Book adıyla da bılınır ql server, ph ıse clıent programın adıdır Clıend daha fazla ortamda çalışır Kendı verıtabanı vardır ve dığer kampus enfermasyon sıstemlerını de ıçerebılır urneğın, ders programları, restoranlar bu yazılımla kullanıcılara sunulabılır Xph, ph'ın X11 ıçın bır uyarlamasıdır Phonebook, 'whıte pages olarak da bılınır ve gopher, www ve hytelnet ıçınden erışılebılır • X.5OO. CCITT ve ISO'nun gelıştırdığı X 500 protokolune gore çalışan, 'vvhıte pages e alternatif bır sıstemdır www'dan bu servıse erışmek mumkundur • netflnd. Colorado Unıversıtesı nde gelıştınlen bu yazılım, Ahmet Bey'ın çalıştığı şehrı bılıp unıversıtesını bılmedığınız zaman kullanabılecegınız bır yontem bru uyumlu olmasını sağlar Bugun 10 tane archıe server var Archıe serverlara, emaıl, telnet ve çeşıtlı clıentlar kanalıyla erışmek mumkun Bunların en hızlı, verımlı ve kullanışlı olanı xarchle ve carchle clıent'larıdır xarchıe' de sadece bır kutuk adını değıl, bır makıneyı ya da bır makınede belırlı bır dosya'yı (dırectory) da sorgulayabılırsınız Ayrıca, aynı program ıçınden ftp yapıp, seçtığınız paketlerı anında alabılırsınız Telnet yontemınde ayrıca whatıs' verıtabanını da sorgulayabılırsıniz Bilkent: archie.help, archie.1 Very Easy RodendOrıendet Netwıde lndex to Computerızed Archıeves'ın kısaltılmışıdır Archıe'nın ftp arşıvlerı ıçın yaptığını, veronica' gopher menulerı ıçın yapar, tum menu lıstelerı uzerınden anahtar kelıme ıle sorgulama yapar Veronica server sayısı şu anda ıkıdır, ve gopher içınden veronıca'ya ulaşmak mumkundur Tabıı kı, Internet ın sundukları ve bu labırent'te dolaşım araçları sadece bu kadar değıl Sureklı yenı servisler eklenmekte ve resource dıscovery alanında cıddı bır araştırma surmektedır örneğın, Alex ve Prospero, bırer Ph D tezı urunudur Bazı başka onemlı servıs/araçlar Indıe Dıstrıbuted lndexıng' olarak tanımlanabılır Waıs benzerı bır dırectory of servers' ve broker'lardan oluşur Her 'broker' kendı verıtabanını ve başka brokerlarda tutulan verı tabanlarını ındeksler Dıgıtal Lıbrary System Semantıc Fıle System, Nomenclator kutuklerı organıze etmeye, bulmaya ve almaya (retrıval) yonelık sıstemlerdır Daha fazla bılgı ıçın 'resourcedıscoveryservıces ps'e bakınız Bilkent servere.lnfo Gopher'da Yol Sorma: Veronica Diğer Servisler Prospero bır protokol adıdır ve archıe clıent'ları bu protokol'u kullandıkları ıçın daha hızlıdırlar Kullanıcı kendı ıhtıyacına gore, kendı hayali (vırtual) dırectory'sunu kurar ye standart Unıx komutlarının 'hayali' turlerıyle vcd, vıs, vın, vrm, vget, vmkdır, kendı hayali arşıv dunyasını duzenler Tabıı, arkada ftp ve kaşe mekanızmaları çalışmaktadır, kullanıcı 'vget Fıle' komutu verdığı zaman, söz konusu kutuk ftp ıle alınıp getırılıyor TCP yerıne UDP'yı kullanan FSP server ve clıent açısından kaynakları tyı kullanır Bır kutuk tranferı sırasında hat gıderse ya da makınelerden bırı olurse, ftp'de her şeye yenıden başlamanız gerekmektedır