Katalog

GÖKYÜZÜ Güneş yeryüzüne üü indirildi ISAAC ASIMOV Mikrodalga parmaklarla başka dünyalara dokunmak Mikrodalga ışınlar göndererek uzay cislmleri hakkında ayrıntılı bilgi edinebllir miyiz? Güneş ışığı 56 bin kez yoğunlaştırıldı. U oland VVınston ve Chicago Ünıversıtesl'nden arastırma ekibı güneşı yeryuzune ındırdıler Fızıkçıler bır "oplık hunı" ıle duşen guneş ışınını 56 000 kez yoğunlaştırdılar ve böylece guneşın yuzeyine egemen olan aydınlığa benzer bır aydınlık elde ettıler Alışılagelmış bır parabol ayna ıle bunu gerçekleştırmek mumkun değıldı Gerçı parabol ayna optık eksenine paralel olarak duşen ışığın tumunu bellı bır noktada blrleştırıyor, ama aynaya eğrı olarak duşen ışınlar odak noktasını keskın olmayan bır lekeye dönüşturuyor Bu nedenle Roland VVİnston e meslektaşları 40 santımetre genışlığtndekı bır parabol aynayı bır ışık tuzağı ıle bırleştırdıler Aynanın odak noktasına da, duvarları gumuşle kaplı hunl bıçlmınde kuçuk bır cam ımbık monte ettıler Imbık yuksek bır kırılma endeksıne sahip şeffaf yağ ıle dolduruldu Bu "optık hunının" ılkesı oldukça basıt Imbığın bır santı metre genışlığındekı kubbelı ağzından ıçerıye sızan ışığın tumü hava yağ sınır yuzeyınde kırılıyor ve yönu değıştırılerek yalnızca bır mılımetre genışlığındekı çıkışından yenıden dışarıya fırlıyor Bunun sonucu ortalık sankı on bınlerce guneş varmışcasına aydınlanıyor Komşu ışınlar optık kırılmadan öturü farklı noktalara "inebıldıklerınden", yenı tekmkbasıt yansımadan farklı olarak guneşın keskın bır "kopyesını" vermıyor Bu nedenle de "nonımagınesoptıcs" olarak adlandırılıyor Bu yaklaşık şu anlama gellyor "Göruntu uretmeyenoptık " Bu teknığın sayısız uygulama alanı var Guneşın "demet" halıne getırılmış bu gucu zehırlı kımyasal maddelerı yok edebilır, lazer ıçın enerjı tedarık edebılır ve bellı sentetık madde lerın uretımı ıçın gereklı olan bırkaç bın derece ısıyı kolaylıkla sağlayabılır Ancak bu ışığın doğrudan elektrlk eneıjisine dönuşmesınde halen sorunlar var Bunun ıçın uygun solar hucrelerın yapılması gerek Alışılagelmış modellerde 56 000 guneşın ışığı fazlasıyla sıcak Chıcagolu araştırmacılar yenı rekorlarıyla yetınmek nıyetınde değıller Şu sıralarda saf safırden oluşan optık hunllerını duzeltmeye çalışıyorlar Amaçları guneş ışığı yoğunluğunu 80 000 katına çıkarmak ve teorik üst sınır olan 100 000 kata ulaşmak (s.n) R zaklardakı bır gök cısmını ayrıntılı olarak ıstıyorsak, oralara bır uzay aracı yollamamız gerekır dıye duşunmeye alışmışız gerçı, ama bu şart değıl Dünya'da durduğumuz yerden de pek çok ayrıntıyı görebılır, hatta bazen bu yolla bır uzay aracının bıze verebıleceğınden çok daha fazlasını öğrenebılırız Sözun kısası, Dünya'dan elımızı uzatıp başka dünyalara dokunmamız mumkün Satürn'ün buyuk uydusu Tıtan'a dokunduğumuz gıbı< Bırkaç yıl önce "Voyager 2", Satürn'ün yakınından geçtığınde, Tıtan'ı bıraz daha yakından tanıma fırsatını bulmuştuk Çapı 3,250 mıl olan Tıtan, bızım Ay'ımızdan haylı buyuk, koskocaman bır uydudur Tıtan'ın atmosferı de vardır kı, bıldığımız kadarı ıle atmosferı olan tek uydu odur Tıtan'ın atmosferı, esas olarak azot ve metan'dan oluşan, kalın bır atmosferdır Azot, guneş ışığından etkılenmez Metan ıse bır karbon atomu ıle dört hıdrojen atomundan oluşan kuçuk bır molekule sahıptır, guneş ışığının enerjısı, bu molekullerı büyucek bırımler halınde bırleştırır Bu daha buyucek blrımler, benzındekı gıbı hıdrokarbon molekullerıdır Tıtan, Dunya'ya göre Guneş'ten en az on defa daha uzak olduğu halde, bu buyuk molekülllerin oluşmasına yetecek kadar guneş ışığı alır Sonuçta, Tıtan'ın atmosferı, dumanlı bır sıs oluşturan benzın buharı ıle doluymuş gıbı görunür Voyager 2'dekı araçlar, bu sısın ıçıne nüfuz edemedıler, yapabıldıklerı tek şey, donuk ışıklı, puslu, daıre fotoğrafları yollamak oldu Doğal olarak bılım adamları, Tıtan'ın katı yuzeyınin neye benzedığını merak edıyorlar Sahıden katı mı? Ya da sıvı