Katalog

Kl SA Kl S A ÇEKİ RDEK FİZİ6İ 7 yeniözel araştırma alaıtı saptandı iman Araştırma birııgı (UFG) kısa bır sure önce çeşıtlı yuksekokullarda 7 araştırma bölumu kurdu Bremen Unıversıtesı ve Bremerhaven'dekı kutup ve denız araştırmaları ıçın Alfred Wegener Enstıtusu'nden bılım adamları şu konuyla ılgılenecekler "Guney Okyanus Akım sıstemlerının rekonstrüksıyonu " Soğuk füzyonda son durum Soğuk füzyon eski heyecanını kaybetti. Sonbaharda yapılacak uluslararası bir toplantıda konu tartışılacak. Dr. Serhat Çakır ODTÜ Fizik Böiümü A B ikı Munıh Unıversıtesı ıle MaxPlanck Kuvant Optığı ve Plazma Fızığı Enstıtusu'nun ustlendığı ozel araştırma alanı da şoyle "Sert clsim yuzeylerinin emme gücu: Durum ve süreçlerin mikroskopik analizl." Bu araştırmayla yabancı parçacıklar ıle sert cısım yuzeylerinin karşılıkh etkılenmelerı açığa çıkarılacak "Matematlkte ihtlyatlı strukturler'le de Bıelefeld Unıversıtesı ılgılenıyor Freıburg Unıversıtesı'nde, "Harekete geçen atomar ve moleküler sietemlerin dayanıklığı ve fragmantasyonu ' konulu özel araştırma alanı kuruldu Munıh Teknık Unıversıtesı'nın yanı sıra, Federal Ordu Unıversıtesı ıle Oberpfaffenhofen'dekı DLR'nın de katıldığı bır başka özel araştırma alanı da "Transatmosfer uçak sistemlerl." Bu özel araştırmanın temelını hıperses uçaklarının hareket tertibatı sıstemlerı oluşturuyor Bır başka özel araştırma konusu ıse ruhbillmlerine ayrılmış durumda Stuttgart ve Tubıngen'de "Bllgisayar lenguistiğin dilteorlk temelleri" araştırılacak DFG'nın özel araştırma alanlarında bılım adamları kendı uzmanlık alanlarının dışında ışbırlığı yaparak çalışıyorlar Halen 46 yuksekokulda 167 ozel araştırma bölümü bulunuyor Bu araştırmalara 1989 yılı içın yaklaşık 348 mılyon mark ayrıldı (sn) Pentamidin ve AIDS'li hastalar rak ıçe çekmek suretıyle AIDS hastaPentamıdın'ı duzenlı olarak nefes alalan, "pneumocystıs carınıı" parazıtının neden olduğu tehlıkelı akcığer ıltıhaplanmasından korunabılırler Federal Alman Sağlık Bakanlığı pentamıdmın ıntrakas ya da ıntratoplardamar uygulamasına uzun suredır ızın vermış durumda Ancak bu şeklıyle pentamidin pek çok yan etkıye yol açıyor Ancak pentamidin nefes alarak ıçe çekıldığınde ortaya çıkan yan etkıler son derece az San Francısco ve Frankfurt'takı klımk araştırmalar, AIDS hastalarının ayda bır ya da ıkı kez pentamidin soluduklarında, ıkıncı kez pneumocystıs carınııakcığer ıltıhaplanmasına yakalanma rısklerının son derece duşuk olduğunu gosterdı Buna rağmen bır akcığer ıltıhaplanması ortaya çıktığında da hastalık genelınde çok hafıf seyredıyor ve çok az durumda ölume yol açıyordu (sn.) eş ay kadar önce ıkı elektrokımyacı Fleıschmann & Pons fuzyonu katıhal ıçınde elde etlıklerını açıkladılar Kamuoyunda buyuk heyecan yaratan olay, bılım çevrelerınde buyuk bır yarışa neden oldu Bırçok kuruluş deneyı bır an önce tekrar etme arzusu ıle kolları sıvadı Konunun yenı olmast nedenı ıle gerek kuramsal gerek deneysel bılgı bırıkımı yeterlı değıldı Acele ıle yapılan deneylerde gozlenmesı gereken değıl de arzu edılen gozlenmeye çalışıldı ve bu acele ıle bazı