Katalog

B İ L İ M KÜLTÜR BİLİM YAYIN Aklımıza takılanlar Yıldızların titrekliği... Şaşırtmaca sorular... Dizel motor üzerine... Protoplazma nedir? Karanlık kıta... Orkidenin özelliği Vehbı Belgıl nunla, şışe mantarı içındekı çok kuçuk boşlukları kastedıyordu Bunlara, Latıncede kuçuk oda anlamına gelen cella dan aldığı ' cell adını vermıştı (Dılımızde de, hucre, kuçuk oda, kuçuk dolap anlamına gelır) Kıtalar (anakaralar) Avrupa, Asya, Afrıka Amerıka Avusturalya ve Guney Kutubu olmak uzere 6 tane Bunların hepsı de aydınlıktır Fakat, geçen yuzyıl sonuna kadar Afrıka kıtasına "Karanlık Kıta" denıyordu Nedenı, bu anakaranın, Avrupa ve Ortadoğuya en yakın olduğu halde en az bılınenı olması Idi Yanı, Karanlık sozcuğu burada gerçekten karanlığı değıl, az bılinmeyı ıfade edıyordu Nıtekım bugun uçaklardakı Kara Kutuplara, turuncu oldukları halde, "Kara" denıyor Nedenı ışleyışının anlaşılmasının guç olduğundan Afrıka'nın az tanınmış olmasının nedenlerı şunlar Akdenız'ın guneyı bır boydan bır boya Buyuk Sahra denılen geçıt vermez bır çölle kaplıdır 19 Yuzyıla kadarkı olanaklarla bu çölu aşmak çok guçtu Buyuk sıcaklık, susuzluk ve kum fırtınaları yuzunden ıçerlere gıtmeyı hemen hemen kımse goze alamıyordu Bunun yanında, Atlantık Okyanusu ve Hınt Okyanusu kıyılarını bal« ta gırmez ormanlarla, kale duvarı gibı çevrılmıştı İşte bu nedenle, Afrıka, en son keşfedılen kıta oldu PRENATMTAMve IANI ve TEDAVI ll!>g MıtKıı Myfa /\ IBMırı 1*1 l K 5 ]*ll 200 \f 1 V Karanlık kıta hangisidlr? Y ıldızların gorunuşu konusunda soylenecek çok şey var ilk soylenecek şey, hepsının gorunduklerı yerde olmayışıdır Konuyu ılk kez Eınsteın 1915 yılında "Gorecelık Genel Kuramı" adlı bıldınsınde ortaya attı Kuramsal olarak tabıı Buna gore, çızgı halınde dumduz gıden bır ışık, guçlu bır çekım bolgesının yakınından geçerken dırsek bıçımınde kıvrılıyor Bu da yıldızın yerının değışık gorunmesıne yol açıyor Çunku, ışık bıze en son ne taraftan gelırse bız, ışık kaynağının o tarafta olduğunu sanırız Bılgının ne dereceye kadar doğru ıdı? I Dunya savaşının butun tahrıbatı ıle surduğu bır donemde fıkrın doğruluğunu deneme olanağı yoktu Fakat, Savaştan sonra, 29 Mart 1919 dakı bır guneş tutulması (tam tutulma) sırasında fıkır kanıtlandı Işık konusunda başka bır konu, yıldızların neden tıtrek gorunduklerı Yıldız ışığının böyle gorunmesı yeryuzune aıt bır olaydır Atmosferımız toz ve buhar doludur Bunlar her an değıştıklerı ıçın yıldız ışıkları da her an yer degıştırıyor gıbı görunur Tıtrekllk bundan olur Soru, sorulanı kolay, yanı tyıce duşunmeden yanıt vermek korumak ıçın şaşırtmaca bıçımınde sorulur Bırkaç örnek vermek ısterım 1) 25'den 5 kaç kez çıkarılabilır? Burada hıç duşunmeden verılecek ılk yanıt "5 kez"dır Çunku, yırmı beşte beş 5 kez vardır Ben yanıtın "Bir kez" olduğunu söylersem once şaşırsızınz Çunku, 25'den beşı çıkardıktan sonra gerıye 20 kalır Soru ıse 25'den kaç kez beş çıkarıldığıdır 2) Şaşırtmaca başka bır soru, "Guneş batınca Kadıkoy nerede kalır?"dır Burada