Katalog

ARAŞTIRMA 9 Eylül Üniversitesi'nde yapılan testler " Kullanma kolaylığı, ekonomik olma özelllkleri nedeniyle cok tutulan sıvı ve gaz yakıtlı borusuz sobaların havayı £)rletme tehlikeleri araştırıldı. Borusuz sobalar kapalı mekânlarda, oksijen azalması ve karbonmonoksit artışıyla önemli sağlık riski oluşturuyor. Sobaların taşıdıkları risklerden tüketicinln haberi yok... Prof. Prof. Dr. Dr. Aysen Madt MüeZZİnoğlu TokSOy Borusuz sobaların tehlikeleri ferans mıdır? Kokusuz olsalar bıle bu sobaların başka çevresel etkılerı yok mudur? işte şımdı bu soruların cevabını vermeye çalışacağız Bu cevaplara geçmeden once de sıvı ve gaz yakıtlı sobaları amacımız doğrultusunda kısaca açıklayacağız maktadır Bazı soba ureticilerl seramık yakıcıları ıthal etmekte, bır kısmı Ise yıne bılindiği kadarıyla yerli üretim yapan tek bır flrmadan temın etmektedır Kalite kontrol ve deneyler Sıvı yakıtlı borusuz sobalar Dokuz Eylül Ünl. Müh. Mlm. Fak. Mak. Müh. Bl. Dokuz Eylül Unl. Müh. Mlm. Fak. Çavre Müh. Bl. ortamı kullandığı ve çıkan yanma gazlarının yıne aynı ortama verıldığı göz önune alınır sa, insan ve çevre sağlığı açısından olumsuz gelışmelerın de ortaya çıktığı görulmektedır Bu ıkı çelışen hususta ulkemızde gereklı bıllmsel etudlerın ve standardızasyon çalışmalarının yapılması, son yıllarda söz k o nusu sobaların kullanımındakı artış duşunulduğunde zorunlu hale gelmıştır nerji tasarrufu ve ısınmada pratik çözum arayışı ınsanlarımızı, sıvı ve gaz yakıtlı borusuz sobaları harıka çözumler olarak gormeye ıtmıştır Bu "harıka" nıtelemesınde hıç şuphesız, uretıcılerın reklarn ve satış kampanyalarında kullandıkları modern slogan ve yöntemlerın de payı vardır Bu yazıda, borusuz sobaların ısıl konfor ve çevre sağlığı açısından bır değerlendınlmesı sunuluyor Bu değerlendırme çeşıtlı marka sobaların yanma testlerme ve tasarımları uzerınde yapılan teknık ıncelernelere dayanıyor Gözlemlerımız borusuz sobaların ısıl konfor açısından ekonomik çözumler olmalarına ragmen çevre sağlığı açısından kullanıldığı hacımlere bağlı olarak değışen oranlarda hava klrletme rlaklne sahlp olduklarını ortaya koymaktadır Gunumuzde yaşam koşulları, yakıt polıtıkaları ve ekonomı, ınsanları ısınmada pratık ve ucuz çözumler bulmaya zorluyor Bu anlamda, geleneksel ısıtma araçlarının ısıl verımlerının yukseltılmesı doğrultusunda pekçok çalışmalar yapılıyor Bu çalışmalarla enerji tasarrufu sağlanması amaçlanmakta, yanma verimınin lyıleştırılmesı yoluyla atık gazların ıçerısındekı zararlı bıleşenlerın emlsyonu azaltılarak çevre kırlenmesı açısından görecelı olarak daha olumlu yakma cıhazları gelıştırtlmektedır Bu alanda yapılan teknolojık lyıleştirme çalışmalarının temel hedeflerını aşağıdakı gıbı özetleyebllırız 1 Yanma verimınin yukseltilmesı, eksık yanma olayının gıderılerek yakıtın tam yakılmasının ve yakıt kayıplarının azaltılmasının sağlanması 2 Atık gazların azaltılmasıyla ısı kayıplarının azaltılması