Katalog

İSTATİSTİK Hucre çekırdeğı hucrenın hafızası olan kromozomları taşır Kromozomlar DNA molekullerınden oluşur Kromozomlar bır anlamdd hucrenın ya da canlının bılıncı dır Goıok hucrenın gerekse tum canlının çogalmasına ve gelışmesını kontrol eden kromozomlardır Insanda 46 kromozom bulunur Bunlardan 22 tanesı çıft olarak bulunur ve 1 den 22 ye kadar olan numaralarla adlandırılır Gerı kalan ıkı kromozoma cınsıyet kromozomları adı veıılır Kadınlarda ıkı adet X kromozomu erkeklerde ıse bır adet X kromozomu bır adet Y kromozomu bulunur Işte çeşıtlı ıslevlerı yonlendıren genle bu kromozomlar uzerırıde bulunur Orne gın hemoglobın molekulunun proteın zın cırlorını kodlayan genleı 16 ve 11 numara lı kromozom uzerınde yer alırlar Genom projeslnln amaçlarından bırı vucutta bulunan tum proteınlere ılışkın genlerın yerını bulmak ve bu genlerın nukleotıt dızısını ve ışleyış mekanızmasını ortaya çıkartmak Bırkaç yıl oncesıne kadar hucrede DNA nın yalnızca kromozomlarda bulunduğuna ınanılıyordu Son yıllarda hucrenın enerjı santralları olan mıtokondrıalar da da DNA bulundugu ortaya çıkarıldı Bu DNA çekırdek DNA sı ıle karşılıklı ılışkı halınde olmakla bırlıkte bağımsız olarak kalıtılıyor Bu DNA nın en ılgınç yonu yalnızca anneden kalıtılması Bunun nedenı de spermlerden mıtokondrıa boylece de mıtokondrıa DNA sının bulunmaması Çe kırdek DNA sının (yanı krornozomların) yarısı anneden yarısı da babadan alınırken mıtokondrıal DNA yalnızca anneden geçıyor Mıtokondrıaların gorevı canlıların benzını olarak da adlandırılabılecek olan ATP (adenozın trılosfatın) uretılmesı Bu orga nellerdekı DNA da bu ısleve katkıda bulunacak olan proteınlerı kodluyor Son olarak hucrenın başını ve sonunu oluşturan ve araştırmacılar Nobel kazandıran hucre zarına gelebıhrız Hucre zarı ıkı katlı bır yağ tabakasından oluşuyor yaklaşık 4 5 nonometre kalınlığındadır Hucre zarının gorevı hucrenın butunluğunu korumak ve besın alışverışını kontrol etmek Hucre zarına gomulu olarak çeşıtlı proteınler bulunur Bu proteınler bazı mo iekullerın zardan gırış çıkışını sağlayan kanallar ya da pompalar olarak gorev yaparlar Aynı zamanda reseptor ve enzımatık gorevlerı de vardır Yanı yağ tabakası zarın temel yapısını oluştururken proteınler zar fonksıyonlarının pek çoğun dasorumludurlar Hucre zarı pek çok yuklu molekul ıçtn geçırgen değıldır Bu *ur molekullerın hucre zarından geçmesı ıçın ozelleşmib proteınlerın olması gerekır Bu proteınler bır kısmı taşınacak molekulu kendıne bag layarak hucre zarından geçırır kı bunlara taşıyıcı proteın adı verılır Bazı proteınler ıse pompa gorevını gorurler Aslında hucrenın yapısına ve ışleyışıne ılışkın bılınen daha pek çok şey var Ama bılınmeyenlerın sayısı da hıç azımsanır gıbı degıl Amaç bu mıkro dunyanın bıtım sızlıgıne ulaşmaya çalışmak Bılınmeyenı bılınır kılmak bılınır kıldıkça daha çok bılınmeyenle karşı karşıya gelmek Belkı hucunın yaşamının amacı varlıgını sur durrnek ama ınsan kendı oz bırımını aşı yor ve yaşamına bılınmeyenı çozmek gıbı bır amaç daha eklıyor 24410 İstatistiğin, çağdaş bilimlerde ve kalkınmada yeri