Katalog

MÜZECİLİK Bursa Arkeoloji Müzesi'nin feci durumu Müze, bir uygarlık ve kültiir ayıbı olarak duruyor. Fikri Sağlar'ı ve Cavlt Çağlar'ı bu ayıbı ortadan kaldırmaya davetediyoruz.. A. M. Celâl Şengör* I Ocak 1993 Cuma günü eşim, oğlum ve iki Rus bilim adamı misafirimle birlikte Bursa Arkeoloji Müzesi'ni gezmeye gittim. Ülkemizin Istanbul Arkeoloji Müzesi'nden sonra ikinci açılan arkeoloji müzesi olan, ancak ilk binasından yakın zamanda atılarak yeni ve çirkin bir yapıya taşınmış olan bu tarihi kurumun Bursa Arkeoto/I Muzetl'nln lalonlanndan biri kapısına geldiğimizde hiçbir ışığı yanmayan binaya bakarak açık olup olmadığı konusunda tereddüt ettik. Aralık duran kapıdan içeri girdiğimizde üniformasız bir görevli ile karşılaşarak müzenin açık olduğunu öğrendik. Biletlerimizi kesen görevliden birer müze katoloğu rica ettik Kitap satışı için ayrılmış olan boş ve tozlu raflarda genel bir Bursa rehberinden başka kitap yoktu. Bursa Müzesi'nin 189 sahifelik ilk katoloğunun 1908 yılında enfes kuşe kâğıdına basılmış olduğundan1 habersiz görevli memur, bir müze katoloğunun olmadığını söyledi! Daha sonra müzeyi gezmek için teşhir salonlarına geçtiğimizde, ışıkları yakması için görevliyi ayrıca ikaz etmemiz gerektı. Tozlu, aydınlanması kötü ve büyük bir zevksizlikle döşenmiş olan teşhir salonlarında sergilenen paha biçilmez değerdeki malzemenin pek çoğunun hiçbir etiketi olmadıgından bunların ne oldukları, nerede bulundukları, hangi dönemin ürünü oldukları hakkında doğal olarak herhangi bir fikir edinmek imkanı olmadı. Mevcut etiketler ise o kadar eksik ve her türlü bilimsel anlayıştan o derece uzaktılar ki, bunların taşıdıkları bilgiyi degerlendirebilmek için müze ziyaretçilerinin ayrıca profesyonel bir arkeoloğa ihtiyaçlarının olduğu görülüyordu. Bilgisine başvurduğumuz nöbetçi bilimsel görevli, kendisinin esas görev yerinin Türk ve Islâm Eserlerl Müzesi olduğunu, dolayısıyla şu anda ıçinde nöbetçi olduğu Arkeoloji Müzesindeki malzeme ile ilgili sorularımızı cevaplayamayacağını söyledi! Kendisine daha sonra müzenin bu acıklı durumunun nedenlerini sorduğumuzda 3046 bizlere Kültür Bakanlığı'nın bütçe sıkıntılarını anlatan beylik cevaplar vererek, bizleri "gerçekçi olmaya" davet ettil Ayrıca halkın müzeye olan ilgisizliğini vurgulayarak, okullardan başka ziyaretçilerinin olmadığnı anlattı! Bu arada Rus misafirlerim, kendi ülkelerinde bu tür kuruluşların birer araştırma kurumu olduklarını, başlarında da genellikle saygın bilim adamları bulunduğunu anlatarak karşıla' rındaki müze müsveddesi hakkındaki hayretlerini dile getirdiler. Bakımsız ve ilgisizlik nedeniyle çökmüş o|an Bursa Müzesi, misafirlerim üzerinde beni son derece utandıran ve belli ki uygar insanlık adına kendilerlni de üzen son derece olumsuz bir etki yaptı. Acaba kartona dolmakalemle etiket yazarak bunları dolaplarda sergilenen arkeolojik malzemenin yanına yerleştirmek ülkemizde hangi astronomik mâlî kaynakları gerektirir olmuştur? Ciddî bir tanıtım için gerekli birkaç levhayı asmak ne gibi insanüstü gayretleri gerektirir hale gelmiştir? Ülkemiz insanı, hem de eğitimi ve görevi gereği kültür hazinelerimizin müzelerimizde kendilerine emanet edildiği kişiler ne zaman kendi dürtü ve heyecanlarıyla bu hazinelere sahip çıkacak, insan uygarlığnıın doğum yeri olan Anadolu'nun eşsiz mirasını kendilerinden sonra gelen nesillere öğreterek on ların da bu uygarlığa aşk, heyecan ve saygıyla sahip çıkmalarını sağlayacaklardır? Yabancı oldukları halde Rus misafirleriml de dehşete düşüren bu korkunç uyuşukluk, sorumsuzluk, bilgisizlik ve ilgisizlik ne zaman son bulacak, bunların temsilcilerinden ne zaman hesap sorulacaktır? Mevcut bir derneğe rağmen, bugün Bursa Arkeoloji Müzesi bir kültür, bir