ve hava kırlenmesının engellenmesı Bu ıkısi birlikte göz önune alındığında hem ısıl konfor hem de çevre kırlılığının önlenmesı açısından uygun çözumler hedeflenmış olmaktadır Çunku bır yakma sistemınde hava fazlalık katsayısının yuksek tutularak yan ma verimınin bır noktaya kadar yukseltılmesı mumkundur Ancak bu yolla baca gazlarındakı artan debı nedeniyle bacadan ısı kaybı yukselecek, bu yuzden sıstem yıne enerji tasarrufu ılkelerıne uygun olmayacaktır Gunumuz teknolojısının harlka urunlerı olarak tanıtılan borusuz gaz sobaları bu ıkı hedefı birlikte yakalamış gdrunmektedlr Gelıştırılen sıstemlerde yanma verımlerı çok yuksek değerlere çıkaıtılmış, yanma gazları da ısıtılan hacım ıçerısıne verılerek baca kayıpları tanımsız hale getırılmıştır Ancak bu sobaların, yakma havası olarak bulunduğu 20610 E Bu sobalar temel olarak bır yakıt deposu, bır yanma hacmı ve ılgılı yakıt kontrol elemanlarından oluşur Yanma hacimlerınde değışık yapılar gözlenmektedır Genellıkle yakıt değışık malzemelerden yapılan bir fıtıl ıle yanma ortamına aktarılmakta ve burada buharlaştırılarak yakılmaktadır Fitılın düzgun bır yakıt akımı sağlaması ve uygun bır konstruksıyon ıle yanma hacmının taze hava ıle beslenmesl yanma verımını çok yuksek değerlere çıkarmaktadır Bu borusuz sobaların ıkı farklı turu kısmen ıthal parçalar ıle ulkemızde uretılmektedır Bunlar pıyasadakı ısımlerıyle katalıtık ve radyant sobalardır Katalltlk sobalar: Bu sobalar sıvı gaz tuplerınden basıncı duşurulmuş olarak gelen gazı yakan bır "kıtık" ıle ılgılı yakıt ayar ve Ulkemızde uretılen ve ıthal edılen borusuz 8Obaların TSE tarafından kontrol edıldığı veya ettlrlldlğl, bu yazının yazarlanna deney ıçın gelen sobalardan anlaşılmaktadır Ünlversıtemıze gelen sobalar ıçın TSE, yanma analızının, ısıtma kapasıtesının ve saatlık yakıt tuketlminln taylnını ıstemektedır Fakultemız Çevre ve Makıne Muhendıslığı Laboratuvarları'nda yapılabılen bu denemelere aıt analızlerın sonuçları TSE'ye bıldırılmektedır Bılındığı kadarıyla ayrıca TSE, yerlı uretlm yapan fırmalarda ımalatı tum hatlarıyla kontrol ederek uretıcıye TSE belgesını vermekte veya vermemektedır Bu amaçla TSE belgesı ıçın başvuran borusuz soba uretcılerının mamullerınden veya ıthal edılen sobalardan alınan bır örnek unıversıtemıze gönderılmektedir Borusuz sobalar konusunda yukarıda belırtılen ölçumlere aıt bır standart mevcut değıldır Bu ne Kokusuz olması yeterli mi? Ulkemızde bugunku anlamda borusuz soba kullanımı yakın blr geçmışe sahıp olma sına ragmen eskı zamanlardan berı kullanılan bır borusuz ısınma aracının zaman zaman facıalara yol açtığını bılmekteyız Bu ısınma aracı, ıçınde odun kömüru yakılan mangaldır Son yıllarda kovalı sobalardan çıkarılıp yatak odalarına alınan kovalar yuzunden de ölumler meydana geldığı basından izlenmektedır Tamamen yandığı kabul edılerek kapalı hacımlere ısınmak ıçın getırılen mangal veya kova, nıspeten ısınmış blr ortamda