Katalog

BİLİM KÜLTÜR Bilgisayarlı banyo teknesi skı Istanbul evlerının çoğunda "gusulhane"vardı Içlerı tavana kadar çınko kaplı ıdı Su sızdırmasın dıye Bır köşeye ya bır maltız veya kömurlerı ly ıce yanmış bır mangal oturtulurdu Buradan.modernbanyolarımızıbırkenarabırakarakgunumuzbanyolarınageçıyorum Ne varbunlardayenılıkolarak? Şeytanın aklına gelmeyecek şeyler 1) Sesle ayarlanabılen duş suzgecı, 2) Uç boyutlu mınık bır televızyon, 3) Gömme vıdeo, 4) Alkolsuz ıçkı musluğu, 5) Guneşte yanmış görunmek ısteyenler ıçın ultravıyole lâmbası ve tabıı, 6) Bağlantısız telefon Yıkanırken telefon edenlerle konuşmak ıstedığınızde, önce duşa, "Akma" emrı vereceksınız, sonra konuşacaksınız E Su peşinde Vehbi Belgil Dünyada her ülke yeni temiz su arayışı içinde S Kar çiçekleri K ar lapa lapa, tıpı halınde yağarken guzel değıldır, sadece her yerı örttukten sonra guzeldır (dalda, yerde, damda ) Buyulteç, karı daha da guzel gösterır, çıçek bıçımınde altıgenler halınde Insan bunlara bakarken şunu sorar kendi kendıne Acaba kar tanelerının her bırı başka bır bıçımde mı, yoksa hepsı, topu topu 810 modelden mı oluşuyor? Buna, genellıkle, "Hıçbır kar tanesı başkasına benzemez" bıçımınde yanıt verılmıştı Ama acaba öylemı?Amenka'nınBoulder kentındekı Atmosfer Araştırmaları Mıllı Merkezı'nden Nacy C.Knlght, hıçbır tanenın bırbırıne benzemedığının masal olduğunu kanıtlamıştır yakkabının su alıp verenını kım gıyer? Hıç kımse Bırayakkabıduşunun Yağmurda, karda.çamurda, ıslak bır zemınde su alıyor Vıcık vıcık su ıçındeyuzuyorsunuz Lastıkçızme, lastık, kar ayakkabısı gıbı şeyler su almayı önlemekıçınyapılmış Ama aldığı suyu dışarı veren ayakkabılara gereksınme duyulan yerler yok mu dersınız? Bır kayığınız, denız motorlu aracınız var Sert dalgalarda ya alttan ya serpıntılerden su alıyor Ve sız, kıyıya çıkıncaya kadar ıçte bırıken suyu maşrapa maşrapa dışarı atmak zorundakahyorsunuz Tabıı ayakkabınız da su alıyor Işte su veren ayakkabı bu durumda ımdada yetışıyor * Su alıp veren ıkkabı ımdı her ulke, kendı konumuna ve coğrafya durumuna göre su bulma ve zerresını zıyan etmeme peşınde*Nerede var su? Şöyle kabataslak sıralayalım Gollerde, akarsularda, yer altlarında, denızlerde, buhar bıçımınde havada, mağaralarda, denızde, kutuplarda Işte konu ve coğrafya burada devreye gırıyor Su, her yerde, her şekılde bulunmuyor Bulunsa da yeterlı değıl Sovyetler'de bır kısım nehırler Kuzey Kutbu'na akıyor ve tabıı boşa gıdıyor Madencılık çevrelerınde, ulkemiz Için "Turkıye fakır, madenlerden yana zengın bır ulkedır" denıyor Bunun gıbı ulkemiz, "fakır akarsuları bakımından da zengın bır yer " Nehırlerımızın fotoğraflarına şöyle bır bakın Çakılların arasından akan cılız bır su görursünuz Şöyle yaz kış köpure köpüre akan nehırlerımız azdır Yahut su, kentlerın çok uzağındadır, yakına getırılmesı gerekır Van Gölu gıbı 1646 metrelık bır dağın tepesındedır Zıyan etmeden aşağı