Katalog

UZAY ARA £ / Bilim adamları, Mars'ta yeni bir dünya yaratmanın hayalini kuruyor. Bu hayali gerçek olursa, Güneş'ten uzaklık olarak dördüncü sırada yer alan Mars, üçüncü gezegen Yer'le tıpatıp aynı olacak. Bugün birçöl görünümündeki kırmızı gezegen değiştiği zaman, mavi bir gökyüzü, bulutlar, göller olacak. Bitkilerden hayvanlara Yeryüzü'nde yaşayan bütün canlılar yaratılan bu yeni dünyada yaşayabilecek. Jf J m nsan hayalleriyle yaşıyor. Mars'a insanl l ı uzay yolculukları bugün için otuz yıl "sonrasının işi olarak gözükürken bilim adamları Mars'ta yeni bir dünya yaratmayı şimdiden akıllarına koydular bile. Soyyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, iki süpergüç arasındaki rekabetin sona ermesi uzaydaki yarışa da bugün için son vermiş durumda. Amerika Birleşik Devletleri, 1990 yılında Mars'a insanlı yolculuk yapmayı hedeflediğini açıklamıştı, ancak bu projenin toplam maliyeti 400 milyar doları (3.2 katrilyon lira) buluyor ve şu sıralarda hiç kimse böyle bir parayı Mars'a yolculuk için harcamaya niyetli gözükmüyor. Sovyetler Birliği, ABO ile birlikte Mars'a insanlı yolculuk teklifini getirmişti, ancak Sovyetler Birliği'nin dağılmasırtdan sonra, ekonomik sorunlarla boğuşan Rusya bütün uzay çalışmalarını rafa kaldırdı Insanın Ay'a ayak basışından hemen hemen 25 yıl sonra insanlık kendi dünyasına kapanmış görünüyor. Ama insan hayallerinin sınırı yok. Bilim adamlarının kafasındaki Mars Planı'nda, Mars'a insanlı yolculuk şimdiden aşılmış bir hedef olarak görülüyor. Asıl hedef Mars'ta bir koloni kurmak ve insanların uzay giysileri taşımadan, kapalı yeraltı kentlerine tıkılmadan Mars'ta yaşamalarını sağlamak. Kısacası, Yer'deki koşulları Mars'ta da yaratmak. Mars'ta yaşam düşüncesi aslında yeni değil. Uzaybilimciler, uzun zamandır, komşu gezegenin, Yer'de yaşamı mümkün kılan temel bileşikler yönünden çok zengin olduğuna inanıyor. Atmosferde ve kutuplardaki buzul bölgede su, dolayısıyla hidrojen ve oksijen var, toprakta ise azot bulunuyor. Son yirmi yıl içinde Carl Sagan ve James Lovelock'un da arasında bulunduğu yazarlar, bu yaşamı destekleyen unsurların özgür kalırsa ve bunlar bütün Mars'a dağılırsa neler olabileceği üzerine yazılar yazdılar. Bu yılın başında, NASA'dan gezegen bilımci Christopher McKay, atmosfer bilimci Owen Toon ve Pennsylvannia Eyalet Üniversitesi'nden atmosfer bilimci James Kasting, Mars'a yaşam götürme konusunda bugüne kadar hazırlanmış en kapsamlı planı ortaya attılar. Üç bilim adamı Mars'ta sıcak, rutubetli, çeşitli gazlar içeren bir ortam yaratılabileceğini ve gezegende yaşamın başlayabileceğini ileri sürüyor. nın yapısından atmosferin büyük olasılıkla toprak tarafından emilmiş ve gezegenin düşük yerçekimi (Yer'inkinin yüzde 0.38'ine eşit) nedeniyle yavaş yavaş dağılmış olabileceği anlaşılıyor. Suyun çoğunluğu toprakta donmuş, geri kalan ıse buhar olarak atmosferle birlikte uçmuş olmalı. Mars bugün kuru, pas renginde bir çöl. Atmosfer ise çok ince (Yer'inkinin yüzde 0.8'i) ve bunun yüzde 95'i karbon diyokslt. Mars'ta sıcaklık yazın ekvatorda 25°C'a kadar çıkmasına karşın, ortalama sıcaklık 60°C civarında. Böyle bir ortama yaşam getirmek için birkaç aşamadan geçmek gerekiyor; bunlardan birincisi de sıcaklığı arttırmak. Mars'ın bir dezanvatajı var, Güneş'ten Yer'e göre 1.52 kez daha uzak. Dolayısıyla bizim aldığımızın yüzde 43'ü kadar güneş ışığı alıyor. Atmosfer kalın olsa bile gezegen