uygarlık ayıbı olarak bu iklbin yıllık Anadolu şehrinin göbeğinde, hem de "Kültürparkın" yanı başında, Bursamız'tn en nadide semtlerinden birinin ta karşısında makus talihi ile baş başa bulunmaktadır. Kataloğu olmayan ve 1908 yılından beri koleksiyonlarına nelerin kazanıldığı belli olemayan Bursa Müzesi, hiç olmazsa Imparatorluk döneminde basılan kataloğunun bir tıpkıbasımını olsun yaptırabilir 1904 yılında hizmete giren ve 1908 yılında da 189 sahifelik detaylı bir kataloğu basılmış olan Bursa Arkeoloji Müzesi Bursalılar'ın ve tüm uygar insanların yardımını beklemektedir. Başta Sayın Kültür Bakanımız Fikri Sağlar ve Bursa'nın evladı Sayın Oevlet Bakanımız Cavit Çağlar olmak üzere Türkiye'de insan uygar lıgının geleceği ile ılgilenen tüm kişileri ve bu arada Sayın Bursalılar'ı bu büyük ayıbı ortadan kaldırmaya, çok değerli eserlerle dolu olan Bursa Arkeoloji Müzesi'nin sessiz hıçkırıklarına kulak vermeye davet ediyorum. Istanbul Arkeoloji Müzesi'nin son yıllarda yaptığı muazzam atılım ve bunun sonucu olarak geçen yıl Avrupa'da Yılın Müzesi seçilmiş olması Türkiye'de de çalışkan, kendini işine adamış, bilgili ve ilgili insanların neler yapabileceklerini çok güzel bir şekilde göstermiştir. Darısı Bursa Müzemizin başına! 1 Mendel, Gustave, 1908 Catalogua ön Sculptur»» Oraocpım, omabMa •* ByzanUna* du Muaae d * BroU * M : Musees lmperlaux Ottomans: Imprımerıe P 0. Sakellarios, Athânes, 189 s, 3 levha. * İTÛ Maden Fakulteal öğreVm Oyetl, Avrupa Akadmrtlıl Üyetl Rehbersiz ve katalogsuı müze olur mu? Prol. Dr A.MC Şengör'ün Bursa Müzesi ile ilgili mektubu üzerine konunun ülke genelindeki durumu ve geçmişi ile ilgili olarak dergimiz yazarı Arkeoloji ve Sanal Yayınlan Genel Yayın Yönetmeni Arkeolog Nezlh Başgetan'den aldığımız görüs yazısını aşağıda verlyoruz. Yurdumuzun dört bir yanında bugün Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdür>üğü'ne bağlı 98 Müze Müdürluğu'ne bağlı 176 müzemiz bulunuyor Bunların buyuk çoğunluflu ülkemizin zengın arkeolojik ve etnografik kültür değerlerinı yansıtan bırbirinden önemlı genış koleksıyonlara sahip Ancak Istanbul Arkeoloji, Ankara Anadolu Medeniyetlerı, Ankara Anadolu Medeniyetlerı, Antalya Arkeoloji, Efes, Bodrum Sualtı ve Izmır Arkeoloji Müzesi gibi müzedllfllmlzln yüz akı örneklerinın dışındakilerinın büyük bölümunde teşhir şartları çağdaş müzecilik krıterlerinin dışında. Pek çok müzemizde sergilenen eserlerin altında ya da vitrinlnde kısa bir lanım ve tahmıni devrı yer alıyor. bazen bu dahi bulunmuyor. Eser hakkında açıklayıcı bilgıler ise çoğu zaman verilmiyor Bu açıdan Arkeoloji Müzelerımızi gezen Arktolo u muzetl nlnllk yayımla dıgı gezl rebberl yerll ve yabancı ziyaretçilerin büyük çoğunlu0u sıkıntı çekmektedır Müze zıyaretçısı, sergilenen eserlerle bir lletişlm kuramamaktadır. Bu ihtiyacı Batı müzelerinde genelde seksiyon katalogları, müze rehberleri sağlar. Hatta her salonun girişlnde o bölümde sergilenen eserlerin birer sayfalık açıklamaları vardır. Müze çıkışında gezdığiniz ve llginlzl çeken bölümlerle ilgili bu bilgı löylerini toplayıp ^'sya^yabllmek Imkanınız da vardır. Bizde İse bu ihtiyacı karşılaması gereken m u z e rehberleri ve seksıyon katalogları hazırlanmadığından ya da yeterlı olmadıgından ziyaretçiler oldukça yüzeysel bllgilerle yetlnirler. Bugüne kadar Istanbul Arkeoloji Müzelerinın ve diğer birkaç büyük müzenin dışında ciddl slstematik rehber ve katalog yayımlayan müzemiz oldukça az sayıdadır. Bu konuda: "Catalogue du Mu»* da Konla", "Catalogue de« aculptures gr«oqu**, romalnaa «t byzanürtet" (3 cllt) "C«tatogue d*a DgurlnM gr«cqu« de Terrecutte" ve "Crtalogu» du Mu»*« d * Broussa" gıbı eskı ve önemlı ornek olan anıtsal Mendel kataloglarının ise devamı gelmemıştır.