akla ılk gelecek yanıt, Guneşe gore batıda kalır "dır Ama, boyle apaçık bır gerçeğı soru konusu edılmeyeceğı duşunulurse o zaman, Kadıkoy'un başka bır yerde kalması gerekır Buna gore, "Kadıkoy, guneş batınca, karanlıkta kalır" Bır de, şaşırtmaca gıbı gorunen, fakat oyle olmayan sorular vardır "Uretımı arttığı halde fıyatı artmayan bır mal duşunebılır mısınız''" Bıldığımız gıbı, bır malın pıyasa değerının oluşmasında arztalep kuralının buyuk etkısl vardır Alıcı sayısı değışmedığı halde uretımı artan malın fıyatı artmaz, eksılır Şımdı, sız bana oyle bır mal bulacaksınız kı, çok uretıldığı halde fıyatı değışmesın'? Yanıt, tabuttur Magazalar. dukkânlar, pazarlar, dağ taş tabutla doldurulsa kımse "Yakında bana lazım olacak" dıye gıdıp bırkaç tabut almaz demektır Benzının belırlı aralıklarla patlaması, hareketın sureklıhğı demektır Hava ıle karışık olanlar sılındlre dolan benzını "bu]i" denen elektrık çakmağı ateşler Dizel motorunda elektrık çakmağı yoktur O zaman şu soru akla gelır Pekı, bu motordo benzınhava karışımı nasıl ateşlenır? Karışımın, sıkıştırılârak, sıcaklığının yukseltılmesı ıle Kapalı bır yerde sıkıştırılan gaz (orneğın hava), ısınır bır ara, benzını yakacak duzeye ulaşır işte Dizel motoru bu doğa yasasından yola çıkılarak yapılmıştır Evvelce otomobıllerda kamyonlarda arabaların onunde bır kol vardı O kol bırkaç kez çevrılınce motor ateşlenmış olurdu Benzin yerine kömür Orklde nedir? Afnkanın Hınt Okyanusuna bakan doğu kıyılarına "bılad'ı zenç" (Zenç ulkelerı) dıyordu eskı Arap tarıhçilerl Burada oturanlara da "zencî denlyordu Zenç ulkelerıne yakın denıze de "Bahr'ul Zenç" (Zenç denızı) dıyor Kunh'ul Ahbar sahıbi Mustafa Alı efendı (Sayfa 148) Zencî sözcüğü nereden geliyor? Ilk bakışta saçma gıbı görunur boyle bır soru Yakıt değıl mı? Neden ıkısı de kullanılmasın? Ama, burada sozu edılen yakıt, yanı komur, pudra halıne getırılmış bır yakıttır Bu kömur pudrası havası sıkıştırılârak sıcaklığı yukseltılmış bir sılindıre puskurtulunce bırden parlar ve basınç yaratır Basınç, motoru çevirır, motor da bır elektrık motorunu Fransa nın kuzeydoğusundakı Metz kentınin elektrığı böyle bır motorla uretılıyor Bu sozcuğu açıklarken, bılımde uluslararası Işbırlığının nasıl yapıldığını da gormuş olacağız Açıklamalara, once sozcuklerden başlamak gerekır Bız fıkırlerımızı net anlamlı sozcuklerle belırtırız Bu olmadan bılım yapılamaz Sızın daıre dedığınız şeyı ben uçgen şeklınde tanımlarsam anlaşma olmaz Dolayısıyla bılım de olmaz Vucudun en ufak parçası olan "hucre" sozcuğu, Ingılız fızıkçısı Robert Hooke tarafından 1665'de kullanılmıştı Bılgın bu Protoplazma nedir? Dizel motoru nedir? Motorda yurumeyı sağlayan şey benzının bırden patlamasıdır Patlayan benzın otomobıl sılındırının yanlarına buyuk basınç yapar Bu basınç pıstonun geri gıtmesıne yol açar Gerı gıtme, hareket Orkıde, son yıllarda memleketımızde çok aranan bır çıçek durumuna geldı Çunku, kırmızı, sarı, fes rengı, açık mavı, mor gıbı renklerı olan bu çıçek tam anlamı bır bır sus