Katalog

B İ L İ M NOT LARI SAĞLIKLI BESLENME Bip tanıtım ödülii serüveni Türk Tanıtma Vakfı ve bir blllm adamının cezalandırılması Üner Tan* llindiği gibi Türk Tanıtma Vakfı (TÜTAV) Türkiye'yi yabancı ülkelerde iyi tanıtanları ödüllendiriyor. 1991 yılı tanıtma ödüllerini paylaşanlardan biri de bendim. Aradan bir yıl geçtiği halde ödül töreni yapılmadığından, TÜTAV başkanına bir mektup göndererek, törenin nerede ve ne zaman yapılacağını sordum. Aradan uzun süre geçti; herhalde sayın başkanın vakti olmadığından bu ödüllendirilen kişiye cevap vermek mümkün olmamıştı Bunun yerine, sekreterimize TÜTAV sekreter yardımcısı tarafından bir telefonla tören tarihi ve yeri bildjrilmişti. Adreste yer İstanbul" yazıyordu. TÜTAV Ankara'da olduğu halde neden istanbul olduğunu merak ettim. Telefonla sordum. Adresi istedim, gene İstanbul söylendi. Hatta TÜTAV merkezi Ankara'da olduğu halde neden İstanbul olduğunu sordum. Rahatlıkla "İstanbul" onaylandı. Davet edildiğime göre uçak ve otel rezarvasyonunu da sordum. Böyle bir şey yok denildi. Sadece "Bekliyoryz, ödülü sayın Meclis Başkanımız Hüsamettin Cindoruk takdim edecekler" diye bilgi verildi. Kış aylarında Erzurum'a uçak seferleri sık sık aksadığından, tren bileti aldım. Tam 37 saat süren bir yolculuktan sonra, 27 aralık gecesi Istanbul'a vardık. Gece yataklıda elektrikler sönüktü. Kondüktörun dediğine göre "gayış" yokmuş. Bu yazıyı yazarken de hâlâ "gayış" yoktu. Tören 28 Aralık'ta saat 18.30'da yapılacaktı. O gün heyecanla bu saati beklerken, tam bir rastlantı sonucu törenin Istanbul'da değil, Ankara'da yapılacağını öğrendim. Hemen uçakla yetişmeyi diişündüm Fakat karlı hava nedeni ile uçağı kaçırdım Ancak saat 18.30'da İstanbul dan ayrılabildim. Ankara'da tören evine ulaştığımda her şey bitmişti. Kıssadan hisse.. Bu nasıl bir ödül töreni ki bir yıl gecikme ile yapılabiliyor; ülkemizi yaban ıllerde çok iyi tanıtıyor diye ödüllendirilen kişinin mektubu yanıtsız bırakılıyor, sadece telefonla ve yanlış bilgi veriliyor, bu bilim adamının zamanı heba oluyor, stresten strese giriyor, davet edildigi halde yol ve yer ile ilgilenilmediği glbi ağır maddi kayba sokuluyor. Verilen ödül de meğer bir teşekkür plaketi imiş... Bazı sorular geliyor insanın aklına 4 Böyle bir kuruluş böyle bir organizasyonla ve böyle bir anlayışla ülkemizi dışarda nasıl tanıtıyor acaba?... Bu sorunun yanıtını vermek kolaydır. Bunun yanında şurası da bir gerçek: Ben ülkemi bilimsel alanda uluslararası düzeyde çok iyi tanıttım ve bu nedenle TÜTAV tarafından ödüllendirilmek yerine cezalandırıldım... Ve bunu asla yadırgamıyorum... Soya: Bol proteinli yoksul eti Ülkemizde de üretilen soya fasulyesinden dünyada 200 kadar ürün elde ediliyor. İlhan Vardar B S oya fasulyesi (Glycine Max) yaklaşık 5000 yıl önce Çin'de ekimine başlanıldı "Fakirin eti" veya "kemiksiz et" diye bilinir. % 40 oranında protein içeren baklagiller familyasından çok yararlı bir bitkıdir. Halkımızın bir kesimi soyayı hiç tanımayıp, "o da nedir?" diye yanıt vermektedirl Hiç kuşkusuz yanı enlem üzerinde olmamız nedeniyle, başta Adana bölgesi olmak üzere Türkiyemiz'de de ekilmektedir. Fasulyede bulunan % 1618 oranıdaki yağının ekstraksiyonla alınmasıyla kalan küspedeki soya proteinleri, et ve balıkta olanından iki kat daha değerlidir. Soya proteinleri içerdiği % 33 oranındaki sindirilebilen miktarı ile diğer baklagiller (börülce, bakla, bezelye vb.) meyanında en değerli olanıdır. Soya yağı, içerdiği % 50 civarında çoklu doymamış lino leik asitle (vitamin F) kan kolesterinini düşürür. Ayçlçek ve bilhassa soya yağlannın içerdiği çoklu doymamış yağ asitlerinden vücutta biyoregülatörler denilen enzim benzeri "prostaglandinler" yapılır. Ha yat iksirleri denen prostaglandinlerin vücuttaki