Katalog

AMERİKA'DAN BAKIŞ İnsan üzerine yeniden te bıtirmış, uzmanlaşmış ınsanımız da, okula gitmemiş vatandaşımız gıbi birçok Cumhurlyet Blllm Toknlk okuyuculannkonuda acizllk göstermekte, kendı topludan Türklya'ye son yapbğım gazl nedeniymunu ve çevresını ilgılendıren konularda le bır süre ayn kaldım. Daha öncm CBT'da sorumluluk duygusu ıçınde bir araya gelebir dizı makaleler halinde.çıkan va şlmdl rek ışbırlığı ıçınde çözum aramaya gıremeIÇİMtZDEKİ ÇOCUK adı attında Rerml Klmektedir "Egıtılmişler' ın de, "eğıtılmemıştabevl tarahndan kttap olarak bestınlan yaler" gıbı "acız ınsanlar" olduğunu zılanmın okuyucular tarahndan ılgi ıle ızsoylemek oldukça guçlu bır ıddıa olduğu lendığını gözledim. Ankara, Istanbul ve ıçın bu ıfademızı destekleyen bazı gozlemIzmır'de vermiş olduğum konferans ve selerle konuyu gelıştırmeye devam etmek ısmınerlerde karşılaştığım okuyucularımın tıyorum teşvık edıcı ve yureklendlricı sözlerı, bir Cumhurıyet Bılim Teknik'in 3 Ekim 1992 suredır uzerınde çalışmakta olduğum yeni gunku sayısında "Haftanın Gundemı" köbir konuyu, CBT'de makaleler dlzltl olarak şeslnde Orhan Bursalı Sıraya dızılı beklıplanlamama yol açtı Bu yazı dlzlılnln to yoruz başlıklı bır yazı yaytmladı mal konusuna, gelın hep berabmr bazı Orhan Bursalı'nın yazısı, Turk bılim gözlemler yaparak gırelım. adamlarının on bının ustunde can alan trafık kazaları konusunda, daha once belırttıAğlayan anne ğımız ufak yerleşım bolgesındekı "cahıl' Hangı yıl olduğunu keslnlıkle hatırlamıhalktan hıç de farklı davranmadığını gosteyorum, 15 yıl kadar once Ankara'dan Karıyor Bır yakınımız ölduğunde, bısiklet surabuk'e gıderken gorduğum bır trafık karerken otobus alzasını anımsıyorum Otobusün yol tında kalarak ölen t uzerındekı kuçuk bır yerleşım yerıne yakçocuğun annesi laşınca yavaşlayarak ondekı araç konvogibi "ağıt yakıyoyuna katılmasından bır kaza olduğunu anruz," ne var kı, lamıştım Otobus kaza olan yerden şerit bunun otesınde değıştırerek geçerken, yol kenarına fırlatılbır şeyler yapabılmış paramparça bır bısiklet, ustu gazete meye gelınce parçalarıyla örtulmuş 39 yaşlarında bır "acız" kalıyoruz çocuk cesedı ve biraz ılerde komşularının tesellı etmeye çalıştığı dızlerinı doverek insana değer ağıt yakan bır anne goruluyordu verllmediği Içım burkularak seyrettiğlm bu manzaiçin mi? ra benı derın derin duşundurmuştu O gun Turklye'de otobuste duşunduklerımı hatırlıyorum Kış kapsamlı ve sugunu yağmurdan sonra her yerın çamur reklı bır bıçımde olduğu o kuçuk yerleşım merkezınde, çotrafık kazalarını cukların bısıklete bınebıleceğı tek yer kaınceleyen mo ^ • rayolu ıdı Yerleşım bolgesının ıçınden gedern araştırmalaçen yol ustunde ınek, eşek, at, at arabası rın yapılmayışı, ınsan yaşamına değer vergıbı bırçok nesne, kamyon, otobus ve otomeyışımızden kaynaklanıyor olabılır mı? ların yanı sıra yer alıyordu Bılıyordum kı Bazı okuyucular, "Efendım, butun bunların bu zavallı anne, ıçı kan ağlayarak ağıtlar olabılmesı ıçın once bu ulkede ınsanad yakacak yakınlarından tesellı bulacak çoeğer verılmes gerekır Bizde insan değerı cuğun mezara gömulmesı dahıl, yedıntı yok, bu nedenle, trafik kazalarında yılda ha gun, kırkıncı gun duaları ve mevlut gibı di10 bın ha da 30 bın ınsan olmuş, ne fark nı vecıbelerı yerıne getirecek ve ondan eder? Trafik kazalarını nufus artışını denetsonra her şey olduğu gibı devam edecektı ler gıbı kullanıyoruz İnsana değer vermeÇocukların oynayabıleceğı çamursuz dığımız surece, bu konularda bır ılerleme bır oyun alanı yapmayı kımse duşunmeyekaydedemeyız,' dıyebılır cek, trafığın daha az tehlıkelı olması