Katalog

PALEOC OĞRAF YA Bozbupun ile Çorum'un büyük benzerlikleri nedir? Biri Güneybatı Ege'nin şirin bir sayfiye köyü diğeri İç Anadolu'nun sevimli bir kenti. Bu coğrafi farklılığın yanı sıra isimlerinde de bir benzerlik yok. Ancak paleocoğrafik açıdan bu iki yer 50 milyon yıllık küçük(!) bir zaman farkı dışında birbirlerine çok benziyorlar. Dr. Okan Tüysüz, Dr. Mehrnet Sakmç* u başlığı görünce herhalde epey şaşırdınız! Biri Güneybatı Ege'nin şirin bir sayfiye köyü diğeri İç Anadolu'nun sevimli bir kenti. Bu coğrafi farklılığın yanı sıra isimlerinde de en küçük bir benzerlik yok. Ancak paleocoğrafik açıdan bu iki yer 50 milyon yıllık küçük (!) bir zaman farkı dışında birbirlerine çok benziyorlar. Ege veya Akdeniz'in kireçtaşlarından oluşan kayalık bir sahilinde gezerken dalgaların çarptığı kayalara dikkatle baktıysanız bazılarının yüzeyinde çok muntazam daireler şeklinde dikine oyuklar ve bunların içerisinde yaşayan midye benzeri canlılar görmüşsünüzdür. Bu oyukları kendisine yuva olarak açan canlıların çoğu, Bivalvia sınıfının Mytilidae familyasından Llthodomus lithophagus'lar ya da taş oyuncular dıye bilınen benzer cinslerdir. Bu gruba ait canlılar günümüzde sıcak denizlerin kayalık sahillerinde yaygın olarak bulunurlar Bunların bazı türleri ağaç ve benzeri yumuşak malzemeyi, çoğu da sert kayaları oyarak yaşamlarını sürdürürler. Bu oyuklar yüzünden bazen kaya kalbura benzeyen br görünüm kazanır. Eğer bu tip kayaları dikkatle incelersek oyukların içerisinde yaşayan Hithodomus veya bu gruba ait taş oyucu başka cins canlıları görebiliriz. Lithodomus uzunca. oval, simetrik bir kavkıya sahiptir. Kavkıları üzerinde konsantrik büyüme çizgileri bulunmaktadır. Lithodomus'un enine çapı 12 cm, bo B yu ise ortalama 15 cm'dir. Organizma kireçtaşları içerisinde yaşar ve bunları salgıladığı kimyasal bir madde ile eriterek muntazam bir düşey silindir şeklinde oyar. Llthodomus ve benzeri cinslerin yaşamlarını sürdürebilmeleri ancak denizin mevcudiyeti ile mumkün olur. Canlı denizin dalgaları ile getirdiği kesin maddelerini (Phytoplankton ve zooplankton vb) süzerek beslenir. Zaman içerisinde deniz çekilırse bu organızmaların yaşamı da son bulur. Lithodomus'lar bugun ülkemizi çevreleyen Ege ve Akdeniz'in kireçtaşı bulunan kayalık sahillerinde ve dünyanın sıcak ve ılıman iklim kuşaklarındaki aynı tip sahillerde de yaşamaktadırlar. Çorum ilinin batısında Erken Eosen döneminde (günümüzden yaklaşık 50 milyon yılönce) ait kırıntılı çökel kayalar bulunur. Bu kayaların gerek fosil içerikleri gerekse sedimentolojik özelliklerı bunların sığ bir denizde çökeldiğini belgelemektedir Eosen çökelleri kendilerinden yaşlı kayalar üzerinde açısal uyumsuzlukla oturmaktadırlar (Şekll 1). Bu durum Eosen yaşlı kayaların oluşumundan önce bölgenin kara halinde olduğunu göstermektedir Eosen kayalarının tabanında görülen en yaşlı kayalar ise Geç Kretase (yaklaşık 70 milyon yıl) dönemine ait kayalardır Buna göre 70 milyon yıl önce bu bölge kara halioa gelmiş, bu kara 50 milyon yıl önce yeniden bir sığ deniz tarafından istila edilmiştir. Çorum batısında Kuşsarayve Palabıyık köyleri civarının jeolojl haritası. 1. Triyas yaşlı metamorfik kayalar, 2. Ait Kretase kireçtaşları,3. Eosen yaşlı kırıntılı istiiin taban düzeyi (Lithodomus tosillerinin bulunduğuzon), 4. Eosen kırıntılıları, 5. Ollgosen volkanitleri,6. Yamaç molozu, 7. Aluvyon. 50 milyon yıl önce Çorum ve cıvannın coğraflk konumu ve sahtlde yaşayan LHhodomuslar. 2946 (Şakil 2) belirtmektedir. Çorum batısındaki Kuşsaray ve Palabıyık köyleri civarında fosilli Eosen kırıntılı Jeolojı biliminın temel felsefelerinden kayaları Erken Kretase (140 milyon yıl) biri Aktüalizm ya da üniformitaryanizm yaşlı kireçtaşları üzerinde oturtmaktadır 1785 yılında modern jeolojinin kurucula(Şekll 1). Eosen kayalarının bu sert kireçrından olan üntü Iskoçyalı doğabilimci taşlarını örttüğü düzlemde çapları 1 ile 3 Sir James HUTTON'ın "Hal mazinin anahcm çapında, içleri Eosen yaşlı fosilli kumtarıdır" ya da "Bugün geçmlşln aynasıtaşları ile doldurulmuş dairesel kesitli oyuklar çok yaygın olarak bulunurlar (Foto 1 ve 2). Derinliği 24 cm olan bu de , liklerin bazılarının içerisinde ise Llthodomus IHhophagus PAYRAUDEAU fosilleri bulunmaktadır. Bu veriler bize 50 milyon yıl önce bölgenin bu organizmanın yaşadığı deniz tarafından . istila edildiğini ve bu fosillerin bulunduğu alanın da (Şrtll 1) bu denizin kayalık bir sahili olduğnu Ait Kretase kireçtaşları. Lithodomus'lann 50 milyon yıl önce açtığı oyuklar. t