Katalog

NASTA HAKLARI TARTIŞMASI Hasta hakları asta hakları nelerdir ve hasta haklarını korumak noden gereklidir? 1 Bilindiği gıbı hasta haklarına ılişkin olgular, günumuzun yenı sorunlarıdır. Bu bakıından tümrtunyaülkelerinde de yetorınce yerıni bulnhilmiş ve uygulamaya da geçirelebilmiş tleğildir Ancak sağlık hizmetlerinin gelistığı ulkelerde hasta hakları boyutlu olarak du .ılınmış ve rutin uygulamalaradagımıiüt.ı (1). Son zamanlarda hasta hakları ülkemizde de tartışılmaya ve araştırma konusu olmaya başlamıştır Ayrıca hekimler tartışnıalannı basın aracılığı ile de duyurmaktadırlar. Hekimleı basında, hasta haklarının kondilerıni çok yakından ilgilendirdiğini. bunu mesleki saygınlıkları vo hekım konumunun yükseltilrnosi içirı yaşamsal onemı olan bır durıım olarak gorduklerıni belırimektedııleı (2,3). Saglık hizmetı üreten meslekler olarak hemşire ve doktorlann hasta hakları konusundakı yükumlüluklerı ve görevleri neler olmalıdır? Hastanın hakkının korunabilmesi için. saglık ekıbı üyelerine önemli görevler di'şmektedır Sağlık ekibı uyeleri (hemşire ve doktor) hastanın dururnu ıle ilgili ka Hemşire, doktor ve hasta açısından Yapılan araştırmaya göre, doktor ve hemşirelerin büyük çoğunluğu hasta haklarını bilmiyor ve hastaların yerine karar veriyor... Hastalar da haklarından habersizler; kararı hemşire ve doktorlara bırakıyorlar Gör. Meryem Yılmaz Doç. Dr. Mcliluı Ata/ay Cumhuriyet ü. H.Y.O. rarları kendılerinin belirleyicı olduğu durumdan hastanın belirleyicı olacağı durumu geçırebilmek için olayı hastaya anlayabıleceği bir dılle açık. net anlatmalı. durumla ilgili onu bılgılendirmelıdırler. Sağlık ekibi üyelerının bunu uygulayabılmesı için kendilerine ve bılgılerine güvenlerinı sağlayan bir eğitim almış olmaları gerekmektedir. Eğer böyle bir eğitmı almışlarsa hem hasta h ıklarına saygı duyacaklar hem de bireyi hakkını kullanabilmesi için teşvıkedecekiı'rdir. Zedelenen haklar Hastanelerde en çok zedelenen hasta haklarından bırkaçını sıralayacak olursak bunlardan birincisı, hastanın kendisine yapılan ışlemlerle ılgılı sağlık ekibi üyelerı tarafından bılgı verilmeyışidir Bu konuda doktor ve hemsıreler, yapılan acıklamaların hastaların çoğu tarafından «gıtım eksıklıği. kultürel farklılıklar nedenıyle anlaşılmadığını ve raman kaybına neden olduğunu ileri sürmektedırler (1). ikıncisi, saglık ftkibi uyelerinin. yapılacak uygulamalarla ilgili karar verebilmesi için hastaya yeterlı zamanı tanımaması ve bazı işlemlerı de hastanın iznine baş vurmadan kendi kararları ile yapmalarıdır Örneğin, vezikovaıınal hısterektomi (rahmin çıkartılması) yapılan bir hasta. bu komplıkasyon rıskinden haberi olsaydı ameliyatı reddedeceğini ifade etmiştır. Ülkemizde de hastalar hastaneye yatarken, kendilerine yapılacak her türlü işlemi kabul ettiklerını gosteren bir kağıt imzalamakta ve yukardaki gibi işlemlerle karşılaşabılmektedırler Oysa imzalanan bu kağıt, herhangi bır ıstenmeyen duruma karşı doktor ve hastaneyi yasal sorumluluktdn kurtarmak için alınmaktadır. Üçüncüsü ise eğitim hastanelcnnın koruma ve tedavı fonksiyonlarına aynı zamanda eğitim ve araştırma çalışmalarını da eklemiş olmaları dolayısıyla bu hastanelerde, hasta haklarının