Katalog

ARAŞTIRMA TARIM venlmektedir Her soba ıçın ayrıca en düşuk, orta ve en yuksek ayar konumunda analiz sonuçları grafık halınde gösterılmektedır Denemeler, çoğunlukla tecrube ıle bulunan hızlı değişim suresı olan 35 saat boyunca sürdüğunden, grafikler de bu surelerın sonunda bıtmektedır Bu sureden daha uzun süren denemelerde özellıkle oksl|«n eksikliğlnln oda ıçerısınde en önemli rısk unsuru halıne geldığı gözlenmektedır Ulkemızde oda havası ıçerısındekı karbon monoksıt veya tam yanmamış dığer yakıt artıkları Içln verılmış bır sınırlayıcı yasal değer yoktur Bu nedenle yapılmış denemelerın değerlendirilebilmeslne olanak verecek norm lar eksık olduğu ıçın bu konuda başlıca ikı yaklaşım kullanılmaktadır 1. Hava kalitesınin korunması yönetmelığı dış havada karbon monoksıt ıçin kısa vadeli sınır değer olarak 30 000 ug/Nm3 ( 24 ppm) öngörmektedır Bunun emnıyetlı bır sınır olarak kapalı hacımlerde de kullanılması mantıklı bır yaklaşım olur 2. Karbon monoksıt gazının sağlık etkılerı ıçin yapılmış ve yayımlanmış araştırma sonuçları gözlenebılır sağlık etkılerının ortala ma 50100 ppm den yukarı değerlerde dikkatı çektığını göstermektedır Bu konuda sağlık etkılerı ıle karbon monoksıt derışımlerl arasında bır özet değerlendırme lıteraturden alınarak aşağıda sunulmaktadır (Aır Oualıty Critena for Carbon Monoxide, 1972) X» N0 /aman (daklka) Şekll 1 Oda havası Içinde yerden 1 m yüksekllkte oksı/en konsantrasyonunun zaman/a değlşiml Görüş bozuluyor "Sıgara ıçme alışkanlığı olmayan ınsanlar 5250 ppm derışımde karbon monoksıt içeren havada 2 saat kadar tutularak test , edıldiğınde 50 ppm'de bıle 90 dakıkalık soJfı lunma ıle ıstatıstıksel olarak anlamlı etkıler • görulmuştur Bu etkıler görusun bozulması ışığın parlaklık duzeyını ve zaman dilimlerını fark edememe gıbı bozukluklardır Bazı araştırıcılar havada 20 ppm duzeyıne ınen karbon monoksıt sevıyelerınde bıle 5 saat gibı uzun maruzıyet durumunda ızlenebılır sağlık değışıklıklerınden bahsetmektedırler Bu gıbı denemelerde kışılerın test öncesı sigara alışkanlıklarının olup olmaması da buyuk önem taşır Ayrıca karbon monoksit çıkaran sobanın bulunduğu odada sıgara da içılıyorsa bu etkılerı daha da cıddıleştirmektedır Bunların nedenı aslında ınsan sağlığını etkileyen şeyın, havadan solunum yoluyla alınan karbon monoksıtın kandakı alyuvarlarda bulunan hemoglobın ıle bır karbon monoksıthemoglobın kompleksı (COHb) oluşturarak temız kanın dokulara oksijen taşıma gorevıne engel olmasıdır COHb kanda belll bir oranın altında ıse pek önem taşımayabihr, ancak etkiler ekleniktir Bır tek sıgara Içen klşlde %2 COHb, art arda uç sıgara ıçende %4 COHb bulunur Ek olarak 50 ppm karbon monoksıt ıçeren havadan gelen etkı 90 dakıkada %2 5 COHb artışı şeklındedır Kandakı COHb duzeyı %510 olduğunda kalpdolaşım sıstemının çalışmasında bazı değışımler olduğu sağ lıklı ınsanlarda kalp atışlarının hızlandığı, kalp yetersızlığı olanlarda veya bu gıbı rahatsız lıklara yatkın olan klşılerde Ise daha önemli ve kalıcı değişlkliklerin görulebıleceği ıfade edılmektedır " Bu lıteratür bilgisıne göre sağlıklı ınsanlar ıçin oda havasında 50 ppm'den az karbon monoksıt bulunması kesın şarttır Odada uyunabıleceğı hasta yaslı ve cocukların bulunabıleceğı duşunulerek karbon monoksıt derışımının 20 ppm den daha az tutulması uygun olur Bu nedenlerle yapılan testlerde oda havasındakı karbon monoksıt değerının 1520 ppm'ye ulaştığı surenın, sobanın ben zen