Katalog

HAFTANIN GÜNDEMİ Gökyüzüne yürüyen adam Çağdaş sanatın en önemli evrensel buluşmalarmdan hirinin yapıldığı Almanya'nm Kassel kentindeki "Documenta 9" zirveşinde çok yalın, o cİerece de çarpıcı bir sanat eseri sergileniyor. "İnsanm gökyüzüne yürüyüşü" (Man walking to the sky) yapıtı, aynı zamanda bu önemli sanat huluşmasının simgesi. Çağdaş sanatın önemli adları arasında sayılan Jonathan Borofsky'nin demir veya çelik boru üzerinde gökyüzüne doğru yürüyen adamı, hele lâcivert ve dolunaylı bir gökyüzü gecesinde, insanhğın ebedi bir düşünü gerçekleştiriyor sanki; gökyüzüne, uzayın sonsuzluğuna doğru uzun ve ıssız bir yoldan yürüyüp gidiyursunuz.. Yapıt, düşlerin ötesinde. insanoğlunun günümüzde uzayla ilişkisinin de anıtsal belgesi durumunda. Bilimsel teknik devrimin 1950 sonlarından başlayarak önümüze koyduğu uzay macerası, bugün güneş sistemini yaşamın arka bahçesine dönüştürmüş durumda. Ay'a ayak bastıktan hemen sonra 9 gezegen arasında mekik dokur olduk. Uzaya yerleştirdiğimiz dev teleskoplarla evrenin erişilebilir sınırlarına doğru bakıyoruz. Bu uçsuz bucaksız denizde yerimizi saptamaya, yurdumuzun önemini kavramaya, komşularımızı öğrenmeye, her şeyden önemlisi belki de geleceğimizi görmeye çalışıyoruz. Bu anlamda gelecek, yeryüzü takvimini yaşayan bireyin yarın korkusunu, can endişesini değil, milyarlarca yıllık evrim sonucu oluşan yeryüzündeki yaşamın sürekliliğini içeren anahtar kavram, canlıların içgüdüsel davranışını bütünleyen bir sözcük.. Zaten bilimin de sanatın da, günlük yaşatn cangılındaki ilişkilerin, olayların, biyolojik yaşamın pratik sürekliliği ve değeri açısından bir anlamt olmadığı noktasında birleştiklerini görüyoruz. Bu açıdan her ikisinde de bulunduğıınu söyleyebileceğimiz uzaysal veya gezegensel varoluşu temel alan bakışın, bireyin günlük çırpınışlarını, insanm birey veya kurduğu sistemler temelinde birbirine karşı acımasızlığını, vahşiliğini sorgulamadan, bunun dışına çıkarak, gökyüzüne yürüyen adamın yolunu tuttuğunu görüyoruz. Yoksa, yeryüzünün hem gezegensel hem de barınak, yiyecek gibi çözüm bekleyen çok temel bu kadar sorunu varken, Mars'a ayak basahilmek için 4(K) 500 milyar dolar harcamayı göze alabilmesini anlamak pek mümkün değil. Evet Mars'a yolculuk.. Everest dağ kütlesinin içinde kaybolacağı genişlik ve derinlikteki büyük kanyonu (Valles marineris), 700 kilometre çaplı 27 kilometre yüksekliğindeki volkanı (Olympus Mons), 60° C sıcaklığı ve donmuş toprakları altında sakladığı düşünülen 4 milyar yıllık sırları (donmuş kar ve su, eski yaşamdan fosiller, ölmüş bakteriler vb..) ile bu gezegen insanın uzayla ilişkisinde güncel odak noktasına doğru hızla kayıyor. Hazırlıklar, ancak bilim kurgu düşlerinde rastlanabilecek (hatta geçen hafta TV'de seyredilen, Gerçeğe Çağrı fılmini bile gölgede bırakabilecek) fantazyaları çağrıştırıyor. Mars'a insanlı yolculuklar, Mars'ta insanlann yaşayabilecekleri kapali sistemler kurma hazırlıkları çoktan aşıldı. Bilim, Mars'ı gezegenimiz gibi, mavijyeşil renklere bürünmüş, okyanusları olan, suların şırıl şırıl aktığı, havasınm solunabildiği canlı bir gezegene dönüştürmenin kuramsal bütün hazırlıklarını tamamladı. Kuram, ozon tabakamızı deldiği için dünyadan dışlamaya çalıştığımız gazlarm Mars'a salınarak orada bir atmosfer yaratmayı öngörüyor. Ilk hedef, gezegen üzerindeki ortalama 60 derece sıcaklığı ilk yüzyılda 30' lara, giderek daha yukarılara yükseltmek, böylece yerattmdaki buzullan suya dönüştürmek. Öyle k, 4 milyar yıl önce Dünya ile aynı startı aldığı halde kendine özgü bir yol tutan Mars 'ta (yerkürede evrim çok yönlü gelişirken, orada yaşam kısa sürdü, gezegen atmosferini kayhederek soğudu) varolduğu sanılan bir zamanların okyanusları yine sa/meye çıkacak. Bir bilim adamı "oluşacak okyanusun içine birkaç bakteri bırakarak yaşamın kendiliğinden evrimleşme sürecini orada izlemek mümkün olabilir" düşünü bile kurmakta. Bugün, gerçekleşebilecekler takvimi izlenmeye başlandı Mars'ta. Eylül ayında Mars Gözlemcisi fırlatıldı. Gözlemci 11 ay sonra hedefe varacak. 687 gün (bir Mars yılı) boyunca kutuplara 400 km mesafeden ıstenen bütün gözlemleri yapacak, 1.4 metre çözünürlükte fotoğruflar çekecek vb. Arkasından Mars94 ve Mars95 gözlemcileri kızıl gezegeni daha yakın izlemeye alacaklar. Takvimde Mars balonları, gezegen toprağını kazacak Mars arabaları var. En heyecan verici olay, gezegende su bulunması haberi olacak. Bu çalışma takvimi içinde bilim adamlan Mars'a özgü ünlü kunı fırtınalannı yaşamayı, bir volkan patlamasmdan bizlere "canlı yayın" yapmayı bile düşlüyorlar. Sözümüzü projenin arkasında yatan gezegensel ve yaşamsal "gelecek endişesi" ile bağlayalım: Dünyanın yazgısı da bütün diğer gezegenler gibi "ölüp ölüp dirilmek". Heybetli bir göktaşı çarpması ile yeryüzünde yaşam noktalanabilir. Veya biz kendi elimizle burayı yaşanmaz duruma getirebiliriz. Uygarlık için yedek bir ikinci vatana gereksinim var. Mars yaşamın sürdüğü bir gezegene dönüştürülebilir mi? Acaha Mars'ı inceleyerek, sırlarmı öğrenerek, Dünyayı olası benzer yazgılardan korumamız mümkün mü? *** Bilimin ortaya attığı bu soruların peşinden bütün dünyanın koşacağı bir serüvenin başlangıcında bulunduğumuzu belirterek, gelecek cumartesiye kadar sağlıklı bir hafta dileriz. CumhuriyrtBlÜMTEKNlK «No 294 7Kasım1992 • YenlGün Haber AJansı Basın veYayıncılık A.Ş • «Genel Yayın Yönetmeni: IşlerıMuduru Celal Baflangıç •Yayın Yonetmenı Orhan Buraalı •GrafikYönetmenı TülaaHaadamir OzganAcar »Genel YayınKoordinatöru: Hfcm«tÇ««nfcaya • Yazı 2943