Katalog

EĞİTİM Niçin bilim tarihi yok? Ülke geleceği için gençlerden daha parlak bir umut ışığı var mı? ömer Kuleli Osman Gürel ek akıllılık sayılmaz ama bız yıne de zaman zaman ılgılılere sorduğumuz bır soruyu hoşgörulerıne sığınarak Milll Eğitim Bakanına yınelemek ıstıyoruz Neden, sayın bakan, bızım okullarımızda bılım tarıhı öğretılmıyor hâlâ? Renklı gazeteler futbolcuların, guze' bacaklı unlu şarkıcıların, kıro mılyarderlenn yaşamlarını en kuçuk aynntılanna dek hepımıze öğretırken, Mıllı Eğıtım Bakanlığı da tum çabasını ulusal tarıh, coğrafya, edebıyat ıle dın öğretımı uzerınde yoğunlaştırmış sankı Özendığımız ulkeler sanayı toplumundan bılgı toplumu olma aşamasına geldıler, sanayının bır bölumunu bıze bırakmaya da hazırlar Salt bu nedenle de olsa ınsanlarımızın eğıtımınde bılım ve teknolojının ağırlıklı olması kaçınılmaz Bılımın anlaşılır bıçımde anlatılmasının ve öğretılmesını, önemlı bır desteğı de, genç beyınlere onu tarıhı ıle bırlıkte sunmaktır Bız tarlh dıye yalnızca sıyasal olayların geçmışını bellemışız Sıyasal olayları çoğunlukla ekonomının, ekonomıyı de gunumuzde teknolojık gelışmelerın yönlendırdığı ıse artık bılınen bır gerçek Çoğumuz Ikıncı Dunya Savaşı'nı bıtıren ana etkenın ABD'nın ustun teknolojısı olduğunu öğrendık Neden o zaman Hitler'ı, Rooswelt'ı tanıyoruz da Von Braun'u, Oppenheımer'ı, Marconl'yı bılmıyoruz? Savaşın tarıhını yapan bılım adamlarını, muhendıslerı tanımıyoruz? Sayın Bakan'a "mektup": P llkokuldan başlayarak oğrencılere dunyayı ve TurKiye'yı anlatmaya ç":lışırız Turkıye'yı yalnızca tarıhı ve coğrafyası ıle değıl yasaları, ekonomısı, kulıuru ıle bır butun ıçınde, ustelık bunların zaman ıçındekı değışımlerını de gözeterek ıncelemeye çalışırız Çunku bılırız kı yaşam durağan değıldır, nesnelerı ve olayları dar bır zaman kesıtınde ıncelemek yanıltıcıdır Orneğın tarıhe 1990 yılında 1453 model gözlukle bakarsak " Hayda bre kâffr Rum, defol glt Bızansistan'dan ." dıye bağırmaktan başka bır şey gelmez elımızden, bu da ne Kıbrıs sorunumuzu çözer, ne de Iran ıle dostça geçınmemızı sağlar Yaşadığımız her dakıkayı algıla mak ve anlamak gerekıyor, yaşayacağımız dakıkaları Öngorebılmek ıçın Yaşamının her evresınde durup gerıye bakanlar ılerısı ıçın daha lyı değerlendırmeler yapabılırler ve o unlu "Tarıh tekrardır" yanılgısından kendılerını, hattatoplumlarını kurtarabılırler Işte bu nedenle de ınsanlara daha lyıyı, daha guzelı sunmayı amaçlayan, bır başka deyışle ışını lyı yapmayı ısteyen herkesın kendı ışının tarıhını bılmesı zorunludur Her hekım Pasteur'u, Koch'u, her otomobıl muhendısı Otto'yu, Ford'u, her kımyacı Haber'ı, Nobel'ı, her elektrıkçı Faraday'ı, Hertz'ı, her ekonomıst Malthus'u, Keynes'ı, her ressam Van Gogh'u, Picasso'yu bılmek zorundadır Oğrencılerın belırlı bır yetenek duzeyıne geldığını varsaydığımız çağlarda onlara genellıkle zor gelen fen bılımlerının öğretımıne başlarız Ekmek, su, taş, ağac gıbı somut olan, bu nedenle de kolayca algılanabılen nesne ve olgulardan atom, ış, ısı, akım gıbı çoğumuza soyut gelen kavramlara geçerız Sayıların önemını ıkı elın dekı on parmaktan öteye kavrayamamış (daha doğrusu kavrattıramadığımız) bır oğrencıye cebırden, eksı sayılardan, trıgonometrıden soz ederız Oğrencılerın pek çoğu ıçın bu geçış zor, çok zordur Çunku ınsanın "taş" kavramından "maden"e, oradan "atom"a, gıderek "kuark"lara kadar geçırdığı zaman surecı, öğrencının kendı usu ıle algılayamayacağı kadar uzundur Gunun 24 saatını bıyolojık olarak algılayıp anlayabıldığımız ve yaşam akışımızı da buna gore duzenleyebıldığımız halde, bıryılın kaç saat olduğunu, bunun ne kadar uzun bır sure olduğunu kolayca duşunemeyız Nerde kaldı ışık yılını anlamak Sahı sız bır yılın kaç saat olduğunu bıliyor