bır oda ıçinde maksimum yakılma süresı Şekll 2 Oda havası Içinde yerden 1 m yukseklikte karbon dıoksıt konsantrasyonunun zamanla değlşlml Şekll 3 Oda havası Içinde yerden 1 m yuksekllkte karbon monoksit konsantrasyonunun zamanla değlşlmı olarak belirlenmesı uygun görülmektedır Kanımızca bu sureden sonra odanın havalandırılması gerekmektedır 1. Zaman ıçerısınde kapalı odalarda karbon monoksıt artışı ve oksıjen azalması özellıkle maksimum ayar konumunda önemll sağlık rlski oluşturabılecek duzeydedır 2. Imal edılen sobalar ıçın yapılan denemeler daıma yenı sobalar ıle olmaktadır Uygunluk belgesını alan soba uretıcısının uretlm yöntemını ve uretlmını değıştırmedığı miıddetçe aynı performansa sahıp sobaları ureteceğ! beklenır Ancak bu sobaların satıldıktan sonra kullanımda geçıreceğı suredekı olabılecek değışlklıkler de sobanın performansını şuphesız etkıleyecektır Kullanılan yakıtların kırlılığı, yakıt ve yanma urun lerının zaman ıçerısınde yakma 3istemlenne etkısı, korozyon gıbı nedenlerle yanma verımlerı kötuleşecek, sobalar ılk deneme lerde oluşan emısyonların da uzerınde karbon monoksıt ve karbon dloksit yayacaklardır Sonuçta sobalar Insan sağlığı içın kısa ve uzun vadede zararı olabılecek birer araç halıne gelebılır Kullanıcının çıkan kokuyu değerlendırebılme dışında sobanın performansını bılımsel olarak değerlendırebıleceğı uygun bir duzen ulke/nlzde bugun Içln mevcut değıldır O halde bu konuda yapılması gereken nedır? Bu konudakı önerl bu tur sobaların kapalı hacımlerde kullanılmamasıdır Bazı Japon sobaları uzsrlnde bu önerı Ingılızce olarak zaten yazılmıştır Usa in well ventdated area, Türkçesı ıle İYİ HAVALANDIRILAN YERDE KULLAN. Kullanıcı fırmanın bu önerısl dışında bazı ülkeler bu sobalar için kullanılma yasağı da getırmışlerdır Bılındığı kadarıyla Amerıka Blrleşlk Devletleri'nde bazı eyaletlerde gerek ınsan sağlığı gerekse yangın tehlıkesi nedenıyle bu sobaların kullanımı yasaktır Oysa bızde satılanlarda kullanma talımatında bıle potansıyel rısklere yer verllmemekt»dlr Doğrudan tercume yoluyla Türkçe kullanma talımatı hazırlansa bıle bu gıbı en kritlk sağlık ve emnlyet risklerinln tumuyle Türkçe metne yansıtıldığı kuşkuludur O halde borusuz sobaların sadece lyı havalandırılan yerlerde kullanılmasına ızın verilebıleceğı kullanıcıya nasıl aktarılabılecektlr? Ilk tedbır olarak havalandırmanın lyı olmadığı yerlerde kullanılamayacağı ıfadesı, yazılı olarak ve resımlerle her yaş ve kulturde ınsanın anlayabıleceğı ve zamanla değişmeyecek uygun buyuklukte bır plaka kullanılarak soba üzerlnd* yer almalıdır Bu ifadenın yanında sobanın yatarken kullanılmayacağı sobanın eşyalara yakın konmaması terk edılen bır hacımde sobanın yanık bırakılmaması gıbı potansıyel tehlıke ıçeren durumlara aıt uyarılar da benzerı yöntemle soba ustundekı plakada yer almalıdır 3. Sıvı (butan) gazlı borusuz sobalarda ba sınç duşürucu valf ışlevı ıtıbarıyla an önemli parçalardan bırıdır Gerek katalıtık gerek radyantseramikpanellı borusuz sobalarda yanma verımı yakıcı elemanlara gönderılen gaz mıktarı ve basıncına bağlıdır Bu mlktar ve basınç ıse detandör tarafından sağlanmaktadır Ulkemızde butan gazlı sobalar tüpsuz ve detandörsuz olarak satılmaktadır Kullanıcı bunları ayrı ayrı temın ederek soba üzerine monte etmekte ve böylece kullanmaya baş lamaktadır Piyasada değışık marka butan gazı tuplerı ve detandorlerı mevcuttur Bu detandörlerdekı herhangl bır arıza, uyumsuzluk veya kalıte