Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR Tamtamcılarda meslek hastalığı Meslek sağlığı konularını içeren bir dergi çok yararlı olacaktır. Vehbi Belgil Afrıka yerlılerının parmakla davul çalanlarına tamtam'cı denıyor Fransa'da yayımlanan "Meslekler Tıbbı" (Medecıne des Arts) adlı dergıyı çıkaran Andre Françoıs Arcıer tamtamcıların neden kan ışedıklerını, genç kemancıların neden dış rahatsızhklarından yakındıklarını merak etmiş Hatta, buna "merak" etmış dıyemeyız Doktor, bu ışı meslek edınmış Çünku, 17 yıl kadar once hazırladığı doktora tezını bu konu uzerınde yapmış Bu ışe kendısını o kadar vermış kı meslek sahıplerı ıle ılgilı hastalıklar uzerınde, butun dünyadan, 4 000 olay toplamış Bu tur hastalıkların bızde en tanınanı "Spor Tıbbı" Fakat, bu ad altında bır dergı nedense çıkmıyor bızde Boyle bır dergı sırf sporcular ıçın değil, spora hazırlananlar ıçın de gereklı Sporun çeşıtlı kollarında, ulkemızın her yanında onbınlerce genç çalışıyorsa, spora hazırlananlar yuzbınlerı aşıyor Spor tıbbı asıl bunlar ıçın de gerekli Bılınçsız spor zarar, getırır, sakatlık getırlr ömur boyu surecek sakatlıklar "Meslek Tıbbı" adlı dergıde sadece olası hastalıklar değıl spor karşılaşmalarındakı hastalıklardan da soz edılmelıdır Gazetelerımızın spor sayfaları o nemlı olduğuna göre hıç olmazsa haftada bır veya ıkı kez ' Spor Tıbbı" ekı verebılır Bunlarda, yabancı sporcuların konuları da işlenebılır Koşuculuğa hazırlanan bır atlet adayı, bu ışı bılımsel kurallara gore yaparsa kalp ve solunum hastalıklarına daha az yakalanır Bu gırışten sonra tamtamcıların kan ışemesının nedenıne dokunabılırız Kan ışemenın bu turune "haemogloblnurıa" denıyor Ingılızce'de Neden oluyor bu? Parmaklarla durmadan el davuluna hızlı hızlı vurmaktan Bu vuruşla kandakı alyuvarlar çatlıyor, kana yayılıyor Oradan da ıdrara geçıyor Doktor Arcıer (arsıye)'nın anlattığına göre yerlı halk "kan ışemeyen, lyı bır davulcu sayılmaz" dermış Yerlı halk çıplak ayakla dans ettığı ıçın ayak hastalıklarına uğruyormuş Tabıı, uflemelı saz çalanlarda da solunum hastalıkları gözlenıyor Genç kemancılar ıse uzun sure keman çaldıktan sonra dışlerınde rahatsızlık duyuyrlar çenelerını kemanın ucuna dayadıkları ıçın Gebelık ve ağızdan alınan "gebelık önleyıcı"ler ıse bayan ses sanatçılarında gorulen rahatsızlıklar Bu arada, bır doktor da, Arthur Rubinsteın gıbı bır keman ustasının ellerinı rontgenden geçırmış, fakat onemlı bır bulguya rastlamamış Canlı tıpkıları konusu "Canlı Kopyalan" adlı yazımda (12 Hazıran 1977) bu konuya ılk kez değınmış yonlarca hucre her canlının butun özellıklerını taşıyordu Saçtan, etten, tırnaktan, dılden alınacak bır hucre tupte gelıştırılıp ana karnına konursa hucrenın alındığı kadın veya erkeğın tıpatıp aynını verebılırdı Ama, ne çare kı hucreler bu şekılde son bıçımlerını aldıktan sonra kendı uzerlerınde kilıtlenıyor, bu yuzden de, göz hucresı sadece goz, et hucresı sadece et hucresinı verebılıyordu "Jurassic Park"ın köşeyi dönezorları u adla 12 Hazıran 1993'te Amerıka'da gosterıme gıren fılm, Jules ' Verne tarzında bır bılım kurgu fılmi Bılımdekı son gelışmelerı genış halk yığınlarına roman havası ıçınde verıyor Fransız Jules Verne (18281905) bılım adamı değıldı, buluşçu hıç değıldı Bılımsel yenı buluşların çekıcılığını çok lyı bıldığı ıçın bunları gunu gunune ızlıyor, derinlemesıne anlamaya çalışıyor, sonra da bir öyku halınde okurlarına sunuyordu Neler yoktu bu romanlarda Denız Altında Geziler, 80 Günde Ounya Turu, Dunyanın Merkezine Gezı, Balonla Beş Hatta, Aya Gezı, Ayın Çevresınde Verne, bunların herbırısinde yenı bır konuyu ışlıyordu Jurassic Park'ta da yapılan bu Gunumüzde en ılginç konu canlı tıpkıları yaratmak değıl mi? Bunda bu yapılıyor Ama insan tıpkısı, aslan tıpkısı yaratmak fazla ılgi çekmeyeceği ıçin dinozor yaratmaya çalışılmış Bu yolla, bır taşla ıkı, hatta uç kuş vurulmuş Yuzlerce mılyon yıl once dunyamızda yaşamış dınozorları merak etmeyen ınsan duşunulebılır mı? Konu olarak bunlar ele alınmış Canlı tıpkıları yaratmak ıkıncı onemlı konu Nasıl yaratılır en az 6570 