hıdrokarbonlardan, belkı de sıvı azottan ya da her ıkısının karışımından oluşan bır okyanusla mı kaplı? Ya da ne? Tıtan'a yenıden gıdıp atmosferlne ve atmosferıni delerek yuzeyine ulaşacak yenı bır uzay aracı yollamadıkça, bu sorulara bır yanıt vermek ımkânsız görunüyor Ne kı bılım adamları, buna benzer bır problemı, blze Tıtan'dan çok daha yakın olan bır cısımle, Venüs gezegenı ıle de yaşadılar Venüs, her zaman teleskoplarımızın bır turlu nüfuz edemadığı kalın bulut tabakaları ıle kaplıdır Dolayısıyla Venus'un katı yuzeyınin neye benzedığını bulmanın yolu yok gibi duruyordu Hatta Venus'un dönup dönmedığını, eğer dönuyorsa hangı yonde dönduğunu, hangı hızla donduğunu bıle bılemıyorduk Ama radar cıhazlarının urettığı turden bır mikrodalga ışını, bulutların ıçınden geçebılır Bır mikrodalga ışını, Venus'un yuzeyine ulaşabıhr, gerısın gerı zıplar, yenıden bulutların ıçınden geçer ve bıze doner Bılım adamları, bu "mikrodalga yankı"sını ızleyebılırler Eğer Venus'un yuzeyı duzgün ve hareketsız ıse, mikrodalga yankısı ılk gönderılen ışının tıpkısı olacaktır Yok eğer bu yuzey dönen bır yüzeyse, yankı ışını farklı bır dalga boyunda gerı gelecektır Bılımadamları, dalga Çeviri: Fatma Artunkal boyundakı değışıkliğe bakarak, Venus'un hangl hızla ve hangı yönde dönduğunu söyleyebılırler Eğer Venus'un yuzeyı duzgun değıl engebelı ıse, mikrodalga yankısı bıraz dağılır ve bu dağılışa bakarak, engebenın neye benzedığını çıkarabılirsıniz Nıtekım Venus yuzeyınin, mikrodalga verılerıne dayanan harıtaları yapılmıştır Pekı, aynı şeyı başka dunyalar ıçın de yapabilır mıyız? Evet, yapabılırız, çunku Mars'a, Jupıter'e, Merkur'e, hatta Guneş'e mikrodalga ışınları gönderdık ve bunların gerı dönen yankılarını ızledık Ya Tıtan'a mikrodalga gönderebılır mıyız? Evet, gönderebılırız, ama Tıtan, Dunya'ya en yakın olduğu durumda bıle, Venus'un olduğundan 35 defa daha uzaktır Bunun anlamı, bır mikrodalga ışınının Tıtan'dan gerı yollayacağı yankının Venüs'ten gelecek bır yankıya oranla 1200'de bır kadar daha zayıf yankıları ızleyebılecek araçlara ihtıyacımız var Titan örneği Bugun artık bu tur hassas araçlar gelıştırıldı, Voyager 2'nın ağustos sonlarında uzaklardakı Neptün'un yanından geçerken yollayacağı sınyallerı okuyabılmeyı umıt edıyoruz Bu yenı sınyal ızleyıcı araçları Tıtan ıçın de kullandılar Geçen hazıran ayında Tıtan'a mikrodalga ışınları gönderılerek yankıları ızlendı Bunlar, bılım adamalarının bugune kadar çalıştıkları gelmış geçmış yankıların en zayıflarıydı Tıtan'a uç farklı günde 3 hazıran, 4 hazıran ve 5 hazıranda ışın gönderıldı Tıtan dönduğü ve her bır dönuşu de 16 gun aldığı ıçın, gönderılen mikrodalga ışını, her gun yüzeyın başka bır kısmına çarpmıştır (Tıpkı Dunya'ya 3 ayrı gunde böyle bır ışın gönderılmesı halınde, ışının bır gun Pennysılvanıa'dan, bır gün Kansas'tan, bır gun de Calıfornıa'dan dönmesı gıbı) 3 ve 5 hazıran günlerınde gönderılen mıkrodalgaların yankısı çok cılızdı, sankı sıvıya çarpmış gıbı 4 hazıranda gönderılen mıkrodalganın yankısı ıse, çok daha kuvvetlıydı, Venüs'ten gelen yankılara benzıyordu Buna dayanarak 4 hazıran tarıhlı ışının katı bır yuzeye çarptığı ıhtımalı akla gelebilir Bu durumda Tıtan, Güneş Sıstemı'nde bızım bu gune kadar tanımadığımız cısımler arasında Dunya gıbı kısmen sıvı, kısmen de katı yuzeye sahıp yegâne cısım olduğu ızlenımı uyandırıyor Dunya gıbı Tıtan da, kıtalara ve okyanuslara sahıp olabılır, tabıı kı Tıtan'ın kıtalarıyla okyanusları kımyasal bıleşımlerı bakımından bızımkılerden tarnamıyla farklı olacaklardır Belkı gelecekte mıkrodalgalar bıze Tıtan'ın yuzeyınin bır harıtasını yapmamızı, bu yuzeyı oluşturan maddelerı teşhıs etmemızı sağlayacak kadar bılgı getırırler Okyanus, hıdrokarbon'dan mı, yoksa azottan mı oluşmuştur? Kıtalar kaya mıdır, buz mudur ya da katı karbondıoksıt mıdır? Bunları bılmek ıçın bılım adamlarının ıçı gıdıyor Ve gun gelecek bılecekler! (Copryrlght LATS) Venüs'teki sorun