duşukluğu sobanın yanmasını doğrudan etkıler Boylece soba daha başlangıçta ıstemlmeyen emısyonları oluşturur Bu durumun kontrolunun de kullanıcı tarafından yapılması mumkun değıldır Bu konuda yapılacak tek sey en başta tüp ve özel detandörunun de soba uretıcisl tarafından temın edılerek soba Ile blriikts satılmasını sağlamaktır Bu detandörler soba üreticı fırma tarafından tek tek kontrol edildlkten sonra soba uzerıne takılmalıdır 4. Kanımızca bu konuda en önemli gellşme tüketıcının sağlığı ve menfaatını koruma ya yönelık olarak bır test ve standardizasyon mekanizmasının kurulması olacaktır Böylece gerek imalat, ithalat ve satış öncesı, gerekse kullanım esnasında gerek duyuldukça yukarıdan ben açıkladığımız atık gaz de nemelerının ıstenıldığı zaman yapılabılmesı sağlanabılecektir Buyuk fırmaların muşterı hizmetı olarak bunu gelıştırmelerı mümkundür Böylelıkle bu fırmalar buyuk bedeller karşılığı yaptıkları reklamları kokunun var olup olmadığına dayamak gıbı bılımsel açıdan geçersız teknıkler kullanmak zorunda kalmamış olurlar D Yamrimultn kaynaklar 1) Air Ouallty Crltaria foı Carbon Monoxıde (1972) NATOCCMS No 10 2) Standart lor satety Unvented Kerosen»fırad Roomm Heaters and Portable Heaters underwrlters Lab Inc UL 847 (1982) 1 Basım ann duyarlılığı Çevırerv özgür Savaşçı T arımın spora çok benzeyen blr yönü var Dopıngin yapay etkisi ne kadar verlmi arttırmaktaysa sağlığı da o derecede zarar vermektedir Tarlasına gübre maddelerı ve bıtkı koruyucu ılaçlar atan bir tarımcı kuşkusuz alacağı urunun verımlı olacağını ummaktadır Ama "yoğunlastırma önlcmlmi" adı verılen yontemin uygulanmasından dogacak zararlı sonuçları da hesaba katmak zorundadır Bu önlemler sonucu toprak pekleşmekte ve daha çok erozyona uğramaktadır Azot ve pestısıt, yanı yabanotlarını yok etme ilaçlarının artıkları da yeraltı sularına karışmaktadır Göttlngen Üniversitesı'ndekı billmadamları yıllardan beri, böylesıne yuksek teknoloji uygulanan bir tarımdan gerıye dönüşün doğal çevre ıçın ne g:bı etkılerı olacağını araştınyor Bır buçuk yıl önce tarımcı, ormancı, jeobotanıkçı ve zoologlardan oluşan bir araştırma grubu "Tanmda yoğunlaştınnadan garly* dönüşun çovr*ya stkllerl"ni ortaya çıkarmak içın çalışmalara basladı Bu projeye bağlı olarak blr alt projede de "Bitki Yetiştırme ve Koruma Enstitüsü" görevlilen yağmur solucanlarının toprakaltı faalıyetlerını ınceliyor Proje yönetmenı VVılfrıed Ehlers 'Yağmur solucanları bıyolojık gösterge olarak bu ışe çok ijygundur" dıyor Solucanlar yaşadıkları çevrede ortaya çıkan veya meydana getırılen en kuçük değışıkliklere bıle hemen tepki göstermektedir Ehlers'e göre "Bir topraktakı yağmur solucanlarının sayısı, o toprağın verımlılıği hakkında bize ayrıntılı bilgı verir" Solucanlar toprağı yumuşatarak ötekı toprak canlılarının yasayabllmesıne ve boylelikle organik maddelerl daha kolay bir şekilde parçalayabılmesıne ortam hazırlamaktadır Ehlers ve çalışma arkadaşları her yılın ılk ve sonbaharında deney yaptıkları 55 hektarlık bır tarladakı solucanlarm sayısını saptayacaklar Bu sayım ışını de toprağa çok az bir elektrık gerılimı verıp solucanları bu yolla yüzeye çıkartarak yapacaklar Deneme tarlası birçok bolümlere ayrılmış ve her bır bölüme değışık bitkller ekllmış veya dikilmiş Bilım adamları bu bolumlerdeki organızma sayılarına dayanarak "yoğunlaştırmadan dönuşun" getireceğı sonuçlar hakkında daha kesin bılgi verebileceklerıni soylemektedirler 20611