kuruluşlar yetersız deney sonuçlarını soğuk fuzyonun tekrarı olarak açıkladı Son beş ay ıçınde bırçok kuramsal ve deneysel çalışma yapıldı Bunların onemlı olanlarını bır sure once Bilim Teknık'te özetlemeye çalışmıştım Bu yazıda dunyada yapılan soğuk fuzyon deneylerındekı son gelışmelerı ve bazı olçum teknıklerını, yaytmlanan bılımsel makalelerden bır bılgısayar ağı ıle elde ettığım haberlerden yararlanarak aktarmaya çalışacağım Soğuk fuzyon deneylerınde ılk heyecan yerını gıderek ıhtıyata bıraktı Olumlu deney açıklamalarının sayısı zaman ıçınde hızlı bır şekılde duştu En son pozttıf sonuçlu deney açıklaması Los Alamos Natıonal Lab (ABD) tarafından yapılmıştır Bu deneyde bır fuzyon urunu olan trıdyumun normalden fazla gozlendığı ılerı surulmektedır Bu arada deneylerı olumsuz sonuçlanan gruplar acaba bu deneyı bız mı yapamıyoruz, sorusunu bır yana bırakıp çalışmalarını uluslararası bılımsel dergılerde yayımlamaya başladılar Bılındığı gıbı soğuk fuzyon reaksıyonlarının urunlerı hızlı nötronlar, gama (7) ışınları, tridyum, helyum ve ısıdır. Şu ana kadar ısı ve bu urunlerın tamamını ölçebılen deney yoktur Soğuk fuzyonun ısı etkisini görduklerını açıklayanlar elde edılen ısının verılenın 11 ıle 1 7 katı arasında olduğunu ılerı surmektedırler Bu da Fleıschmann & Pons'un son olarak televızyonda ılerı surduğu 50 kattan çok duşuktur Yapılan deneylerın ve kuramsal çalışmaların bır çoğu Fleıschman & Pons deneyınden çok, notron ve gama ışını ölçtuklerını ılerı suren Jones'ın çalışmalarına yonelıktır Bu durumda akla gelen soru şudur Acaba acele ıle açıklanan soğuk fuzyon deney sonuçları yeterı kadar sağlıklı değıl mıydı? Sonuçların yanıltıcı olabıleceğını anlamak ıçın belkı de 1yı bır yol, detaylı duşunulmuş bır deneyı ıncelemek olacak Bu amaç ıle Yale Umversitesı ve Brookhaven Ulusal Laboratuvarı'nın (ABD) ortaklaşa yaptığı bır deneye bırlıkte goz atalım Şekıl 1 de bu deneyın yandan gorunumu şematık olarak verılmıştır Deney tuplerı ortadakı "0" nolu sıvı NE213 nötron dedektorunun uzerıne yerleştırılmıştır Hızlı nötronlar NE213 sıvısı ıçınde enerjılerını kaybederek yol alırlar ve bu sırada yaptıkları ışıma (gamaışını) ışık kat V£TO#I Vbnctan gurünüş rabılmek ve enerjılerını ölçmek mümkundur Yukarıda anlatılan olçum teknığı ıle yapılan Fleıschmann & Pons tıpı deneylerden elde edılen sonuçlar olumsuzdur (M Gaı, S L Rugarı, R H France, BJ Lund, Z Zhao A J Davenport, H S Isaacs, & KG Lynn "Upper lımıts on neutron'and •yray emıssıon from cold fusıon", Nature, 340, 29,6 Hazıran 1989) Hesaplanan fuzyon hızının ust lımıtı bır sanıyede her atom ıçın d + d reaksıyonunda ıkı çarpı on uzerı eksı yırrnı beş fuzyon, p + d reaksıyonunda bır çarpı on üzerı eksı yırmı ıkı fuzyondur, bu da Jons deneyınden 50, Fleıschmann & Pons deneyınden bır mılyon kez daha kuçuktur o ıo 20 50 Ölçek (cm) layıcı tup (IKT) tarafından tespıt edılır Ölçülen nötronun deney tupunden geldığıne karar vermek ve ener|isını ölçebılmek amacı ıle beş ayrı NE213 nötron dedektö ru "0" nolu dedektoru daha alt sevıyede sarmıştır Yanı deney tuplerınden kaynaklanan