Katalog

BİYOLOJİ mınyaturu olduğunu varsaymıştı Buna göre yapısı belırlenmış bu kuçuk ınsan suretlerı dölyatağında büyüyerek insan yavruıu dunyaya gehyordu Spermın keşfı bılım dunyasında buyuk yankılar yaratmış ve Leeuwehoek'un kuçuk insan modelı (homunculus) kurması sonrakı yuzyılda elkılı olmuştu Bugun spermın her erkek kro mozom çıftınden bırın taşıdığını ve bu DNA kumesının dışının katkısı ıle tamamlandığını biliyoruz Spermın genlerle dolu olan bır kafası, enerjı urelen bır makına goreını yuklenen bır gövdesı ve bır pervane gıbı çalışan kuyruğu var Gun boyunca erbezlerlnde (testıs) sperm yapan hucrelerde hucre bolunmesı devam edıyor Erbezlerınde erkeğın cınsel yaşamının yoğunluğuna bağlı olmayan sureklı bır sperm urelırnı sozkonusu Insanda yenı uretılen bır spermın erbezlerındekı tuplerde ılerleyerek prostat bezındekı bekleme deposuna varması 74 gun suruyor Hayvan turune bağlı olarak her eıakulasyonda (sperm boşalması) mılyonlarca bazen mılyarlarca sperm dışarı atılıyor E|akulasyon sıvısında çeşıtlı taezlerın salgıları da var Bu salgılar spermlerı koruyor ve beslıyor Sıvıların elverışlı ortamında spermler uzun yolculuklar yapabılır Örneğın ınsanda 300 mılyon kadar sperm, dışının dolyatağı boynuna erışmeden once erkeğın vas deferens ve uretrası ıçınde yaklaşık 50 santımetrelık bır yol kateder olarak lü 1 \v ifiP Sperm, kimyasala başlık taşıyan gelişkin bir taktik silahtır. Bu fotoğralta başlığın altındaki kırmızı tabakada yumurtayı delmeye yarayan enzimler bulunur. Kuçuk hucreler, buyuk hucrelerı bırer besın deposu olarak kullandılar, ancak bu hızmetı kendı DNA'larını buyuk hucrelerın DNA'larına kenetleyerek ödedıler Yenı oluşan organızma, değışık bır gen kombınasyonuna sahıptı Mılyonlarca yıl boyunca bugun bızım erkeklığe bağladığımız kuçuk ve hızlı gametler, dışılığe bağladığımız daha buyuk ve sabıt gametlere gırmeyı surdurdu Fakat şayet ureme yumurta ve spermın ortak macerası ıse erkekler nıçın mılyonlarca gamet uretıyor ve bunları boylesıne yoğun bır şekılde sahyorlar? Spermlerın ve boylelıkle erkeklerin asıl sorunu, dışılerın bır "kabahatınden" kaynaklanıyor Spermler ureme olayının aktıf unsuru ve yumurta nıspeten pasıf bır gözlemcıyken ış çıfileşmeye geldığınde yumurtanın sahıbı olan dışıler hıç de pasıl kalmıyor Dışllerın bağlılık ve sadakatıne ılışkın butun duşuncelere karşın, hayvanların çıftieşme davranışlarıyla ılgılı yenı araştırmalarda boceklerden maymunlara kadar butun turlerın dışılerının aktıf olarak çok sayıda erkeğın peşınde koştuğu gozlenıyor Erkek ve dışının çıft olarak yaşadığı hayvan turlerınde bır zamanlar monogramık olduğu duşunulen dışılerın bıle tam anlamıyla eşlerıne sadık kalmadıkları goruluyor Bazı maymunlarda olduğu gıbı buyuk sosyal gruplarda yaşayan dışılerın tıpık olarak kendı grupları dışından erkeklerle de çıttleştıklerı ortaya çıkarılmış Bu şekılde "eşlerlnl aldatmanın" dışılere sağladığı bırçok avantaı var Bu davranışıyla dışı, aralarında en lyı potansıyel babanın da bulunduğu bır erkek eş