için Bu konuda kesın kararımızı vermeden ust geçıtler yapma, yerleşim bölgesı ıçınonce şoyle hayalı bır senaryoyu hep berade yol kenarına çıtler çekme gıbı tedbırler ber ızleyelım almaya kımse gırışmeyecektı Trafık belkı Farz edin ki, bir duşman ulke gunde 7 8 ay, belkı 14 ay sonra bır başka kurban ıle 25 arasında değışen sayıda Turk vatandaha alacak, aynı yas ve ağıtdan sonra yadaşını pusuya duşurerek olduruyor Bu vaşam yıne olduğu gıbı devam edecektı tandaşlar toplumun değışık kesımlerınden Kendl kendlme, "bütun bunlar halkın cahıl gelıyor, ıçınde yaşlısı, gencı, kadını erkeğı, olmasından, eğıtılmemış olmasından kayzengını, fakırı, tanınmışı, tanınmamışı var naklanıyor," diye duşunduğumu hatırlıyoBu durum bırkaç gun değıl, gunlerce, hafrum O gunku duşunceme gore ' Eğer bu talarca, aylarca ve yıllarca devam edıyor yerleşım bolgesındekı halkın çoğunluğu Duşman elini kolunu sallaya sallaya gelıeğıtılmış olsa ıdı, kendı yaşamlarının soyor ve her gun 25 kadar vatandaşı öldurrumluluğunu yuklenırler ve çocuklarına ve meye devam edıyor kendılerıne daha sağlıklı ve emnıyetlı bir Duşmanın futursuzca aramızdan her çevre yaratma yolunda ışbırliğl ıçınde çagun 25 kişı oldurmesıne rıza gosterecek bır lışmaya başlarlardı" Turkıye goremıyorum ben Duşman gunde Bugun aynı duşuncede değılım Şımdı, 25 yurttaşı oldurse, hukumetın bu konuya insanlarımızın acızlığının temelınde, bızım hemen dıkkatı çekılır Hukumetın elınden anladığımız turden bır "eğıtım"ın otesınde bır şey gelemıyorsa bu katlıamı durdurabır neden yattığını duşunuyorum Unıversıcağı duşunulen başka bır ıdare o hukume3044 Doğan Cüceloğlu, Los Angeles tın yerıne geçer Bu ıdarenın bu amaçla başa geçışını de hepımız alkışlayarak onaylarız Eğer, insan yaşamına verilen değer, yukarıda ıddia edıldığı gıbı gerçekten duşuk olsa Idı, ıster trafık, ıster duşman öldürsun, kaderimıze razı olmamız gerekirdi Ne var ki, aynı miktarda insan öldurduğu halde trafık konusunda, cıddı bır gırışımde bulunmuyoruz ' Nıçın? Bllinen ve bilinmeyen olaylar Yazarımız Doğan Cüceloğlu, yeni yazılarında, kişilerin algılama, düşünme, karar' verme, seçme ve kendi yaşamlarını yönetme açılarından nasıl farklı davrandıklarını incelemeye başlıyor. ' Duşmanla savaşma" tarıhımizde aşına olduğumuz, nasıl yapıldığını bıldıgımız, topluma yaygın algılama, duşunme, değerlendırme ve karar verme mekanizmalarını içeren "bılınen bır olay"dır Bu bilınen olayla ilgılı turkülerimlz, hıkâyelerımız destanlarımız vardır Yaşamımıza anlam veren özbenlik tanırmmızla bu ' bılınen olayın" ilişkisi açık ve seçiktir 1 Trafık kazalarını onlemek ıçın bilımsel bır program ge^ ^ » lıştırme" tarıhımizde aşina olmadığımız, nasıl yapıldığını bılmedığımız.toplumumuzda henuz yaygın olmayan algılama, duşunme, değerlendırme ve karar verme mekanızmalannı içeren "bilinmeyen bir olay"dır Trafık kazaları^^^ nın onlemesinı M M M M ^ ^^^" !SS bılen bır yetkilıyi hangi unvanlarla taltif edeceğimızl dahı bılemeyız "Gazı" olamaz, kahraman" olamaz, paşa" olamaz, şu veya bu ısım altında verılecek bır madalya dahı yoktur önceden kalıpları gelıştırılmış "bılınen olaylarla başa çıkabılmek ıçın gırışımlerde bulunabıltrken, henuz kalıpları gelıştirılmemış, kendıne özgu çözum yolları içeren yeni olaylar karşısında hiçbir gırişimde bulunamayan, acızleşerek, tamamıyle felç halıne duşmemızın altında yatan psıkolojık sureçler nereden kaynaklanmaktadır acaba? Küçük Ibrahlm'ln öyküsü Içımizdekı Çocuk kıtabının 45 sayfasında duvar dıbındekı karıncaları ızlemek ısteyen Ibrahım'le, kendı dedığını yaptırmak ısteyen babanın ılışkısıne dıkkat edın