ındırmek buyuk sorun yaratır örneklerı çoğaltmayı burada keserek "gol sulan'na gelelım Göllerden su Gölden su getırmenın bırçok yolu var Göl, Van Gölu gıbı yuksekte ıse aşağıya ındırmek ıçın kanallar açılıyor Bunlar varsa bır nehıre bağlanıyor Nehır yoksa, yuksekten çağlayan halınde duşurulerek enerjı uretılıyor Sonra bu enerjı, suyu aşağıdakı tepelerden aşırmak ıçın pompalamada kullanılıyor Tabıı artan enerjı yol boyundakı köylere, kasabalara da verılıyor Kalifomiya'da, yukarda söyledığımız yolla su pompalanarak dağlar aşılıyor Feather Nehri pompa ıs'asyonu 600 metre yukseklıkte enerjı uretıyor Bu yolla, su, 700 kılometre uzağa goturuıebılıyor Bu yontemle Alaska'dan ve Kanada'nın goller bolgesınde ABD'ye su getirilecek. Akarsular Akarsu, sulamada, ıçmede, temızlıkte, sanayıde kullanılabılıyor Su boyunca, koyler, kasabalar, kentler, su gereksınmelerını buradan aldıkları gıbı atık sularını da buraya verıyor Yukardakı bır koyun atık sularını aşağıdakıler kullanıyor "Akarsu pis tutmaz" sozumuze uyarak Kullanmasın da ne yapsın halk? Kılometrelerce uzaktan hayvanla, testı ıle getirilecek suyla ev döndurulur mu 7 Faruk Naflz, köyde kış şıırınde şöyle dıyor "Bazı bır yolcu urperır tepeden / Hasta kalbınde bır damar sızlar / Nerde omzunda testısıyle geçen / Çeşmelerden su dolduran kızlar?" Sırtta taşınacak suyla ev çevırmek' Bunun ne demek olduğunu çocukluğumun Istanbulu'ndan bılırım Bu yuzdendır kı 45 sonrasında demokrası ulkemıze ucun ucun gelmeye başlayınca köylerımız bır ağızdan feryadı bastılar "Köyumuze su ısterız " Suyunu tufek gıbı patlayan musluktan alan kent uşağına bırden tuhaf gelmıştı bu ıstek Polıtıkacıya da Köylunun neden özgurluk değıl de su ıstedığını bır turlu anlayamıyordu polıtıka Ne ışı vardı özgürluğun köyde? Özgurluğun onemı sonra sonra anlaşıldı Koye su getırene, elektrık getırene, yol yapana oy vermektı demokrası Iktıdarların butun ıddıalarına karşın su sorunu hâlâ tam ç'özume kavuşturulmuş değıl Daha 1930ortalarından gunumuze kadar uzanan ve her ıktıdar tarafından bır ucundan ele alınan GAP, su ve elektrık ışı değıl mı? Dıcle ıle Fırat'ın suları 300400 metre derınden akıyor Bu durumda sudan yararlanma guç Bırıncı Dunya Savaşı'nda Almanlar Irak'tdkı bırlıklere buğday, arpa gıbı şeylerı nasıl taşıyorlardı dersınız"? Yol değıl ız bıle bulunmayan yalçın kayalar arasından katır sırtında değıl elbette Ökuz derılerını boru halıne getırıp ust uste kenetlemışler, dıkey bır boru hattı yapmışlar 200300 metre uzunlukta Yukardan boşaltılan tahıl nehırde bekleyen sallarla Irak'a göturuluyormuş Bugun GAP'ta tersı yapılıyor Nehrın ağzı beton duvarla kapanınca su yukarı çıkıyor Ama bu arada bırçok yerler su altında kalıyor Doğuda bırçok sularımız açıkta akarken bırden dağ altına gırıyor, orada uzun uzun aktıktan sonra yıne açığa çıkıyor Alman feldmaraşalı Moltke "Anı"larında bunu şöyle anlatıyor "18 saatlık bır at