korunmasından çok tıp öğrencılerinın eğitimine ya da tıbbi tedavinin şeklıne önem verilıncsidir Eğitiırı konferansları sırasında, hastanın gereksiz yere teşhir edilen vücudu. öğrenciler tarafından defalarca tekrarlanan ıncetemeler ve yabancılarla dolu bir odada yapılan tartışmaların hepsi hastalardan ızin alınmadan ve hastaların hakları suıistimal edilerek yapılan uygulamalardanbazılarıdır(4). Dördüncüsü, yine eğitim hastanelerınde, hastalar araştırmalar icin izinleri alınmadan denek olarak kullanılmaktadırlar ve bu tıp aıaştırmalarda araştıuu ının sotıucunun etkılenmemesi için yapılanlar hastayâ" açıklanmamaktadır. Hastaların hastaneye geldiklerinde karşı karşıya kaldıkları durumlardan biri de, sağlık ekibi uyelerinin hastalar için en iyınin ne olduğunu biliyorlarmış gibı davranmaları ve sık sık hastaya seçenek vermebilme hakkı vardır 9. Hastanın, kendi sağlığı ile ilgili olumlu bu bakımın devamını bekleme hakkı vardır. Hastanın. önceden randevu saatlerini ve sağlık personelıni nerede bulabıleceğini bilme hakkı vardır. Hastanın, taburcu edıldikten sonra kendi doktoru ya da doktorunun bir yardımcısı tarafından sağlığının surekli kontrol edılmesıni sağlayacak bir mekanizmanın işleyeceğini bekleme hakkı vardır. 10. Hasta. ödeme kaynağı ne olursa olsun faturayı ınceleme ve onunla ilgili bilgi edinme hakkına sahiptir. 11. Hastane. hastanın tedavisini etkileyecek bir araştırma yapacak ve hastayı denek olarak kullanacaksa. bu konuda hastaya açıklama yapılmalıdır. Ayrıca hastanın bu tür araştırma projelerinde yer alıp almamaya karar verme hakkı vardır 12. Hastanın, bir hasta olarak hastane kurallarını ve düzenlemelerini bilme hakkı vardır. Hastanelerde, bir hastalığın önlenmesi ve tedavisi için gerek sağlık ekibinin eğitimi gerekse hastaların eğıtimi ve klinik araştırmaların yürütülmosi ile ilgili farklı uygulamaları vardır. Bütün bu uygulamaların hastanın bir insan olduğu düşunülerek yürütülmesi gerekir. Bu hakkı hastaya tanıma/ı başarmak hastanın haklarının korunmasında basarıya ulaşmayı gararrti eder. ' ı ı'>0 .Vj'İ'lyfY Hasta Hakları Beyannamesi Amerikan Hastane Birliği'nin(AHA) 1973te kabul ettiği maddeler Hastanın, saygılı ve onuruna yakışır bır teduvı görme hakkı var• dır. 2. Hastanın. atılayacağı şekilde, hastalığı ile ilgili teşhıs, tedavi ve prognozu (hastalığın gidişi) hakkında doktorundan bilgi etlinme hakkı vardır Bu bilginin hastaya vfinlemeyeceği durumlarda. söz konusu bıiyının hastanın yakınlarından biriaine verilmesi doğru olur Hastanın, kendisini tedavi eden dokiorun adını bilm« hakkı •vardır 3. Hastanın herhangi bir tıbbi işlem ya da tedaviye baslanılmadan once onayının alınmasını bekleme hakkı vardır (onay ile ilgili gonış bilgi Ek3 tedir). 4. Hastanın, yasaların ızin verdiği ölçülerde. tedaviyı reddetme ve bunun sonucunda ortaya çıkabilecek sorunlardan haberdar clma hakkı vardır. Ayrıca ziyaretçi, hastane ıle resmen ilişkisi olmayan kışilerı, hastane ile resmen ilişkisi olan. fakat hastanın bakım ve tedavısi ile direkt ilgili olmayan kişileıı. sosyal çalışanları ve kayıtlannın çoğaltılmasını reddetme hakkı vardır. 