En az yeterli bilgiyle en hatasız sonuca, karara ulaşmayı amaçlayan istatistik bilimi, belirsizlik durumunda öneriler arasında en doğru karar vermeyi sağlıyor. Bu uygulamalı bilim ülkemizde yanlış kullanılıyor ve dünyadaki değeri yeterince anlaşılamıyor. Pl of D) Mi'hnii't ODTU İstatistik Bölümu geldığı standart çaydan kotuyse elındekını dokerek başka bır cıns çayı yenıden hazırlama kararı alır ya da çaycısını değıştı rır Benzer seçımı pazara çıkan evın hanımı veya erkeğı de yapar Seledekı domateslerı elıyle veya goz yordamıyla ıncelerken geçmıştekı bılgısı veya yandakı orneklerı ıle ıster ıstemez karşılaştırarak bır karara varır Her ıkı ornekte de kışıye hareket sağlayan onemlı sayılabılecek farklılıklardır ufak tefek olanlar değıl Her verdığı kararda kararın hatalı olabıleceğı rıskını taşır Çunku karar kuçuk denılebılecek bır mıktar verı uzerınde yurutulmuştur dolayısıyla verı haznesı arttıkça rısk de azalaElbette istatistik bır temel ve pozıtıt bı lım olup mucızeler veya sıhırbazlık ku marbazlık ya da yıldız falı ıle yakından uzaktan ılışkısı yoktur um sosyal ve temel bılımlerın ısta tıstıksel yontemlerı kullanmaya ge reksınımlerı vardır (Bır hatırlatma Lutten ınsaatlardakı statık hesaplarla karıştırılmasın) Hatta her ırfan kışının ıstatıstıksel duşunce hakkında bır şeyler oğrenmeye ıhtıyacı vardır Istatıstıkbel zekayı ıstatıstıksel yontembılımın yanı metodolo jının nasıldan zıyade nıçın kullanıldığı te melıne dayanarak gelıştırılmesıne bağlayabılırız Istatıstıksel duşunce alışkanlığına daha kolay bır ıçgudusel tarzda gırebılmek ıçın herhangı bır verı kumesının teşhısınde şu temel soruyu yoneltmek gerekır Hangisi dogru? Verılerde dalgalanmalar mı Goz lenen değısıklıkler modeldekı parametreler aynı kalmak koşulu ıle verıdekı farklılıklardan dolayı var Yoksa verılerde durağansızlık mı Değısıklıkler modeldekı ıstatıstıksel parametrelerın yanı sabıtelerın zaman ıçınde farklılasmasından dolayı var Durağansızlık veya nonstatıonarıty ıncelendıgınde bunun gerçek kalıcı mı yoksa yapay geçıcı mı olduğu tespıt edılmelı Yanı doğanın ıçınde gerçek bır ol gudan dolayı mı yoksa deneycının sureç te olçum alırken ısteyerek veya ıstek dışı olusan geçıcı bır olçme farklılığından m ı ' örnek verılırse suç veya enflasyon ıstatıstıklerındekı onemlı bır artış gerçekten var olabılır (daha çok suç ışlenmıştır) ve ya geçıcıdır (suçları raporlama sıstemle rınde onemlı ılerlemeler kaydedılmış ve guvenılır ornekleme teknıklerıyle kıtleyı daha doğru temsıl eden verı bankaları ha zırlanmıştır T Tarihçe İlk ve orta çağlarda verılerın (ınsan hayvan vb) sınırlı olduğu donemlerde sayma ve toplama bıçımınde kullanılan betımsel istatistik sonraları yenı çağda dıferansıyel ve ıntegral kalkulusun ortaya çıkması sonucu yorumlamalı istatistik olarak ozellıkle verı mıktarının artık global buyume ıle ızlenemıyecek hızda artması ıle modern çağda kendını kanıt lamış Bılahare devletler ve kurumlar yonetımınde vazgeçılmez yerını ozellıkle kalkınmış sanayı toplumlarında bulmuştur Demek kı istatistik duşuncesı ve felsefe sı doğanın ayrılmaz kenetlenmış