yolculuğundan sonra genış, fakat gıttıkçe darlaşan, karla örtulu yuksek dağlar arasındakı Surgu (Malatya) köyune vardık Bır kı reç kayasının dıbınden 21 pınar kaynayarak bır havuz meydana getırıyor, sonra akıp gıdıyordu Anlaşılan, oldukça önemlı bır dere, yeraltından akıp geldıkten sonra burada yeryuzune çıkıyordu Bır buçuk saat yukarıda da boyle bır arada 40 pınar var Her ıkı dere köyun yakınında bırleşıp Göksu'yu meydana getırıyor" (sayfa 155) "Allah bır kapıyı kaparsa bır kapıyı açar" dıye bır sözumuz var Evet, ulkemiz fakır akarsulardan yana zengın Allah, bol akarsu kapılarımızı kapatmış Fakat engebelı topraklar kapısını ardına kadar açmış Bu sayede, bu fakır nehırlerın önunu keserek yapay göl, bend, baraj yapma ımkânımız var Şımdı son 30 senedır bunun uzerınde duruluyor Ancak barajın, yapay gölun, bendın ılerıye dönuk sakıncası da var Çamurla, kumla dolma tehlıkesı 4050 yıl sonra barajlarımızın çoğu dolacak, temızlenmelerı, yenılerının yapılması gerekecek Ankara'nın Çubuk Barajı'nda öyle olmadı mı? Yeraltı suları Su kaynaklarının başında yeraltı suyu buyuk yer tutuyor Yer su tutmasaydı yaşamak çok daha guç olurdu Yağmur, kar, hatta buhar suları (yeraltı buharlarının suya donuşmesı), yeraltı sularının kaynağını oluşturuyor Buna yeraltına gıren denız sularını da ekleyebılırız Bunda rolu yerçekımı oynuyor Yağmurdan sonra hava açılınca, kışa ve yaza göre geç veya çabuk, ortada su kalmadığını goruyoruz Son bır kısmı buhar olup uçmuş, buyuk kısmı yeraltına ınmıştır Yeraltı suları ya sungerın ıçtığı su gıbı ınce delıklı kayalarda ya mağara oyuklarında ya yeraltı göl ve nehırlerınde bulunuyor Buyük Sahra'ya hemen hıç yağmur yağmadığı halde buradakı arteziyen kuyuları su gereksınmesını rahatça karşılıyor Nereden gelıyor bu s u ' Ya mılyonlarca yıl önce yağan yağmurlardan ya da havadakı buharın sulaşmasından Fosil su denıyor bunlara Yenı sular sungerdekı eskı suları ıtıyor Dere ve nehır suları boyle başlıyor çok kez Mağara sutarı gol suyuna benzetılebılır Gıden suyun yerıne yenısı gelıyor Bazı yerlerde su hemen hemen kalmamış Şımdı böyle boş kovuklara nehır suyu gonderılıp bırıktırılıyor Mağara suyunun bırözellığı, baraj suyu gıbı hemen buharlaşmaması Kısaca, mağara, tahıl ıçın sılo ne ıse mağara su ıçın aynı gorevı yapıyor Hollanda'da Elbe nehrının suları, kıyılarda sert Atlantık ruzgârının oluşturduğu kum tepecıklerının arkasına verılıyor Nehır suyu burada temızlenıp yıkanıyor Dahası var Su doymuş sunger nasıl başka su almazsa, kum tepecıklerı de denız suyuna karşı "suya doymuş sunger" ışını goruyor, denız suyunun gelmesını onluyor Los Ageles'te de, bu şekılde doymuş kumlar, denız suyunun yeraltı sularına karışmasını onluyor Yıne New York'takı Long Island'de hızlı kentleşme sonucu yeraltı sularının tukenmeye yuz tutması uzerıne atık sular yeraltı magaralarında toplanıp temızlendikten sonra kentın su şebekesıne verılecek Sürscek 13