bır nötron önce '0" nolu bır suıe sonra da (buna nötronun uçuş suresı denmektedır) dığer beş dedektörden bırı tarafından gozlenebılecektır Ayrıca deneyde dığer bır fuzyon urunu olan gama ışınını ölçmek amacı ıle ıkı Nal (Tl) dedektöru kullanılmıştır Bılındığı gıbı kozmık muonlar fuzyona neden olabılınektedır Bu etkının buyuklüğunu ölçmek amacı ıle ıkı kozmık sayaç veto = 1 ve veto = 2 (Şekıl 1) deney setının uzerıne yerleştırılmıştır Ayrıca tum deney setı çevreden gelebılecek doğal radyasyonu azaltmak amacı ıle beton ve parafın duvarlar tarafından sarılmıştır Ölçum aletlerı bılınen gama ışını ve nötron kaynakları ıle kalıbre edılmıştır Bu kdlıbrasyon deney suresınce tekrar edılmıştır Füzyon hızı çok düşük Nötron ölçumunde bılınen guvenılır teknıklerden bırı "uçuş suresl" teknığıdır Nötron ızledığı yol boyunca ıkı noktada olçulur, aradakı uçuş suresınden de enerjısı bulunabılır Sonuç olarak bu teknık ıle olası soğuk fuzyon notronunu ve gama ışınını dığerlerınden ayı t Soğuk fuzyon notron ve gama ölçumlerınde önemli noktalar şunlardır, 1) Deneyın çevre radyasyonundan yalıtılmış olması, 2) Guvenılır ölçum sıstemı ve teknığı, 3) Kozmık muonların katkılarının ölçülebılmesı Olumlu olduğu açıklanan soğuk fuzyon deneylerınde, notron ölçmek amacı ıle çoğunlukla BF3 dedektoru kullanıldı Cıvardakı aydınlatma, hava basıncındakı gelışmeler, dedektör duvarındakı tıtreşımler BF3 dedektörunu etkılemektedır Bu deneylerın çevreden ızole edılmedığı de duşunulurse, kısa sürelı olçulebılecek nötron akışının fuzyondan dolayı olduğunu söylemek kolay değıldır Ayrıca bu deneyler ıstendığı zaman tekrar edılememektedır Fleischmann'ın kendı deneyını ingıltere^ de tekrar edemedığı gıbı Dığer bır önemli nokta, olumlu deney sonuçları basın toplantılarından, basından ve TV'den oğrenılebılmektedır Uluslararası bılımsel dergılerde olumlu soğuk fuzyon deneylennden pek azı kabul gormuştur Fleischmann & Pons ıle Jones'un deneylerı yayımlanmıştır Fleıschmann & Pons'un aceleye getırılmış makalesı bılımsel detaylardan uzak olup sonradan kendılerının de kabul ettığı hatalar ıçermektedır, gama spektrumu gıbı Turkiye'de de Hacettepe Universitesi'nden bir grup, soğuk fuzyon deneyını ıkı ayrı yolla elde ettıklerını açıkladılar, kendılennı bılımsel heyecanlarından dolayı kutlarız Çalışmalarını uluslararası bır bılım dergısınde gormek hepımızın arzusu Bu durumda soğuk fuzyonun uzun vadelı enerjı problemıne çozum olma umudunun gıttıkçe soğudüğu gozlenmektedır Çalışmaların bır sonuca varması bır sure alacağa benzıyor Bundan sonrakı deney sonuçları zamanı ve yerı bellı olmamakla bırlıkte, sonbaharda yapılacak uluslararası toplantıda tartışılacak Turkıye fuzyon olayına dışarıdan bakmak ıstemıyorsa, bu konuda bır merkezın oluşturulması gerekmektedır, ancak bu merkez TUBITAK bunyesınde kurulması duşunulen ve ne olduğu anlaşılmayan, "hıdrojen enerjisl merkezl" turu olmamalı Bu tur bır gırışımde yurtıçınde ve dışında çalışan ılgılı tum bılım adamlarının ışbırlığı sağlanmalı Not: llgılenenlere elımdekı kaynakları verebılırım S Çakır Önemli noktalar 12