Fsp ıse, en fazla bır paket kaybeder, esas olarak kaldığı yerden devam eder Bırden fazla clıent programı var Bır clıent ftp'ye benzer, dığerınde ıse her komut ayrı kuçuk bır programdır Henuz yeterı kadar yaygın değıl bu hem clıent ve server programının uyarlanması hem de server'ın çalıştığı arşıv sayısı açısından geçerlı Fsp çalıştıran buyuk arşıvler arasında wuarchıve wustl edu, 3526 Kişiselleştirilmiş Hayali Arşiv: Prospero FSP: Ftp'ye Alternatif • finger. Kışının çalıştığı kurumun makınesı finger anahtar@kurumunmakıne komutu ıle sorgulanabılır Bunun ıçın o kışı sısteme kayıtlı olması sıstemde 'finger' deamon'un çalışıyor olması gerekır 'anahtar' ın kışının adı, soyadı gıbı belırleyıcı bır kelıme olmasında yarar var Bır ağ ortamında mumkun olan en tepedekı makıneyı sorgulamak gerekır 'finger' sıstemdekı var olan çeşıtlı bılgılerı okur Kullanıcının, bu programın okuyacağı bazı kutuklerı hazırlayıp gereklı bılgılerı bırakmasının anlamı vardır urneğın, ev telefon numarası, ızın tarıhlerı gıbı Bunlar plan ve project gıbı kutuklere konabılır • vvhols. Bunun ıçin soz konusu kışının kayıtlı olduğu bir veritabam'nın olması gerekır whoısh hostname anahtar formatında sorgulama yapılır Burada 'hostname' verıtabanının olduğu makine, anahtar' da kışıyı belırleyecek sözcuk'tur nız no cs colarado edu ye telnet ıle bağlanıp, netfınd olarak sısteme gırersenız, sıze gereklı kolayhk gosterılecektır • emall. MİT'de bır maılserver makınesı, tum News lerdekı kullanılan emesaj adreslerını saklanan verıtabanı uzerınde tarama yapılmasına ızın vermektedır 'maılserver@pıtmanager mıtedu' adresıne 'send usenetadresses/Ahmet Bey etc' mesajını gonderırsınız Burada 'Ahmet Bey etc' yerıne boşlukla ayrılmış kelımeler koyabılırsınız, ad soyad unıversıtevs Bilkent addren.help FTP'de Yol Sorma: Archie McGıll Unıversıtesınde gelıştınlen Archıe, kamuya açık ftp'ye ızın veren arşıvlerdekı kutuk ısımlerını bır verıtabanında tutan ve bunun sorgulanmasını sağlayan bır server/clıent sıstemıdır Verıtabanı peryodık olarak guncellenır ve McGıll'dekı ana server, dığer serverların Tartışmalara bır başlangıç olması dıleğıyle bazı gozlem ve onerılerımız • Internet'ı tum Turkıye ye yaymak zorundayız • Internet'e Kamu'nun onemlı kurumlarını eklemelıyız DİE, Devlet Planlama, TBMM, tum bırımlerıyle TUBİTAK, TSE • Yurutmenın ana bırımlerı ınternet'ın parçası olmalı Internet'ı toplumsal denetım ve katılımcı yonetımın bır parçası yapmalıyız örneğr., Hukumet ya da sıyası partıler bır yasa onerısı yaptıklannda, bunun bır kopyasını da Internet de kolay erışebilecek bır yere koymalıdır Aynı şekılde, vatandaşlar onerı ve şıkayetlerını de yonetıme elektronık olarak ıletebılmelıdır • Yuksek kapasıtelı ulke çapında bır ıskelet ağ (backbone ağ) kurmak zorundayız, • En azından Istanbul Ankara ve Izmır'de yuksek kapasıtelı bır ıskelet ağ kurmak zorundayız Zaten boyle bır ağ kurmadan Ankara Unıversıtesı gıbı dağınık Gözlem ve öneriler