Katalog

B İ L İ M NOTLARI KISA HABERLER Motor noronlar ye psikomotor görüş Üner Tan, iskelet kaslarının hareketini sağlayan sinir hücreleri üzerindeki çalışmalarını anlatıyor. Üner Tan Atatürk Üniv. Tıp Fak. Flzyoloil ABD, Erzurum otor noron Hacettepe Unıversıtesınde bulunduğum dort yılın yarısını motor noron tıplerıne ayırdım Motor noronlar, omurılıkte bulunan ve ıskelet kaslarının hareketini sağlayan sınır hucrelerıdır Aktıve edıcı kaynakları beyın ve iskelet kaslarında bulunan uzama reseptorlerı yanı kasın uzunluk larklarını olçen duyu hucrelerıdır Beyınden etkılene rek ıstemlı ve ıstemsız hareketlerımızın gerçekleşmesını sağladıkları gıbı psıkolojık sıstemı yansıtarak uygun davranışları da oluştururlar Araştırma yontemı Bu deneyler kedılerde yapıldı Çunku bu hayvanlar ozellıkle motor sıstem (hareket sıstemı) yonun den çok 1yı gelışmışlerdır Hayvanın ağrı duymaması ve motor nöronların uyarılabılırlığının artması ıçın hayvanlar derın eter anestezısı altında deserebre edıldı Yanı eterle hayvanlar ağrı duymayacak şekılde uyutuldular ve buyuk beyın, omurılık ıle bırleştığı yerden kesılerek atıldı Omurılığı kaplayan kemık dokusu kaldırılarak (lamınektomı) omurılık serbestleştırıldı Arka bacakta bulunan bır kasın (gastrocnemıus) sınırı elektrıksel olarak uyarılmak ıçın hazırlandı ve bır uyarıcının uzerıne yerleştırıldı Bu sınir elektriksel olarak uyarılarak motor noronlar aktıve edıldıler Motor noronların kasa gıden uzantılarının bulunduğu sınır demetı (on kok) lıflerıne ayrılarak bır motor noron ve bunun ka sa gıden uzantısı elde edıldı Kas sınırı uyarıldıkça motor noronda aksıyon potansıyellerı (kasa gıden sınyaller) oluşuyor du Bu elektrıksel potansıyeller televızyona benzeyen osıloskopta kaydedıldıler ve totoğrafları alındı Buyuk motor noronun aksıyon potansıyelı buyuk oluyordu Bunun aynı zamanda elektrıksel dırencı olçuldu Buyuk aksıyon potansıyelının kaynaklandığı motor noron buyuk ve uzantısı kalın olduğundan elektrıksel dırencı de duşuk oluyordu O halde, dırençlerıne gore motor noronlar sınıflandırılabılırdı Uç tıp motor noron Bu yontemle yapılan araştırmalarımın sonuçlarına gore bır kasın hareketini sağlayan motor noronlar uçe ayrılabılıyordu buyuk, orta buyuk ve kuçuk Bunların ışlevlerı de farklı ıdı Buyuk motor noronlar fazıktı Yanı ne kadar uzun sure uyarılırsa uyarılsın sadece bır sanıye ya da daha kısa bır sure ıçın yuksek frekansta aksıyon potansıyellerı oluşturuyorlardı yanı çok kısa surede yoruluyorlardı (fazık motor noronlar) Kuçuk motor noronlar, saatlerce uyarılsa bıle hıç yorulmadan sureklı ve duşuk frekans ta aksıyon potansıyellerı oluşturuyorlardı (tonık motor noronlar) Bundan oncekı yazımda belırttığım gıbı, buyuk fazık motor noronlar kuçuk tonık motor noronların aktıvıtesını durdurmaktadır Fazıkler, kısa surelı hızlı hareketlerı oluşturur Tonıkler ıse uzun surelı ve yavaş hareketlerden sorumludur Fazıkler hızlı hareketı yaptırırken tonıklerın engelleyıcı etktsını