Katalog

TIP T E K N O L O J İ S İ Radyoloji ye tanıda yepyeni bir ufuk İlk kez Dokuz Eylül Üniversitesi'ne yerleştirilen manyetik rezonans görüntüleme, çeşitli hastalıkların tanınmasında, bütün diğer cihaz ve yöntemleri aşan olanaklar sağlıyor. Dr. Oğuz Dicle D.E.Ü.T.F. Radyoloji Başaslstanı Manyetik rezonans görüntüleme ülkemizde G unumuzde tıp teknolojısının başdondurucu hızla ılerledığı alanların başında tanısal görüntüleme sıstemlerı gelmektedır Amaç, hastalıkların tanınması ıçın en ınandırıcı verılerın hekım ve hastasını ıkna edecek bıçımde elde edılmesı Boyle olunca da akla ılk olarak radyolojıde kullanılan göruntu yöntemleri geimekte Insanoğlu yaklaşık 100 yıldır W.C. Reontgen'nın tıp dunyasına kazandırdığı, muhteşem bır buluş olan X ışınlarıyla bu göruntusel kanıtlamayı yaşadı Ancak gelışen teknolojı, hastalıkların daha erken ve daha doğru tanınmasında yenı olanaklar sunmaktan vazgeçmedı ve önce ultrasongrafi, daha sonra bilgisayarlı tomograll, son olarak da yazımızın konusu olan manyetik rezonans göruntuleme hastane ve muayenehanelerdekı yerını aldı Radyografi çağdaş ınsanın yabancısı olmadığı bır yontem Yaşamımızda hıç değılse bırkaç kez dışlerımızın grafısı çekılmış, herhangı bır ışe gırerken bır akcığer fılmımız ıstenmıştır Ultrasonografıye gelınce, ses dalgalarıyla çalışan bu zararsız teknık bızlerle çok daha samımı bır ılışkı kurabıldı Bilgisayarlı tomografı ıse 7O'lı yılların gözdesı oldu Pekı ya manyetik rezonans görüntüleme7 Tıbbı tanı seçeneklerınde artık manyetik rezonans görüntüleme konuşulmakta Manyetik rezonans görüntüleme, kısaca soylenışı ıle MRI ya da MR, bılınen butun göruntuleme yontemlerını golgede bırakabılecek özellıklerıyle artık aramızda 8O'lı yılların bu yenı teknolojısı temmuz ayından ıtıbaren ulkemizde Ilk kez Dokuz Eylul Unıversıtesi Tıp Fakultesi Radyoloji Ana Bilım dalı tarafından kullanılmaya başlıyor Bırçoğumuzun, gazete köşelerınden, radyoTV haberlerınden duyduğu bu yöntemın esasları ve özellıklerı neler? istersenız gelın, bu yöntemle tanışıp, ınsanoğlunun kendını daha ınce ayrıntılarda keşfetmeye, hastalıkların etkenlerını saptamaya yonelık seruvenınde ulaştığı bu aşamayı bırlıkte görelım MR, her şeyden önce çeşıtlı bıyolojık etkılerı bılınen Xışınlarını kullanmıyor. Teknığın kullandığı fızık guç dev bır mıknatısın sağladığı elektromanyetlk alan. Hastayı yatar konumda tumuyle ıçıne alan sılındır şeklınde dev bır mıknatıs tarafından oluşturulan guçlu manyetik alan, MR'nın esasını oluşturan ve madde ıçındekı atomlara aıt protonların değışık yönlerde yaptıkları spın hareketını, aynı doğrultuda dızıler oluşturacak bıçımde duzenler Böylelıkle butun protonlar kendı eksenlennde yaptıkları doğal spın hareketını aynı doğrultuda yapmaya başlarlar Manyetik alan ıçınde doğrultulmuş proton spınlerinın radyofrekans sınyali (kırmızı ok) ıle saptırılması Daha sonra bu manyetik alan ıçıne bır radyofrekans slnyall verılır Bu sınyal, spın hareketı yapan protonların hareket eksenınde bır sapma meydana getırır Sınyal kesıldığınde protonlar manyetik alan ıçındekı doğrultulmuş konumuna gerı donerler Ancak bu dönuş, ortaya bır enerjı salmaktadır Bu aşamada sılındır mıknatısın ıç yuzeyıne yerleştırılmış sınyal alıcı sargılar, salınan bu enerjıyı ölçer Protonların, radyotrekans sınyalının kesılmesınden sonra eskı konumlarına donuşlerı sırasında geçen sure de alıcı sargılar tarafından tespıt edılır Alıcı sargı tarafından elde edılen bılgıler bır TV ekranında resımsel göruntu oluşturacak şekılde hızlı bılgısayarlarca ışlenır Ekrandakı grafıler ıse son aşamada bır fılme çekılebıldığı gıbı