potansıyelı elde edıyor Ayrıca erkek eşlerın sayısının fazla oluşu ona ekstra besın ve korunma olanağı sağlıyor Ne var kı dışının bu davranışı erkek ıçın zor bır rekabet ortamı yaratıyor Erkekler bu nedenle rakıplerınden once spermlerını dışılerın vucuduna yerleştırmek ıçın yarışıyorlar Yarış bundan sonra dışının vucudunda devam edıyor Dışı ıle çlftleşen erkeklerin spermlerı arasında, zamanı en lyı kullanan, en guçlu olan ve sayısı en fazla, en hareketlı olanlardan bırı, yanı spermlerın en lyısı bu zorlu yarışı kazanıyor Gerçekte dışılerın erkek peşınde koşması, erkeklerı daha fazla sperm uretmeye zorlamış Bu, en lyı şekılde, prımatlar uzerınde yapılan sperm sayısı çalışmalarıyla gostenlmış Prımatların mınık Madagaskar lemurlarından kocaman Afrıka gorıllerıne kadar 200 den fazla turu var Prımatlar nıspeten monogamık (tek eşlı) gıbon maymunlarından epeyce çok eşlı babunlara kadar değışık çıftieşme sıstemlerı olan topluluklar halınde yaşıyorlar Sperm duzeyınde rekabet sozkonusu olduğunda çıftleşmede dışı başına duşen erkek sayısının an fazla olduğu turlerın erkeklerınde sperm sayısının en yuksek olması beklenır Bu, gerçekten de boyle Prımatların testıslerının (erbezlerlnın) i Hız: Saniyede 5 metre Ejakulasyonla atma sırasında spermler sanlyede 5 metrellk bır hıza erışır Boylesıne buyuk bır hız, yoğun gerılme kuvvetlerı nedenıyle spermlerı parçalayabılır Bıyofızıkçı Rlchard Cone ve arkadaşları (John Hopkıns Unıversıtesı), gorunuşte kırılgan bır yapıya sahıp olan spermın bu hıza nasıl dayandığını ıncelıyor Araştırmalarına gore spermın ustun sağlamlığı kuyruğun alt yanında bulunan 9 adet yoğun lıften ılerı gelıyor Bu lıfler ture gore değışıyor Kuyruk ne kadar uzunsa koruyucu lıflerın kalınlığı artıyor İnsan ve ınsansı maymunlarda (prımatlarda) spermlerln karşılaştığı engeller dolyatağı boynunda başlıyor Burada spermler bır mukus barıkatıyla karşılaşıyorlar Dolyatağı (rahım) boynunu kapayan kalın kıvamlı mukus, spermlerın geçışını önleyen bır engel Ovulasyon (yumurtlama) sırasında ostrogen hormonu etklsıyle mukus salgısında değışımler meydana gelır ve mukus ıncelerek spermlerı geçırecek duruma gelır Spermler on dakıka kadar bır surede boyun bolgesını aşarak dölyatağının (rahımın) bıtımındekı (allop tupienne varıyorlar Burada dlşlnln yumurtası spermleri bekliyor. Spermler dolyatağına gırdığınde dışının vucudu ona yardımcı olmak ıçın etkın bır rol ustlenır Bır glıkoz banyosu spermlerın gereksındığı enerjlyl sağlar Dölyatağındaki dığer maddeler spermlerın kafalarını bır proteın tabakasıyla kaplar Kapasıtasyon adı verılen bu ışlem, spermlerı, yumurtayı delıcı enzımlerını ateşlemeye hazırlar Fallop tuplerınde sperm bır yumurta bulduğunda yarış sona erer Dışlnın yumurtasından spermı cezbedıcı kımyasal maddeler salgılanır Insanda 200 kadar sperm yumurtaya erışerek onun dış tabakasını parçalayan enzımlerını ateşler Ancak sadece tek bır sperm bu kabuğu delerek yumurtaya gırer ve onu döller Daha sonra yumurtanın kabuğu kendı enzımlerını