musunuz? Mılyonlarca yıl surduğunu anlattığımız bıyolojık evrım ıle sanıyenın ondan bırınde tamamlandığını açıkladığımız ureme olayı arasındakı nedensellığı anlamasını, 1215 yaşlarındakı bır genç ınsandan beklemek buyuk haksızlıktır Bıyolojık evrıme ınandığımızı bugunun Türkıyesı'nde korkmadan ve de utanmadan açıklayıp bır de gazetede yayımlatarak ışledığımız buyuk suçtan öturu ışten atılırsdk bu da buyuk bır haksızlık olacaktır ya Neyse konumuza dönelım Tarıhı masalsı anlatımlarla değıl de, nedensonuç ılışkılen ıçınde anlatmak, öğretmek ıstıyorsak, gençlerımıze bılım tarıhı eğıtımı vermemız gerekır Ustelık bılım tarıhının fen derslerı ıle bırlıkte okutulması oğrencılerın fen bılımlerıne daha çok ılgı gostermelerıne yardım edecektır, onların çapraşık konuları anlamalarını kolaylaştıracaktır Fen bilimleri öğretimi Bılım tarıhının öğrenılmesı gereğı, once doğa bilimleri ıle uğraşanlarca kabul edılmış ve yuzyılımızda başlı başına bır bılım dalı olarak eğıtımde yerını almıştır Neden mı 9 Yoklayın anılarınızı şoyle bır Sıze en guzel öykulerı, fıkraları (Temel markalı olanları değıl), tarıhsel olayları hangı öğretmenınız anlatmıştı? Buyuk bır olasılıkla bır fen oğretmenıydı o Çunku soyut kavramlarla bunalmış, kaybolmuş genç beyınlere yuklenmenın kolay bır yolu o beyınlerı zaman zaman rahatlatmaktır Öğretmenlerın çoğu bunu bılır Işte bu rahatlatma bahanesı ıle sıze konu ıle ılgılı kuçuk bır oykucuğu aktararak oykucuğu olayın ıçıne ınsan boyutunu da sokarlar Havalardakı bır "maddenın sakınımı yasası" yoksulluk ıçınde ölen bır "Lavoisier ıle butunteşır, dunyanın dönmesı sızı hıç ılgılendırmese bıle Galıleo'nun engızısyon mahkemelerındekı unlu savunması, sızınle o cesur bılım adamı arasında bır sevgı bağı yaratır Buzların ıçınde bır ömur yıtırmış olan Amundsen'ı yaman bır seruvencı olarak tanıyıp severken bır de bakarsınız fızıkte öğrendığınız magnetık alan, magnetık kutupların değışkenlığı gıbı sıkıcı konularında adam neler yapmış Pek de boşuna ölmemış bu seruvencı dersınız kendı kendınıze Gun gelır, maddenın yok olmayacağını söyleyenlere karşı bır Einsteln çıkar karşınıza, evet der, madde yok olmaz ama enerjıye dönuşebılır Bunun ıçın de şunlar, şunlar gereklıdir O saydıkları az olan şeylerdır, ama bır de olmaya gorulsun1 "Şışko Çocuk"larda taşınıp Hiroşlma ve Nagasaki'de zavallı ınsanları ölduren enerjı de o, evınızde lambaları yakıp suları ısıtan da Tercıh sızın Atomdan protona alfa ve beta ışınımkadarkı karmaşık olayları, bu nesnelerı gözu ıle goremedığı ıçın bır turlu anlayamayan oğrencıye anlatabılmenın belkı de en tyı yolu, onu bır nukleer santralın urettığı elektrıkle çalışan bir vldoonun başına oturtup ona Hıroşıma 1945'ı ızlettırmektır Atom çekırdeğındekı bu mını mını dunyanın kendıne ozgu duzenını bız ınsanları n savaş ve barış gıbı karşıt ıkı amacla nasıl bozduğumuzu o genç çok lyı anlayacaktır, çelışkılerı taa ıçınden duyarak Artık onun ıçın soyut elektron ıle somut Elnstein bır butun olacaktır Bu oğrencıden gereklı nedensellık ılışkısını kendısının kurmasını da bekleyebılmz Fızık dersı artık onun ıçın durgun ve sıkıcı dcgıldır Çekıcıdır, tartışılabılırdır Ve bu öğrencılerden bırkaçı ıçın öykunulecek yenı kahramanlar çıkmıştır ortaya Bu yenı kahramanlar futbol oynamazlar ama test tupunun başında olurler şarkı soyleyıp dans edemezler, boyalı basında adları çıkmaz ama adları her kıtapta geçer, omurlerı de bırkaç yılla değıl yuzyıllarla ölçulur Ne dersınız, bır ulkenın geleceği ıçın bu gençlerden daha lyı bır yatınm, daha parlak bır umut ışığı var mıdır? Varsın kımı gençler de hayallerınde sahne ışıklannda değıl de Faraday kafesının o korkunç kıvılcımında tutuşsun, yansın Yoksa hıç çıkacağımız yok bızım bu 1990 yılındakı ortaçağ karanlığından D