soğuk olacaktır. Mars'ta ise bugün her şey donma durumunda. Yıilar boyunca, Mars'ta sıcaklığı yükseltmek için yörüngeye dev aynalar yerleştirmek de dahil olmak üzere birçok alternatit düşünüldü. Ama bugün bilim adamlarının elinde çok kullanışlı bir araç var: Sera etkisine neden olan gazlar. Mars'ı Yeryuzu'ne benzetme ı Kuramsaı olarak, Mars'ın atmosferine sınırsız miktarda CFC serbest bırakılabilir, böylece sıcaklıklar donma noktasının üzerine çıkar ve atmosfer basıncı Yer'deki düzeye kadar gelir. Uygulamada ise her şey bu kadar basit değil. Güneş'ten gelen morötesi ışınımın, CFC moleküllerini atomlara ayırma eğilimi, dolayısıyla üretilen gazları Birind aşama: Insansız bir uydu Mars'a giderek gezegenin atmosferine sıcaklıklann donma noktasının üzerine çıkmasını sağyok etme eğilimi var. layacak kadar klorofluorokarbon serbest bırakır. Yer'de, CFC'lerin parçalanması hem iyi, hem kötü. Kötü, çünkü CFC'ler parçaıanaıgı zagellştirmek için uğraşmalarına gerek yol man, klorin serbest kalıyor ve bu ozona zaSıcaklık 30°C'a ulaştığında, Mars ötel rar veriyor. İyi, çünkü parçalanma sera etkiönemli sera gazı karboa dıoksiti serbest b sinin daha da artmasını önlüyor. Mars için, rakmaya başlayacaktır. Toprağın karbo ısı üreten kızılötesi ışığı çok iyi emen, ancak dioksiti emmiş olduğu ortamlarda yapıla molekülleri parçalayan morötesi ışığa karşı deneylerde, sıcaklık arttıkça toprağın ga çok dirençli bir CFC tasarımlamak gerekiserbest bıraktığı belirlendi. Sıcaklık ne ks yor. Yine de, Güneş'in yok ettiklerinin yeridar artarsa, karbon diyoksit o kadar dah ne yeni CFC'ler üretmek şart fazla serbest kalacaktır. Karbon diyoksiti Isınma, suyu devreye sokacak Mars'ın havasında serbest kalmas CFC'lerle birlikte gezegende sıcaklığın ar Neyse ki bılım adamlarının boyle bir CFC Sera gazları Mars'ı ısıtacak Mars'ıo suyu toprakta gizli Irmak kanalları ve öteki topografik özelllkler Mars'ın 3.5 milyar yıl önce sıcak bir yer olduğunu, yüzeyinde suyun aktıgını ve Yer'inkine göre ince bir atmosfere sahip olduğunu ortaya koyuyor. Mars'ın toprağı Yer'e gelen güneş ışınları dev bir enerji miktarını temsil ediyor. Atmosferimiz bugüne kadar bu enerjiyi yakalamakta hep başarılı oldu İnsan etkinlikleri nedeniyle serbest kalan karbon diyoksit ve klorofluorokarbonlar (CFC), daha çok enerjiyi yakalamasına neden oluyor ve sera etkisi baş gösteriyor. Mars'ta ise başlıca COp'den oluşan ince atmosfer güneş ışınlarının çok küçük bir bölümünü tutabiliyor. Dolayısıyla ilk hedef, Mars'ın atmosferinin ısıyı emme ve tutma etkinliğini arttırmak. Mars'ta böyle bir değişikliği sağlamak için yeterince sera gazı (özellikle CFC'ler) üretmek çok zor olmayacak. Çünkü Mars'ın toprağının klorin, fluorin, karbon, hidrojen ve öteki CFC yapıtaşları açısından zengin olduğu düşünülüyor. Kimyacılar, bu elementleri bir araya getirerek farklı CFC molekülleri oluşturmak konusunda kendilerini kanıtlamış durumdalar. Mars'a kimyacılar ve donanımlarını taşıyan uzay gemileri gönderebilirsek, gazlar kolayca oluşturabilir ve Mars'ın atmosferinde serbest bırakılabilir. Owen Toon, Mars'ın atmosterini ısıtmak için dünyanın bir yıllık toplam CFC üretiminin (birkaç milyon ton) yeterli olacağını belirtiyor. İlk yılın sonunda, atmosfere eklenen gazlar gezegenin ortalama sıcaklığını 60°C'tan 30°C'a kadar yükseltecek. Sonuç: Mars, Yeryüzü'nde yaşayan canlılar Içirn güvenll bir ortam sunacakbr. Kırmızı geze 2948