rahatça yatıp uyuyan ınsanların ölumune neden olmaktadır Ulkemızde kullanılmaya başlanan ılk gerçek borusuz sobalar ıse ıthal edılen sıvı yakıtlı gaz sobaları ve bunların yerlı kopyalarıdır Sıvı yakıtlı borusuz gaz sobalarının son yıllarda ortaya çıkan örneklerı ıse çeşitli fırmalar tarafından uretılen ve pıyasada Japon sobası olarak anılan ıthal sobalardır Sıvı yakıtlı Japon sobalarından sonra ulkemızde ortaya çıkan dığer bır soba turu ıse lıkıi gaz (daha çok bılınen adryla butan gaz) kullanan borusuz sobalardır Bu sobaların halen ıkı farklı turu ıthal aksamla ulkemızde çeşıtlı fırmalar tarafından uretılmektedır Bu turler Katalltlk ve radyants«ramlkpan*lll olarak pıyasada anılmaktadırlar Kullanıcıların ulkemızde uretılen ve ıthal edılen borusuz sobalar hakkında bılgılendırllmesı genellıkle ya aynı sobayı kullanan başkalarının verdıği bılgiler ya da zaman zaman evlerde yapılan toplu gösterılere kadar çeşıtlenen satıcı aktıvıtelerı yoluyla olmak tadır Bu bılgılendırmede en önemli krıter sobanın koku yapıp yapmadığıdır Eğer kokusuzluğuna ınanılmışsa artık sorun butçeye uygun, gosterışlı, moda olan sobanın seçımıdır Ulkemızdekı borusuz soba pıyasasında hemen hemen her butçeye uyacak kadar değışık görunumde ve fıyatlarda soba mev cuttur Ancak acaba bu sobalann kokusuzluğu bu sobaların kullanımı Içln yeterli blr re Borusuz sobaların ne tür rlsklar taşıdığını tüketicinln mutlaka bllmesi gereklr kontrol donanımlarına sahıptırler Ülkemizde uretılen katalıtık sobalann hepsı ıçın yakma kıtığı, bılındığı kadarıyla yurtdışındakl tek bır fırmadan ıthal edılmektedır Kıtık bır metal çerçeve ıçıne alındıktan sonra soba gövdesıne monte edılmekte vejlgilı donanımlarla techiz edılmektedır Homojen olarak uretılmış bir kıtık ıçerısınden geç'rılen gaz, nıspeten duşuk sıcaklıkta kıtık ıçerısınde uygun bır hava karışımıyla dağıtıldıktan sonra yanmaktd ve yuksek yanma vorımlerıne ulaşılmaktadır Radyant sobalar: Bu tur sobalar yatay veya duşey olarak soba uzerıne yerleştırılmış bır seramık yakıcı ve bununla ılgılı yakıt donanımlarından oluşmaktadır Gaz yakıt bır öncekı örnekte olduğu gibi bır basınç duşurucu yardımıyla sıvı gaz tupunden sağlan denle fakulte bınasında ayrılan blr test odasında, halkın sobaları kullanma alışkanhklarına benzer bır ısınma programı Ile söz konusu denemeler gerçekleştırılmektedır Yanma Anallzlerl: Soba, 2 73 x 4 80 x 3 20 metre ölçulerındekı bır odaya konularak yakılmakta ve oda kapısı kapatılarak deney suresınce oda havası ıçerısındekı gaz bıleşenlerı elektroklmyasal yöntemler kullanan bır baca gazı analızatöru (MSI 2000) yardımıyla ölçulmektedır Ölçumlemede oksijen, karbon dıoksıt, karbon mo noksıt, kukurt dıoksıt gıbı yanma artığı gazların zaman ıçerısındekı değışımlerını gormek uzere perıyodık anallz yapmak esastır Şımdıye dek yapılan denemelerde kullanılan sobalardan başlıca dört değışık tur ele alınarak çızılen bazı grafıkler şekıl 1, 2 ve 3'te