manyetik bantlar ya da optık dıskler yardımıyla sonsuza dek saklanabılır Görulduğu gıbı vucuttakı dokuların tanınması ıçerdekılerı proton, dolayısıyla aıt oldukları hıdrojen atomu nedenıyle suyun mıktarı ıle doğrudan ılışkılıdır MR, göruntulemede atomlar hedef alındığı ve dokular arası farklılıklar çok daha hassas verılerle ortaya konulabıldığınden, tanıda çok onemlı yenılıkler getırmıştır Radyofrekans dalgalarının verılış duzlemıne gore sonsuz çeşıtlılıkte kesıtler alabılme ozellığı, organları ıstenılen açıdan gosterebılme olanağı vermekte bılgısa yar ışlemlerı yardımıyla ıstenıldığınde uç boyutlu goruntuler elde edılebılmektedır Ozel lıkle beyin ve slnir slstemi hastalıklarında multipl skleroz'un en erken evrelerınde saptanabılmesınde, tümörterin çevre dokular dan ayır edılmesınde beyın tabanı ve omurllikte gızlı kalabılen lezyonların tanınmasında, hıdrosefali de tanı kolaylıkla konulabılmektedır Yıne MR ıle kalp ve damarlar ay rıntılı bıçımde goruntulenebılecek kan akımı ölçulebildiğlnden angıografık tetkıklenn gıderek azalması sağlanacak kanser erken tanısında hekımlere onemlı destekler sağlayacaktır MR göruntuleme ıçın hastaların onemlı bır hazırlık yapması gerekmıyor Ne var kı bundan boyle MR'ye gırecek hastaların dıp tırnak bır metal aramasına tutulmaları MR bı nası çevresınde kalp pılı ve değışık metal protez taşıyan kışılerı uyaran çıtler, radyolojı tetkıklerınde alışkın olmadıgımız göruntulerı oluşturacaklar Zıra yazımızın başında andığımız çok guçlu elektromanyetlk alan ıçıne gırebılecek bu metallerın yer değıştırmelerı ıstenmeyen sonuçlar doğurabılecektır Bu nedenle hastaların uzerınde metalık hıçbır takı, yuzuk, gozluk, dış protezı, hatta metal klıps ıçeren peruk bulunması ıstenmeyecektır Kalp pılı olan hastalar, metal eklem protezı, ortopedık plaklar ve metal rahım ıçı araçları olanlar ıse MR göruntuleme şansı olmayan hasta grubunu oluştururlar Bu hastaların arasına ıç kulak protezı takılı olanlar ıle kaza sonucu özellıkie gozde ve vucutlarında kalıntı metal parçacıkları, saçma tanelerı bulunduranlar da g.rmektedır Burada belırtılmesı gereken bır nokta, bahsedılen rısklerın manyetızma ozellığı bulunan metaller ıçın geçerlı olduğudur MR goruntuiemenın ılgınç bır boyutu da tetkıkın 30 ıle 90 dakıka surmesı ve hastanın bu sureyı hareket etmeksızın sılındır mıknatıs ıçınde geçırmesıdır Bu durum ozellıkle klostrofobısı (kapalı alan korkusu) olanlarda sorun yaratabılecektır O nedenle hastaların tetkık oncesı rahatlatılmaları, gerekırse sedatıze edılmelerı gerekebılecektır Cıhaz ıçınde ıse hastaların konforu bakımından muzik ve temiz hava dolanımı bulunmaktadır MR'nın yukarıda saydığımız yenılıklerı yanı sıra, daha şımdıden geleceğın tıp dunyasına açacağı ufuklar bıılunmaktadır Bunlar arasında ınsanlık ıçın onemlı bır adım olan organ transplantasyonlarında gerek organ verıcısının gerekse transplante edılen organın durumunun ayrıntılarıyla değerlendırılebılmesı gelmektedır Ayrıca sodyum gıbı spesıfık atomları kullanarak akut bır ınme ya da kalp krızınde meydana gelen hasarın boyutları, fosfor atomları kullanılarak kas dıstrofılerı gıbı deıeneratıf hastalıkların erken tanısı kolaylıkla konulabılecektır MR ıçın gelıştırılen yenı kontrast maddeler tanı hassasıyetını daha da arttırıcı yöndedır Gıderek uzay merkezlerıne benzeyen çağdaş radyolojı bolumlerınde artık manyetik rezonansın da bır yerı var Xışınları radyodıagnostıkte elde ettıklerı zaferı, gelecekte, bıyolojık hıçbır zararı bulunmayan ve goruntulemede en mukemmelı sağlayan MR ıle paylaşmaya hazırlanıyor Kuşkusuz asıl zafer ıse bılımın U I { 11