Katalog

BİLİM DÜNYASINDAN HABERLER "B tipi Hepatit" sinsi tehdidi AIDS gibi bulaşan B tipi hepatit, önemli hastalıklara neden oluyor? Dr. Mustafa Torun er gun bırçok yayın kuruluşunda AIDS konusu tartışılırken onemı ve karmasıklığı gıderek artan "H«paW B" bir turlu gundemdekı yerını alamıyor Bılındığı gıbı 'Hepatit B vırusu ınsanda akut (ıvegen) ve kronık (suregen) hepatit (Karacıger yangısı) ıle karacıger sırozu ve kanserı (Hepaloseluler karsınom) gıbı onemlı hastalıklara neden olmaktadır 650 cümle anlıyor Olağanüstü dil yeteneği keşfedilen maymun Kanzi, dilbilimcilerin tezlerini çürüttü Çevın. Anahıd Hazaryan I ır maymun, dılsel |yetı gıbı ınsana 'ozgu nıtelıklere sahıp olabılır mı' Prımatologların bu konuyla ılgılı olumlu yaklaşımlarına karşın dılbılımcıler uzun sure bu tur savları ılerı surenlerle alay etmışlerdı Onlara göre hayvanlar yıyecek ve oyun gibi çeşıtlı oduller elde etmek ıçın taklıtçılığe yeltenıyorlardı ve bu durum gerçek bır anlama ışlevı sayılamazdı Ancak dilbilimcilerin bu ıddıası 10 yaşındakı Kanzi adlı bır maymun tarafından çurutuldu Hemcınslerıne kıyasla zengın bır sozcuk dağarcığına sahıp olan Kanzi, basıt cumleler Pano uzenndekı sembollerı kullanan Kanzi, bir maymun içln o/ade kurabılıyor UC ğanustu sayılabılecek derecede guzel konuşuyor. LA dan psıkolog Patrlkavramakla kalmayıp aynı zamanda 'gıt cia Marfcs bu yeteneğının ıkı yaşındakı salatayı getır" gıbı cumlelerı de anlamabır çocuğunkıyle karşılaştırılabıleceğını ya başladı belırtıyor Marks a gore en onemlısı Bıhm adamları bu akıllı maymunun yeKanzi nın sozdızımı konusundakı yetısı tılerını salt taklıtçılık yontenııyle sınırlabasıt dılsel yapılann yalnızca ınsanlara mamak ıçın Kanzi ye kendı sozcuklerıdeğıl aynı zamanda atalarımız sayılan nı seçtırdıler Boylece Kanzi yemek, maymunlara da aıt olabıleceğım kanıtlıoynamak gıbı çeşıtlı gereksınmelermı yor karşılamak ıcın de panoda cumleler oluşGerçekte Kanzi, turdeşlerı gıbı Zaıturmaya başladı re nın ormanlarında buyumedı Yerkes Oığer bır şaşırtıcı nokta Kanız, anlam Bolgesel Prımat Araştırma Merkezı ve ıletmek ıçın sozcuk dızısinden yararlanıGeorgıa State Unıversıtesı nın Atlanta yayofdu urneğın Matata bırşey ısırdığında kınında kurdukları ormanlarla kaplı 25 Matata ısırıyor lexıgramını kullanıyordonumluk Dıl Araştırma Merkezı'nde yedu Bırısı Matata yı ısırıyorsa ' Matata'yı tıştı Yanında oynadıgı "manevı" annesı ısırıyorlar' sembollerını oluşturuyordu Matata ya lexıgram ınsan konuşmasının Kısacası MITten dilbılımcı Noam yerını tutan sozcuk sembollerı derslerı CtMmsky nın gerçek bır dılsel özellık olaverıldı (Maymunlar ınsanlar gıbı sozcukrak tanımladığı sozdızımı yeteneğıne salerı telaffuz edebılecek ses donanımınhıptı Bunun dışında Kanzi kendı isteğıyle dan yoksundurlar) sozcukleri yan yana dızerek anlamlı bır Ikı yıl boyunca araştırmacılar 250 renkbutun oluşturabılıyordu urneğın, Kanzi lı sembolun karışımıyla bııyuk bır pano kovalanmak ve ısırılmak ozellıkle boyunuzerınde hazırladıkları yaklaşık 6 lexıxgdan ısırılmaya bayılıyor ıstediğıne