22810 den onların yerine karar vermeleridır (5) Bu konuda, sağlık ekibı uyelerinin. hastalarla ılıskılerını nasıl duzenledikleri ıle ilgili uc tip davranış modelı ortaya konmuştur Bunlardan birincisı. "teknikydnetsel model" dir. Bu davranış modelinde. sağlık ekibı uyelerinin insanı dikkate almaksızın sadece hizmet vermeleridır. Ikincisi. "babaca model'dir. Yaklasım olarak bir babanın tavırlarına benzer Bu yaklasım modelini benimseyen sağlık ekibi üyesi, "en iyi ben bilirim" esasına görp hareket eder Uçüncüsu, "anlaşmalı model'dir. Burada hı/met veren kışi ile hastanın ortak karar vermesi söz konusudur, Anlaşmalı model, sağlık hizmetının temel hedeflerını belirleyen hastasağlık ekibi ilişkisi açısından en uygun olanı olarak görülmektedir(6). Birey sağlıklı ıken kendi kararlarını kendisi verebilmektedir. Ancak hastalandığında ve hastaneye yattığında zayıf ve bağımlı hale gelıp. kendi kendine karar verebilmesı güçleşmektedır. Bu nedenle de haklarının suiistimal edilmesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar Işte hasla haklarının ınsana saygı, topluma saygı ve yukarda bahsedilen durumları onlemek için koranması gereklıdir. Hemşire. doHm VG hastaların hasta hakları konusundakı bilgi düzeylerını, hemşire ve doktortarın hasta haklarını yerıne getırip getirmedlklerını. hastaların haklarını arayıp aramadıklartnı belirlemek ve h'j konuda sağlık ekibi üyelerine öneriler getırebılmektır Sorularımızla ilgili olarak hemşire. doktor ve hastalarrtan altnan yanıtların sonuçlarının bazıları asağıdadır. •Araştırmaya katılan hemşirelerin %35,7'si, doktortarın %25.7'sinin kendilerini hastalara tanıttıkları belirlenmiştir. •Araştırmaya katılan hemşirelerin %75,8'i, doktorlann %42,9'u vac olan hasta haklarını bilmediklerini itade etmışlerdır. •Araştırmada. hemşirelerin %100'ü, doktorlann O/U97,1i ve hastaların %87,Vi hastalara yapılan işlem, tedavi ya da bakımla ilgili açıklama yapılmasının gerektiğini belırtirken, yine bu hemşirelerin %72,9'u. doktorlann %80.0ı hastalara açıklama yaptıklarını, ancak hastaların u u52,9 u kendilerine hiç açıklama yapılmadığını ifade etmişlerdir. •Araştırmaya katılan hemşirelerin %77,1'i, doktorlann %81,4'ü ve hastaların %80,0i' herhangi bir işiem. tedavi ya da Araştırmanın Amacı 1 5. Hastanın kendi tibbı bakımı ile ilgili programı ve özel yaşamını ilgilendiren her şeyi bilme hakkı vardır. t. Hastanın. sağtığt ıle ilgili kayıt ve görüşmelerin gizli tutulmasını isteme hakkı vardır. Hastaların hastanede. teoaviye zarar vermediği sürece, kendi kışisel kıya(etlerinı giymesi. dini ve boska anlamlı simgelorini takma ve tizıkseH muayenesi sırasında kendi cinsınden kisilere muayene oJma hakhı vardır 7. Hastanın. hastanenin kapasitesi ölçülerinde hizmet bekleme hakkı vardır. Hastane. vakanın durumuna göre, hastayı başka bir hastaneye sevk edebilmelidir. Böyle durumlarda önce sevk edilecek kuruma hasta ile ilgili bilgiler verdiKten sonra nakledilebılır. Ancak hastayı nakil etmek için önce r.akledilecek kurumun bu nakli kabul etmesi gerekir. S. Hastanın, kendi bakımını ilgilendirdiği oranda, bulunduğu hastanenin başka sağlık kurumları ya da eğitim kurumları ile olan ilişkilerı konusunda bilgi sahibi olma hakkı vardır Hasta, kendi tedavisi ile ilgili mesleki ilişkisi olari kişilerin adlarını