Bu öykuyu okuduktan sonra kendınızı Ibrahım yerıne koyun ve aşağıdakı ıfadelere onun "Evet" ya da "Hayır" cevaplarından hanglsini vereceğını duşunun *' Ilgi ve eğılimlerım önemsenır, onların gelıştırılmesı ıçın bana yardım edılır ' / / Evet / / Hayır ' "Ben, ben olduğum için bana değer verılır '/ / Evet / / Hayır * "Ben, ben olduğum için koşulsuz sevılırım" / / Evet / / Hayır ' "Yaşamımı istediğlm yönde geliştirme gucüme saygı duyulur ve bu gucumu artırmak ıçın desteklenip yureklendirılı rim"/ / Evet / / Hayır * "Dunyayı kendi gozumle görme, kendi kulağımla duyma, kendimce algılama özgurlugume saygı duyulur" / / Evet / / Hayır Ibrahım entelektuel duzeyde değil, ama sezgı duzeyınde bu ıfadelerın her bırine "Hayır" cevabını vereceğını bılıyoruz Çunku Ibrahim, doğuştan getırmış olduğu doğal eğılımleri yeteneklerı kendlne özgü özelliklerı ıçınde algılanmayan "kalıplayıcı' bır yetışme ortamı ıçındedır Kalıptayıa ortamın en belırgın özelliği, çocuğun özelliklerı ne olursa olsun, onu daha önceden belirlenmış kalıplar ıçine sokmayı amaçlaması, butun çabanın bu yonde olmasıdır Ibrahım'ın dunyayı keşfetmesı, çevresıyle etkıleşım kurarak kendı gucunu o çevrede denemesı, böylece kendı ozbenlığıne guven duygusunu gelıştırmesı hıç önemsenmez, Baba, bu tur yönlerin farkında bıle dağıldır Onun İçin önemü olan, "çocuğun babaya koşulsuz itaat etmeyı oğrenmesı , erkek çocuğu olmanın gereklerını yerıne getırmesı" gıbı kalıplardır Ibrahım'ın ıçınde yetıştığı gellfttrld yetişme ortamı olsaydı, Ibrahım ın karıncalara gösterdığı ilgıye saygı duyulurdu Çocuğun kendısini ve çevresını daha ayrıntılı olarak gozleyebılme yeteneğının gelişmesı için ona bu yönunü kamçılayan oyuncaklar alınır, kitaplar verilir ve doğa gezllerıneçıkarılırdı Ibrahım ın ıçınde yetıştığı aılenin "kalıplayıcı" olması onun zıhınsel, duygusal ve bedensel yeteneklerının gelışmesını sureklı engeller Aılenin kalıplayıcı olmasının yanı sıra, çocuğun ılişkıde bulunduğu amca, hala, teyze, dayı gibı dığer aıle uyelerinın de kalıplayıcı olması çocuğun gelışmesını daha da köstekler Ibrahım'in gıttıgı ilkokuldakı oğretmenlerın ve aldığı eğitımın kalıplayıcılık derecesı oranında, aıle ıçınde verilen,' bızım dedığımızı yaptığın surece değerlısın, aksı halde senın duygu, duşunce ve davranışlarının hıçbır değerı yoktur," mesajı daha da pekıştırılır Bu mesaj ortaokul, lıse ve hatta universitelerde verilen kalıplayıcı eğitlmle iyice yerlı yerine yerleştırılır Bu yeni yazı dızısınde kalıplayıcı ve gellştirıcı ortamlarda yetışmış kişilerin algılama, duşunme, karar verme, seçme ve kartdı yaşamlarını yönetme açılarından bırbırlerınden nasıl farklı davrandıklarını ınceleyeceğım Kalıplayıcı ortamda yetışmiş kışıyı, şımden sonra Kalıplanmış, gelıştırıcı ortamdan yetışen kışıyı Gelıştırılmış sözcüklerıyle belırteceğız Boyle bır ıncelemenın sonunda, yılda 10 bın kişı kaybettiği halde trafik kazaları konusunda cıddi bir araştırma ve önleyici program yapmaya başlamamış bır toplumun davranışının altında yatan temel faktörleri umarım anlamaya başlarız Cumhuriyet Bllim Teknik okuyucusuyla yenıden beraber olduğumuz ıçın mutluyum Yazılarımı izlerken benımle paylaşmak ıstedlğinız kişlsel hatıralarınız kendınizle ya da başkalarıyla ilgılı gozlemlerınız duşuncelerınız kıtap, makale, karıkatur atasozu resım gıbı şeylerımız varsa lutfen benımle paylaşın Ikı yoldan bana ulaşabilırsıniz 1) Doğan Cüceloğlu Office of Internatıonal Educatıon and Exchange, MH79 P O Box 34080 CSUF Fullerton, CA 926349460 ABD 2) CBT yönetmenl Orhan Bursalı eliyle Slzlerden Işıtmek benım şevkımı arttıracaktır