once ramı Matata ya oğretmeye çalıştılar an' kovala" sonra ısır" sözcuklerını göstecak bu çabaları tam bır başarıyla sonuçrıyordu Araştırmacı bu eylem sırasını bolanmadt Ama, eğıtım gormeyen 2 5 zarsa, koşmaca oynarradan ısırılmayı yaşındakı Kanzi kendı isteğıyle panoda reddedıyordu kelımoler oluşturduğunda eğıtmenler çok Kanzi nın bu ozellıklerı Chomsky nin şaşırdılar Kanzi, Matata nın kavrayamaunlu goruşunu ınsana çağrıştirıyor ' Herdığı tum sembollerı öğrenebıldı hangı bır hayvan dıl gıbı ustun bıyolojık Ancak en ılgıncı Kanzi konuşulan Ingıyetılere sahıpse ancak bazı nedenlerden lızceyı anlayabılıyordu bu tur bır yetenek dolayı bu yeteneğını kullanamamışsa bu şımdıye kadar hıçbır maymunda goruldurum evrımsel bır mucıze şeklınde tamemıştı merkezde araştırmacı olan Sanımlanmalıdır' vageRumbough hayvanın çocuklar gıbı Kanzi nın eğıtmenlerı hayvanın gıttıkçe dınleme yoluyla kavradıgını soyluyor gelışen dılsel yetılerı karşısında hayrete Eğıtmenler Ingılızce sozcuğu lexıgrama duşuyorlar Kan7i den mucızeler bekledonuşturerek Matata'ya oğretmeye çalıdıklennı soyleyen SavageRumbough şıyorlardı onun 650 cumle anlayabıldığını bdlırtıyor Ancak Kanzi yalnızca tek sozcuklen Sarmısak kanseri önlüyor mu? merıkalı bılım adamlarının ortaya koyduğu bulgulara göre sarmısak bazı kanser turlerını onleyebılıyor Chıcago dakı lllınoıs Teknolojı Enstıtusu nden patofızyoloıı dalı başkanı Rıchard Moon ve ekıbı sarımsak bulunan dıalıl dısulfıt ın etkılerını 100 laboratuvar hayvanı uzerınde denedı Daha sonra bu hayvanlara kansere yol açan madde nıtelığındekı metıl nıtro ure verıldı Bu mad deyı alan ancak dıalıl dısulfıt denemesı uygulanmayan kontrol grubundakı hayvanlardan " u 46sında nefes borusu tumoru oluşumu belırlendı Oysa dıalıl dısulfıt verılenlerın kansere yakalanma oranı "4 1419 arasındaydı Dıalıl dısulfıtle beslenmeyen ancak bu maddeyı duman şeklınde teneffus eden hayvanlarda da tumor oluşumunun duşuk olduğu gozlendı Araştırmacılardan Carol Detrısoc sarmısağın kansere yol açan maddenın etkı alanına doğrudan uygulandığında olumlu sonuçlar elde edılebıleceğını belırtıyor Sarmısak çogunluğu kukurt turunden olan 60 değışık kımyasal madde ıçerıyor Texas Unıversıtesı nden Mıcheal Wargovıch hastalığı onleyıcı doğal urunlerdekı sarmısak bılesımlerını inceledı Wargovıch ılk kez bır besın bileşımının kanserı engelledığıne daır sağlam bulgular ortaya konulduğunu belırtıyor (a h/n t22.6.) A I Bulaşma yo'ları AIDS bulaşma yollarına benzer Başlıca geçış yolları kan ve kan urunlerı transfuzyonu (Aktarımı) cinsel temas cerrahı ışlernler enıeksıyonlar ve doğumdur Sanıldığı gıbı hepatit B(HB) ıçın kan transfuzyonu şart değıldır Yurdumuzda yapılan çeşltlı araştırmalarda HBV ıle taşıyıcılığı nufusun %5 ıle 10 u arasında tahmın edilmektedır HBV ıle karşılasma ıse %25 ıle 60 rakamları cıvarında kabul edilmektedır Dunyada yaklaşık 200 mılyon kışının (Bazı araştırıcılar 300 mılyon kabul ederler ) HBV taşı yıcısı olduğu sanılmaktadır HBV ile olan bulaşma rıskı açısından, örtcelerı hastane personelı