salgılayarak salgılar Bu enzımler otekı spermlerı kabuktan ayırır Boylece yumurta tek blr spermı aldıktan sonra kapılarını kapatmış olur lyı sılahlanmış spermler ıle korunaklı yumurta arasındakı bu ınce manevranın evrımsel geçmışı, bıyologların ıddıasına gore, ılk tekhucrelı organızmaların ortaya çıktığı dönemlere kadar uzanıyor Yeryuzunde başlangıcında varolan "bırıncıl çorba" (prımordıal soup) adı verılen yaşamsal karışımın ıçınde bulunan bazı kuçuk, çok hareketlı hucreler daha buyuk ve pasıf hucrelerın duvarını delıp onların ıçıne gırdıler ve onların çekırdeklerını ele geçırdıler Dölyatağındaki macera Dölleme yarışı buyukluğu bu erkeğın uretebıldığı sperm sayısına ılışkın bır olçudur ıle bır dlşının kaç erkekle çıftleştığı arasında bağıntı var Ornegın tek bır erkeğın "sultan' olduğu kuçuk haremlere sahıp gorıllerde testısler kuçuk ve sperm sayısı şaşırtacak olçude az (ejakulasyon başına 65 mılyon sperm) Buna karşılık yoğun bır çıftieşme rekabetının olduğu buyuk gruplar halında yaşayan erkek makaklarda testısler nıspı olarak daha buyuk ve ejakulasyon başına duşen sperm sayısı mılyarları buluyor Insanlar da bu şemaya uymakta Ötekı prımatlarla karşılaştırıldığında ınsan erkeğının spermlerı duşuk kahtelı, sayıları az (ejakulasyon başına 200 mılyon sprem) ve hareketlerı yavaştır Bazı antropologlar ınsan erkeklerının "kotu' spermlerının buyuk ölçude monogam olan oncul ınsanın evrımsel bır mırası olduğunu ılerı suruyorlar Turler evrımleştıkçe sperm sayılarının azalması şaşırtıcı değıl Geçen yıl Baker ve Bellıs ılk defa erkek bıreylerın hızlı bır şekılde bıreysel sperm sayılarını değıştırebıleceklerını gosterdıler Bu değışlm, erkeklerin çıftieşme durumlarının değışmesıyle bırlikteydı Deneylerınde araştırmacılar bazı dışı farelerı. yalnız onlarla çıftleştırılen erkek farelerın yanına koydular Başka bır grupta ıse dışılerın yanlarında bulunan erkeklerle çıftleşmelerıne izln verılmedı ve bunlar başka erkeklerle çıftleştırıldl Dışılerıyle tanışıklığı olmayan erkeklerde ortalama sperm sayısı 51 6 mılyon olarak saptanırken, partnerlerını tanıyan erkeklerde sperm ortalaması 29 7 mılyondu Daha ılgıncı, Baker ve Bellıs'ın ınsanlarla ılgılı bulguları var Insanlarda da kadının erkeğe bağlılığı ıle erkeğın sperm sayısı arasında ılışkı olduğu sanılıyor Ortalama bır seks yaşamı olan on çıft uzerınde yapılan araştırmada erkeklerden bır kısmının cınsel ılışkı sırasında kondom kullanmaları bır kısmının da masturbasyon yanmaları ıstendı Ayrıca eşlerın bır sure gunlerını bırlıkte geçırdıler Baker ve Bellıs eşlerın bırlıkte geçırdığı zamanla orantılı olarak cınsel ılışkılerde eıakulasyondakl sperm sayısının azaldığını saptadılar Cınsal ılışkı yerıne maslurbasyon yapan erkeklerde ıse son eıakulasyondan sonra geçen sureyle orantılı olarak sperm sayısında artış goruldu Başka bır deyımle, dışı olmadığında veya dışı ıle yakın bır beraberlık kurulmadığında, sperm rekabetını algılayan erkek vucudu, daha fazla sperm salıyordu Buna karşın erkeğın elınde guvenılır bır