bastırırlar Bu mekanızmalar beyın tarafından kontrol edılır Neden uç tıp motor noron' Hıçbır araştırma bır on hıpoteze dayanmadan yapılmaz ya da yapılmamalıdır Omurılıkte uç tıp motor noronun varolması gerektığını önceden duşunmuştum Bır kasta da uç tıp kas lıfının varlığı bıllnıyordu Hızlı kasılan, yavaş kasılan ve çok yavaş kasılanlar Bunların bu ozellıklerını sadece motor noronlar belırleyebılırdı Bu nedenle uç tıp kas lıfıne uyan uç tıp motor noron bu lunmalıydı Araştırmalarımın sonuçları bu varsayımı doğruluyorriu Aslında çok daha karmaşık olan hareket mekanızmaları, beyın ya da beyıncık hastalıklarında ya da omurulık zedelenmelerınde tamamen bozulmakta ve ınsan ya da hayvan davranışında onemlı aksamalara neden olmaktadır Pslkolojlk sistemde oluşan aksaklıklar da motor noronlara yansımakta ve motor davranışlarda anormallıklere neden olmaktadır Motor sıstemdekı bozukluklar psıkolojık sısteme gerı yansıyarak psıkolojık sıstemın bozulmasına neden olmaktadır (Tan psıko motor hıpotez) Mavi plan kitaplaşacak mı? erkezı Fransa da bulunan Bırleşmış Milletler Çevre Programı lcra Mudurluğu'nce Akdenız Eylem Planı (Mavı Plan) hazırlandı "Akdenlz Havzasının Geleceği" alt baslığı ıle hazırlanan Mavı Plan ıçın değışık ulkekerden, bıllm adamları gorev aldılar Önculuğunu Mıchel Grenon ve Mıchel Batısse nın yaptıkları Mavı Plan Fransa'da 1988 yılında yayımlandı ve ulkemlzde Stratejık Araştırmalar Vakfınca Tukçeye çevırtılerek Çevre Mustesarlığına onerıldı Önsozunu Mustafa Tolba'nın yazdığı Mavı Plan'da çevrpsel bıleşenlerın seçımı, enerji perspektıflerı, kentleşme, koruyucu orman, tehdıt edılen toprak, su ve kıyılara ılışkın bılımsel çalışmalara yer verilıyor Sentez ve eylem ıçın yonelımlerı sunan toplam 522 sayfa olan ve ıçınde konuya ılışkın yuzlerce çırım ve harıta olan kltapta ışbirliğı ıçin onerıler geliştırılıyor BM Çevre Programı nın hazırladığı bu çalışma yenı Çevre Bakanlığı nın ılgısını beklıyor I Boy, kilo ve zekâ arasındaki ilişki Bılımın halka ındırılmesı gerektığını duşunduğumden bana gelen gazetecıle rın sorularını ıçtenlıkle yanıtlamaktayım Ancak soyledıklerımın basına en azından yanlış yansıtılması benı son derece uzmektedır Gerçekte bılımın halka ındırılmesı fıkrım bır duşunce deneyı aşamasındadır Başarısız kalırsa bu kanım değışebılır Erzurum dakı bazı gazetecı arkadaşlara ısteklerı uzerıne bır araştırmamın sonuçlarını açıklamıştım Bu konuda bazı gazetelerde yayınlanan başlıklar şoyle "uzun erkek, kllolu kadın daha akıllı" Bırçoklarından haklı tepkıler geldı özellıkle kısa boylu erkekler oldukça sert bır şekılde benı eleştırdıler Onlar da haklıydı Bır taraftan da bu guzel bır gelışme ıdı çunku tartışma ınsan beynının enguçluozellığıdır Bız burada basıt fakat onemlı sonuçlar verebılecek olan araştırmalar yapıyoruz Olanaklarımızın kısıtlı oluşu da burada ayrı bır etken Hıpotez, boy ve kılo ıle zekâ arasındaki ılışkı ıdı Daha oncekı çalışmalarımızda, cınsıyet hormonları ıle