suçlanmış sonraları bu gruba yenı uyelerde dahıl edılmıştır Rısk gruplarının sayıları gıderek artmaktadır Bugun rısk grubunda a) Sağlık personelı b) Hemodıyalız hastaları c) Yukumluler d) Askerı bırlıkler •) Mental ozurluler I) erkek eşcınseller g) ılaç bağlımlıları (Parenteral ılaç kullananlar) h) Devamlı kan transfuzyonu yaptıranlar ı) genelev kadınları yer almaktadır Ayrıca HB sıklığı olan bölgelerde doğanlar ıle aıle ıçı HB enfeksıyonu sözkonusu olanlarda rısk altındadırlar Yurdumuzda HB enfeksyıonu kırsal yörelerde ve aosyoekonomık sevıyesı duşuk olanlarda daha sık gozlenmektedır llerdckı bolgesel çalışmalar bıze daha ayrıntılı bılgller sağlayacaktır Enfeksıyonda en onemlı korunmadır Sağaltımda bırçok antı vıral a|an denenmiş ıse di bu gun hala semptomatıktir Korunmada onemlı nokta bu konuda halkın bil.nçlendır Imesı ıçın eğıtım ve oncelıkle rısk grubu, sonra dıger lertlerın aşılanmasıdır Bugun aşılama pralıkte HBV taşıyıcıların dışında (HBsAg ve AntıHbS negatıf şahıslara) olanlara guvenle yapılmaktadır Fıyatının pahalı olması nedenı ıle sınırlı sayıda kışıye yapılsa da ılerıde tum halkın aşılanması ıçın şımdıden bazı çalışmalar (Daha ucuz ve kolay uygulanabihrler ıntra dermal "cılt ıçı aşı yapımı gıbı) yapılması bizlerı umutlandırmaktadır Kaynaklar 1) Szumness W Prınce AM Brotman B, Hırsch RL Hepatıtıb B antıgen and antıbody ın blood donors an epıdemioloğıç study J ınf Dıs 127 1725 1973 2) Bılgıç A Sezer N Uçarıcı A Izmır ılınde kan vencılerde hepatit B yuzey antıjenının ıkı ayrı serölojık yontemle araştırılması Ege Unıv Tıp Fak Derg 21 717 1982 3) 1 Ulusal Enfeksıyon hastalıklan kongresı Kongre kıtabı Vıral hepatıtlerle ılgılı tebllğler 2030 Nısan 1987 4) VII Turk Gastroenteroloıı kongresı Kongre kıtabı 2528 Ekırn 1987 5) Turkıye de HBV Enfeksıyonu Seroepidemı yoloıısı Infeksıyon der 1 49 Egzoz dumanı ve saman nezlesi B ır sure once yapılan bır araştırmaya gore azot dıok^ıt burun delıgınde ve nefes borusunda bulunan kılları tahrip edıyor Bu bulgu motorlu taşıtların egzozlarından çıkan zehırlı maddelerın saman nezlesını yaygınlaştırdığı yonundekı göruşlerı desteklıyor Sıllıa olarak adlandırılan bu kılla< vucuda ağız ve burun yoluyla gıren yabancı maddelerı engelledıklerı ıçın yaşamsal bır ışleve sahıpler Londra dakı St Bartholomevv Hastanesı nden Rotoerl Oavle* ve meslekdaşları bu kılların baglı olduğu epıthalıal hucrelerını duşuk yoğunluktakı azot dıoksıte maruz bıraktı'ar Bılım adamları 15 dakıka gıbı kısa bır sure ıçınde mılyonda 0 4 oranındakı bu zehırlı maddenın kıllara buyuk ölçude zarar verdığım belırledıler Davıes ın goruşlerıne gore azot dıoksıt sılıa ve hucrelerı etkıledığı ıçın polen turu alerjık maddeler hucrelere yerleserek vucuda daha rahat gırebılıyorlar 1970 lerden sonra havadakı azot dıoksıt oranı tehlıkelı boyutlara ulaştı Davıes hava kırlılığının saman nezlesındekı aıuş oranının nedenını açıkladığını ve bu has talıgın kentlerden çok kırsal kesımlerde yaygın olmasının da havadakı polen mık tarının fazlalıgından kaynaklandığını soyluyor (a.h) 2282