milyon yıl önce yaşamış dınozorlar? Gen kalıntıları ile Ama bu kadar yıl önce yaşamış hayvanların genlerını canlandırma olanağı yok Olsun, onemlı olan fıkır ve teknolojı 1 Sonsuz karşı koymalar David Rorvik adında bır soruşturmacı o zaman ıçın çok satan kıtabında, bır milyonerın boyle bır şey yaptırdığını anlatmıştı Dunya kamuoyunu korkutan bu olmuştu Insanlığın başına belâ olmuş bır dıktator yarın kalkıp kendı tıpkılarını çoğaltırsa ne olurdu? Bır Hıtler yerıne bınlerce Hıtler ortaya çıkardı Ancak, bilım adamları bunun şarlatanlık olduğunda bırleştıler Netekım, o mılyonerın tıpkısı dıye bır şey de doğmadı Bılım boyle bır şeyın bugun de ımkânsız olduğunu vurguluyor Ve aradan yıllar geçtı Ekım 1993 başlarında, Montreal'dekı Amerıkan Doğurganlık Derneğı'nde konuşan Jerry Hall adında genç bır bılgın, tupte ınsan tıpkısı yarattığını açıklamıştı Kendısı, George VVashıngton Unıversıtesı tup çalışmaları laboratuvarında mudurluk yapıyordu Yakın arkadaşı Dr Robert Stıllman ıse her turlu tup çalışmalarını yonetıyordu Haberı dunyaya New York Tımes gazete şu başlık altında verdı "Bır bılım adamı ınsan tıpkısı yarattı, bu yolla da yenı bır ahlak sorunu ortaya attı' Ancak durum oyle değıldı Yapılan şu ıdı Bır sperm ıle aşılanan bır yumurta çoğalmaya başladıktan bıraz sonra hucre zarından çıkarılıyor, embrıyo, tup ortamında çoğalmaya başlıyordu Neden Jurassic? Jura dağları Fransa'nın Isvıçre ıle sınırında 300 kılometre uzunluktakı dağlar Bır zamanlar burada kaynaşıyorlarmış Jeolojıde, dınozorlar dönemi Jura dağlarına göre adlandırılmış Filmde de o donemı canlandıracak bırpark yapılmış Benım ölçulerıme gore başarılı bir film değıl önce lafyoğun Fılmın dortte uçu hep laf, son bolumde dınozorlar gorunüyor Sonra, fılm, alt yazılarla verillyor Fılm mı izleyeceksınız, hızla gosterılen yazıları mı okuyacaksınız? Bence filmın en ılginç yanı reklam "boğması" Fransa'da aynı anda 450 sinemada Ingıltere ıle Irlanda'dakı 1960 salondan 484'unde aynı anda gosterıldı Reklam afışlerının asılacağı yerler, aylar oncesınden kiralandı Başka bır reklam yapılmasın dıye Bazı sınemaların önune dinozor maketlerl kondu Seyırciyi heveslendirmek ıçin Bu arada gomlek, kravat, dondurma, bılgısayar şırketlerı, McDonald's lokantaları ve başka sanayı kolları ıle ortak reklam kampanyaları başlatıldı Dergılere, gazetelere yıldırım reklamları verıldı Fılmın yapımcıları bu yolla koşeyı donduler ve gerçek "koşeyı donozor" oldular 35073 tım Bunu "Canlı kopyaları uzerıne adlı yazım ızlemıştı (19 7 1977) "Biyonık Adama Doğru" (21 3 1978) adlı yazım da vardı Bunları da "Tup Bebeklen", "Kım Kımın Nesı?", "Tup Bebeğıne Tepkıler" ' Tup Bebeğıne Golge", Tup Bebeğı Teknığı Açıklandı", Mamutların Dırıltılmesı', "Canavar Yaratan Doktorlar', ' Yenı Canlılar", "Çocuğumuzu Sen Doğur" adlı yazılarım ızlemıştı Ve nıhayet, 29 Mart 1981 tarıhlı yazımda "Canlı Tıpkıları" yer almıştı Bunun arkasından "Canlı Tıpkıları Nasıl Yapılıyor?" (5 Nısan 1981) adlı yazım geldı Konu bugun başka bır bıçımde karşımıza çıktı "Ne sıhırdir ne keramet / el çabukluğu mârıfet" bıçımınde 5 Nısan 1981 tarıhlı yazımda durum şoyle anlatılmıştı Insan seks hucrelerı 46 kromozomdan oluşuyordu 23u anneden, 23'u babadan Bunların bırleşmesı ıle embrıyon meydana gelıyordu Bunda, bebek ya anneye, ya babaya veya aıle eskılerınden bırıne benzıyordu Genler uzerınde o zamankı çalışmalar şunu gostermıştı Vucudu oluşturan trıl insan tıpkısı değll Bu yolla bebek elde edilse bıle buna "canlı tıpkısı'' denmez, dense dense yumurta ıkızı, uçuzu, dörduzu, çoğuz'u denır Çunku, embrıyo gene 23 ana, 23 baba kromozomdan oluşuyor Bu arada klonıng sozcufiu uzerınde durulması gerekır Clone demek bır bıtkının kokunden çıkan surgunler demek Bunları ekersenız ağacın tıpkısını elde edıyorsunuz Tabıı, toprağın, guneş ışıklarının, suyun durumu da ele alınacak Clonıng bu anlamda ınsana uygulandığında herhangı bır vucut hucresı oluyor Bu hucrenın yaşatılması ıçın seks'e gerek yok Şımdı açıklanan "clonıng" de ıse yıne sperm ve yumurta var Bu durumda, ıkizler, uçuzler dunyaya gelıyor