zeka arasında onemlı ılışkıler bulmuştuk Bu hormonlar da boy ve kıloyu etkıledığınden, bu parametrelerie zekâ arasında da bır ılışkı bulunabılırdı ve bu boyle oldu Zekâ, test zekâsı ıdı ve nonverbal (konuşma ıle ılgılı olmayan) zekâyı oğrencılerımızde olçmuştuk Kız öğrencilerde kılo ıle zeka arasında anlamlı derecede doğru ılışkı bulmuştuk Erkek ögrencllerde de boy ıle test zekası arasında an lamlı derecede doğru ılışkı vardı Kızlarda kılo arttıkça erkeklerde de boy arttıkça zeka artma eğılımı gosterıyordu azla sut ureten dışı koyunlar, daha verımlı olmaları ıçın daha tyı beslenırler Uretken hayvanların dığerlerınden daha kolay ayırt edılmelerı ve ozel bır bakımla yetıştırılmelerı amacıyla, Rennes Bolgesı Tarımsal Araştırma Enstıtusu'nden bılım adamları yenı bır yontem gelıştirdıler Buna gore verımlı koyunların başlarına kızıl otesı ışınlar yayan reflektorler yerleştırılıyor Hayvanların yem saatı geldığındo bu reflektorlerden yayılan sınyaller detektörler tarafından belırlenınce soz konusu koyunlara verılen yem oranı otomatık olarak artıyor Bir çiftlikte uygulanan bu ydntem başarılı sonuçlar verdı Bu buluşun yanı sıra, hayvan sayımı ve seçımı gıbı ışlemlerın hı/landırılması ıçın başka uygulamalar da tasarlanıyor (a.h) Dişi koyunlara reflektör F Bu bır ıstatıstık sonucudur Istatıstık bellı bır eğılım yansıtır, bellı bır anlamlılık 1 1 II 1 I I derecesı vardır Bızdekı anlamlılık derecesı yuzde beştı Yanı boyle bır eğılımde yuzde beş yanılma payı vardı Yuz kışıde beş kışı ters bır ilışkı gösterebıhrdı Oyle sanıyorum kı bu ıstısna kışılerden eleştırıler aldım Bu nedenle onlar da haklı olabılır Bu onemlı ayrıntılar basında yer almadı Basın ancak dığer konularda olduğu gıbı bılımde de gerçeklerı olduğu gıbı halka yansıtabılırse, ınsanların bılıme ve bılım adamlarına guvenmelerıne ve bılımsel duşunce kazanabılmelerıne İ00 Hz yardımcı olabılir O zaman bılım adamları da kendı dunyalarından sıyrılarak halkla butunleşebılırler Bu gıbı hataların yıBır tonık (A.1 2.3) ve bir fazık (altta 400HZ) motor noron aksıyon potansıyellerı (dıkey çizginelenmemesı ıçın eğıtılmış basın sorumlularına gereksınım var sanıyoler); Kas kasılması (1,2 ve 3 altta) artokça motor nöron potansiyellerl azalmaktadır. Tonlk rum motor nöron 100 HZ Ile fazlk motor nöron HZ Ile elektriksel olarak uyarılmıstır. A 100 Hz 2388 £ sveçlı bır fırmanın urettığı yenı bır ba• dana, kokusuz olmasınm yanı sıra çev• redekı rahatsız edıcı hafıf kokuları da emıyor Bu yenı boya lokanta vestıyerlerı bekleme salonları ve tuvaletler başta olmak uzere oldukça genış bır kullanım sahası bulabılecek Kefa Odor Control adıyla tanıtılan bu badana, kokuları emen kuçuk gozenekler içerıyor Emılen kokular daha sonra burada oksitlenıp kokusuz maddelere ayrışıyorlar ve havada yok oluyorlar Lınkopıng Unıversıtesı'nde yapılan deneylerde olumlu sonuçlar veren bu boya, odaların akustiğinın gelıştlrllmesine de katkıda bulunuyor (a.h.) Kötü kokulara karşı badana