çıçeğı Amerıkalılar "erchıd" (orkıd) dıyorlar Orchidaceae Aılesınde 30 000 tur çıçek bulunuyor Bunlar, başlıca 3 şekılde yaşıyor 1) Yer orkıdesı, butun bıtkıler gıbı koku yerde, dallarıve çıçeklerı havada olan bır turdur, 2) Hava orkıdesı, bunlar sarmaşık, asma gıbı sarılgan turlerdır Ağaç govde ve dallarına sarılarak çıçek açarlar Fakat, parazıt, yanı, uzerınde yaşadıkları ağacın sırtından geçınen turler değıldır Gıdalarını havadan, yağmurdan ve havadakı rutubetten alırlar Koklerı, daldan aşağıya doğru uzanır 3) Sarılgan turler Bunların koku yerdedır, kendılerı dallara sarılarak yükselır, fakat su ve gıda gereksınmelerını yerdekı koklerınden alırlar Fransızlar bu çıçeğe "Orchıdees" (orkıde) derler Orkıde, sureklı sıcak ulke ormanlarındd, kırlarında yetışır Dunyaya gozunu henuz açmamış bebeklerdekı çeşıtlı hastalıkları belırleyıp tedavı etmek (prenatal tam), gunumuz tıp bılımının vardığı çok olumlu bır nokta "Prenatal tanı' bugun artık başlı başına bır uzmanlık alanı hallne geldı Prenatal tanı, hem kalıtsal hastalıkların saptanmasını hem de doğuştan olabılecek diğer hastalık ve sakatiıkların belırlenmesını ve mumkunse tedavışını, en azından bebegın sağlıklı gelışmesı ıçın onlemler alınmasını ongoruyor Molekuler bıyolojıde, gen araştırmalarında kullanılan teknıklerın gıderek mukemmelleşmesı çeşıtlı hastalıkların tanısında olduğu gıbı doğum oncesı hastalıkların tanısında da buyuk kolaylıklar sağlamakta Ulkemızde yenı gelışen pretanal tanı çalışmaları şımdı önemlı ve guzel bır yapıtla desteklenıyor Cerrahpaşa doçentlerındenKılıçAydınlı nın edıtorluğunu yaptığı Pretanal Tanı ve Tedavı kıtabı, Alman ve Turk bılım adamlannın ozgun derleme yazılanyla, referanslarıyla konuyu genış bır açıdan ele alıyor Kıtabın içındekı bazı yazılar veyazarları Memnune Yüksel Apak: Genetık Hastalıklara Yaklaşım SeherBaşaran: Insan Kromozomları ve Anomalılerı, Sıtogenetık Yontemler Betül Kırdar Kalıtsal Hastalıklarda DNA Analızı ıle Pretanal Tanı Levent Şontürk ve Nezlh Hsklm: Prenatal Tanıda Nonınvazıf Yontemler Kılıç Aydınlı: Fetal Doku Elde Etme Yontemlerı Kypros H Nıcolaıdes ve Hayri Ermiş: Kordosentez Peler Miny, Jurgen Horst ve VVolfgang Holzgreve Korıyon VılluslarıTanısı Kılıç Aydınlı veEngin Oral Merkezı Sınır Sıstemı Anomalılerı ve Norol Tup Defektlerı, Gastroıntesnıtal Sıstem Anomalıleri Fahri Üçer Kıstık Hıgroma T alat Cantez ve Ruklye Eker Ömeroğlu: Fetal Ekokardıyografı WoHgang Holzgreve: Nonımmun Hıdrops Fetalıs Fetal Tedavı Hem! Elkabes ve Birgül Sarıkamış: Metabolızma Hastalıklarının Prenatal Tanısı Nazlı Başak: Beta Talasemı nın Molekuler Temelı Cenk Büyükünal: Cerrahı Tedavı Gerektıren DoğumsalHastalıklar Kıtabın sonunda bır sozluk, ındeks ve uçlu«Test, fetal bıyometrı tabloları de bulunuyor Bu alanda yapılanlara ustten bır bakış sahıbi olmak ısteyen butun doktorlar ve araştırmacılar ıçın kıtap bır başucu kıtabı olmaya aday Yayınlayan: Perspektıf Yayın ve reklam Hızmetlerı, tel/faks (1) 527 57 69 BabıâhCad 30/13 Cagaloğlu Istanbul 29413