dışı eş varsa, erkek, sperm rezervlerını daha ıdarelı kullanıyordu Bılınçlı veya bılınçdışı olarak ışleyen bu yeteneğı açık layan (Izyolo)ik bır mekanızma henuz bllınmıyor Gerek fare gerekse ınsanda alınan sonuçlar, erkeklerin sosyal duruma gore gayet hızlı değıştırebıldıklerını gosterıyor 1 Inos ıpMıta \ / Sperm'in kafa ve boyun kıtmı Sperma çeşıtlerı: 1 Salyangozun, 2 Bağırsak solucanının, 3 Bır yengecın, 4 semenderın, 5 kurbaganın, 6 tavuğun, 7 koyunun ve 9Insanın Penislerin işlevi Bağlılık, spermleri azaltıyor Sperm rekabeiı erkeklerin nıçın bu kadar fazla sperm urettıklerını açıklıyor Ancak sperm rekabetının etkılerı bundan ote erkeğın anatomık yapısına yansıyor Erkeklerı, sperm ureten ve penıslerı olan canlılar olarak duşunuruz Oysa doğada bazı erkeklerin penısler yok Örneğın kuşların çoğunluğunda dolleme, penıs olmadan gerçekleşıyor Bıyologlar penısın bazı turlerdekı yoğun sperm rekabetı nedenıyle evrımleştığını duşunuyorlar Dogal seleksıyon spermlerın dışının ureme sıstemınde daha yuk seğe bırakabılen erkeklerı avantaıı duruma getırmış Uzun penıslı erkeklerin yumurtayı dolleme şansı arttığından bunlar rekabette ustunltık sağlamışlar Çeşıtlı bocek turlerı penıs stratejısını aşırıya goturerek "sperm savaşlarında kendılerıne ustunluk sağlayan ozel "sılahlar' gehştırmışler Erkek penıslerının en çeşıtlı olduğu turlere bocekler âlemınde rastlanıyor Dışı bocekler spermlerı aylar boyunca uretım sıstemlerındekı depolarda saklıyorlar Erkek bocekler spermlerını dışı böceklerın sperm depolarına bırakıyor Bırkaç aylık sure ıçınde dışı boceğı boceğın deposuna spermlerını bırakan erkekler arasındakı yarışı butun rakıplerın spermle rını ortadan kaldıran erkek zaferı kazanıyor Boylesıne çetın bır rekabet ortamında erkek boceklerde çeşıtlı aksesuarları olan penısler gerekıyor Örneğın hanımboceğının penısının ucunda bulunan Ikı boynuzlu uzantı ve kaşığa benzeyen bır çıkıntıyla dışının deposunda bulunan öncekı spermlerı supurup atıyor Aynen bır kar kureğı gıbı Yusufçuk bocoğının penısının ucunda ıse sungere benzeyen bır doku var Penısın ucundakı bu sunger daha once bırakılmış spermlerı emerek temızlıyor Penib çeşıtlorı sperm savaşlarının 'cephanelığındekı lek sılah değıl elbette Şayet penıs rakıp spermlerı yok eden bır araçsa. nıçın vucudun dığer bolumlerı rakıplerın kendılerını yok etmek ıçın kullanılmasın9 Nıçın bırçok sal gı bezl ve hormon rakıplere yonelık bu saldırganlığı ve saldırma ıçgudusunu beslemesın'' Kocaman çatallı boynuzlar, ırı kopek dışlerı ve saldırgan davranışlar, yanı erkeksı ozellıklerın tumu belkı de sperm savaşlarında yararlı bırer "sılah Çıtleşme gerçekleştığınde erkekler bu mıraslarını kendı pıyadelerı' olan spermlere devredıyorlar Insanlar da aynı evrımın urunlerı olduğundan yenı çalışmalar bızım kendı ureme durtulerımizle ılgılı ıpuçları verıyor Kapak loloğratı Sperm savaşlannda "sefere çıkan" 300 mllyon spermden sadece 200 kadarı yumurtaya ulafmaya bajarır 8unlardan badeci birl yumurtayı döttor. 23815 Dlğer silahlar