sentezi çoklu doymamış yağ asltleri yüksek olan ayçiçek, soya, mısırözü yağ asitlerinden yapıldığı ve de dainar sertlıği kolesterin hıkayesi yönünden bu yağların hekimlerce ısrarla tavsiye edilmesi doğrudur ve yerindedir. Soya marifetli bir bitkidir; 200'den fazla çeşidinden 250 kadar mamul madde elde edilir ve bunun da yaklaşık 70'i sınai mamulleridir. Soya unu, isolatı (protein konsantresi), lesitin, mürekkep, boya, hormonlar, plastikler, çocuk mamasından antibiotiklere, kozmetik mamulleri ve nihayet sütü, yoğurdu, peyniri, kahvesi, loru, salçası, sosu, çorbası gibi sayılmayacak kadar birçok değerli ürünleriyle geniş bir ürün yelpazesi sergileyen soya, aynı zamanda mükemmel bir endüstriyel bitkidir de Ancak çiftçimizin, Amerika'dakinin aksine soya ekimine pek iltifat etmemesi, soyada bulunan % 16'lık yağdan gayri yukarıaa belirtilen çok çeşitli yan ürünlerin işlenip üretilemediği ve dolayısı ile ürüne geçen parasal değerlerin verilmeyişindendir. Konumuz olan soya sütü memleketimizde pek billnmez, fakat dünyada 40 adet büyük çapta fabrika tarafından halen üretilmektedir. Aromalı, meyveli, sade, inek sütü ile de karışık olarak ve de muhallebi/puding şeklinde pazarlanan soya sütü, protein deposu nitellğinde sıfır kolesterinli özelliği ile daha ucuz ve sağlıklı bitkisel BK gıda maddesidir. Bilhassa çocuklar, gençler, işçiler ve spor yapanlar için tavsiye olunacak bir değeri olmayan meyveli gazoz, kolalı içkiler ve bilhassa "toz meşrubat'lara tercih olunması çok sağlıklı bir tutum olacaktır! Aşağıda mukayeseli rakamlar size 100 gr. soya sütünde bulunan maddelerin ne denli inek sütüne benzediğinin ilginç kanıtıdır: soya sittünün, hiç Üttte soya fasulyeslnin değislk ctnsleri, altta l*e soya fasulyesinden yapılma Çin mutfagından yemek örneklerl.. Soya Peyniri Soya sütülü 7075°C'ye kadar ısıtıp içine proteinin çözülmesini sağlayan çöktürücülerin ilavesiyle karıştırılarak yapılır. 30 dakika bekleme sonunda elde edilen soya peyniri çok yumuşak ve ipeksi yapıdadır. Bu haliyle tüketilebilir ve ipek tofu (kinugoshi) adını alır. Presleme yapılırsa daha sert yapıda bir peynir elde edilir ki buna da prestofu (momengoshi) denir. Tofu diyet gıdası olarak kullanılabilir. Hong Kong'da 66 yaşında bir kadın 45 yıl sürekli günde üç öğün soya peynirini yiyerek yasamını sürdürmüş ve hiçbir sağlık sorunu ile karşılaşmamıştır Soya peyniri ve diğer ürünleri bilhassa vejetaryenler için tavsiye olunur, hayvansal ürünlerin yerine kullanılır Nettce olarak; % 100 doğal, proteince zengin ve yüksek beslenme değerli kolesterinsiz, düşük yağ yüzdeli, çoklu doymamış yağ asitlerince ve lesitin yönünden zengin (1), düşük kalorili, hazmı kolay (gaz yapmayan!) ve de ucuz olan bu "soya içeceği" için boş olan pazara yatırım yapacak Türk müteşebbislerini özendirip davet etmek onlar hesabına fantazi bir ıstek olmayacağı kamsındayız. Çünkü bugünkü fiyat indeksleriyle soya sütü/kg fiyatı, süte nazaran yaklaşık (1/10) onda bir değerindedir. Bu nedenle çeşitli meşrubatlar ve hayvansal sütün yerine sağlıkla tüketilebilir Diğer yandan ve bilhassa steril/uzun ömürlü süt fabrikalarında ikinci bir üretim hattı inşası ile az masrafla gerçekleştirilebilecek soya sütü üretimi, degişken hayvansal süt fiyatlarını da dengede tutabilecek ekstra bir üretim seçenegi olacak ve dolayısı ile soya ekimini de teşvik edecektir. loji ana Bilim Dalı Baş. 30512 * Prof. Dr. Atatürk Oniv. Tıp Fak. Flzyo Enerji Gıda maddesi (K.Cal.) 59 D İnek sütü 65 2) Soya sütü 3) Soya peyniri(tofu) 77 Su 88 .7 89 .7 86 .8 Protein Yağ 2 9 3 2 6 8 3.2 3.6 5.0 Şeker A 5 A 8 0 8 Kül X 0.7 0.5 0.6 Mineral (Mg) 1050 831 210 (1) Lesitin (fosfatidil kolın) yararlı kolestırın (HDL)'yi yükseltip zararlı kolesterin (LDL)'yi duşürmektedir