unsurudur Çunku doğa olayları bır ızı kuçuk belırsi7İıkler ıçınde suregelen anlaşılmaz bır kuralsızlık ve dağınıklık ancak buna rağ men genel bır duzenlılık ıçınde seyreder Yağışların hangı gunde ne zaman sağa nak çıseltı sel hatta muson yağmurları halınde geleceğının belırsız (kesın değıl) olmasına karşın ınsanlarca bılınmeyen kendıne gore bır duzenlılık (kozmos) ıçın de yınelendığı ve kaotık bır katastrofa ne den olmayarak dunyanın sonunu getırmedığı açıktır En azından şımdılık1 Doğanın yadsınamaz parçası olan Insan yaşamı da bır dızı karar zıncırınden oluşur Sabah çayı yudumlanırken bılınç dışı çayın bır oncekınden daha lyı ya da kotu veya farksız olduguna dıkkat edılır Çunku insan beyni doğanın ilk ve raklpsiz kalite kontrol cihazıdır Eğer kışının alışa İstatistik ve doğa caktır Yenı yerleştığı bır ortamda ilk kez pazara çıkanın halını duşunun Onun ıçın hepımız bır şeyler almadan once rıskı azalt mak ıçın basıt olçekte halk deyımıyle bır "pıyasa araştırması" yaparken istatistik kuramını uygularız Burada ve hemen her gunluk olayda kararlar belirsızlikler ıçınde alınır Belirsizlik hıç bılınmezlık anla mına gelmez Sadece bılınmeyen asıl sonucun onceden tumuyle ve eksıksız gıderılemeyeceğı anlanıma gelır Bu yuzden istatistik ditlpllnl belirsizlik durumunda önerılen savlar (çay lyı mı kotu mu yoksa aynı mı'?) arasında doğru ka rar vermeyi sağlayan ya da bılınmeyen bır parametreyı en az hata ıle tahmın etmeyı hedef alan (yarın yuzde kaç ıhtımalle yağmur yağacak?) kuramsal bır temel bıltm ve uygulama aracıdır Determınıstık olmayan kuralsızlıklar ıçınde seyreden belırgın bır duzenlılığı tespıt ederek ve onu matematıksel olasılık yasaları ıle modelleyerek pozıtıf bilimlerde geçmışten geleceğe sağlıklı on tahmınlerı (evımızdekı elektrığın bulunduğumuz zaman ıçınde kesılme veya Turkıye nın falan bolgesınde deprem olma ıhtımalı kaç gıbı) gerçekleştırmeyı hedef alan sankı bır modern kehanet bılım dalı olarak karşımıza çıkar Hıntçe Urduca Farsça Arapça Ja ponca Çınce vb Doğu dıllerınde bılgı topiama ve Turkçemızde sayımlama (Bknz Turk Dıl Kurumu Sozluğu) anlamına gelen bu kavram Batı dıllerınde devlet (stato) sozcuğunden tureyen ısta tıstık sozcuğunu benımseyerek devletın sağlıklı ve doğru yonetımınde ustlendığı rolunu pekıştırmıştır İstatistik duşuncesı Çın duşunuru Kontuçyus un (M ö 551480) "Yanlış yapmak bir şey değildır, yanlışı unutmak kotudur" lelsetesını veya herkesın bıldığı "Tarlh tekerrürden Ibarettir" anonım deyışı onaylar nıtelıktedır Dolayısıyla ıstatıstıksel anlamda cahıl (statıstıcally ıllıterate) ınsan veya toplumlar tarıh boyunca defalarca aynı yanlışı ya pıp unuturlar ve aynı tuzaklara duser ler Napolyon un ve HHIor ın bır yuzyıl arayla Rusya steplerıne kar buz ıçınde saldırıp perışan olmaları ve keza Enver Paşa nın Osmanlı Oevletl nın yıkılması na yakın yaklaşık yuzbın askerının Kafkasya da benzer kış şartlarında telefıne neden olması anlamlı orneklerdır Onun ıçındır kı mezhebınde gerek gormedığı dış ışlerı mesleğı olmayan veya bu gorevı bunyesındekı Turk ol mayan ısteksız azınlıklara bırakan Os