Katalog

PSİ KİYATRİ davranan ustünıletkenler birlnci tür adını alırlar ikincl türün üstunlletkenliği, bırıncı turde olduğu gıbı krıtık bır manyetık alan değerının uzerıne çıkıldığında anıden kaybolmaz, normal ıletkenlığe duzgun bır geçış olur Bırı geçışın başladığı dığerı de bıttığı ıkı krıtık manyetık alan vardır, ıkısının arasında manyetık alan kısmen ıçerı gırebılır, malzeme hâlâ ustunıletkendır Işte normal ıletkenlığe geçışe neden olan bu ıkıncı manyetık alan bırıncı tur ustunıletkenlerın krıtık alanlartndan çok daha buyuktur Teknolojide devrim Yuksek sıcaklık ustunıletkenlerınin (YSUİ) en az translstör ya da lazer kadar önemli uygulama alanları olacağı uzmanlarca kabul edılıyor YSUİ sayesınde vucut dokulannı göruntulemede kullanılan manyetık sıstemler çok daha ucuza yapılabılecek Ustünıletkenler (Ul) dırençlen olmadığı ıçın uzerlerlnden elektrık akımı geçerken ısınmazlar. Böylece elektronik devreleri, çok daha kuçuk yapmak mumkundur Bu ıse daha kuçuk, daha hızlı bilgisayarlar demektır Uİ'lerle dunyanın manyetık alanının on mılyarda bırını ölçebılecek kadar duyariı aletler yapmak, böylece beyln ve kalpten gelen atmaları ıncelemek, petrol ve madan yatakları aramak, denlzaltıların yerierinl bellrlemek, sualtında haberleşmek mumkundur YSUİ nden yapılan bır radyo antenı kendısının yırmı katı uzunluktakı normal bır anten kadar duyarlıdır Ul teller, normal tellere göre hem daha fazla akım taşırlar hem de bu akımı kayıpsız ıletırler Dev Uİ mıknatıslarla ıstenıldığı zaman kullanılmak uzere enerjl depolanması duşunulmektedır Üi mıknatıslarla trenlerın yere surtunmeden havada gıtmelerını sağlamak mumkundur Böylece daha az gurultulu ve daha hafıt, ama son derece suratlı trenler yapılabılır Teorık olarak bır tüp ıçındekı boşlukta, yaklaşık 3500 km/sa hızla gıden bırtren yapılabılır Manyetık ısı pompaları gaz dolanımlı buz dolaplarının yerını alabılır Böylece ozon tabakasını kloroforokarbon gazlarından koruyabılırız Elektrık hatlarındakı enerjl kaybının altıda b.rının transformatörlerde olduğu tahmın edılmektedır Uİ sarımlarla yapılan transformatörlerde verım artacak, kayıplar azalacaktır Japon araştırmacılar saatte 100 km hızla gıdecek, Uİ motorlarla hareket eden gemllor uzerınde çalışıyorlar YSUİ cıhazlarla manyetık alanlar üç boyutta ölçulebılır Bu araçlar, örneğın çelık çubukların beton ıçerısıne doğru bır şekılde yerleştırılmesı ıçın kullanılabılır Uİ motorlarla çalışan elektrlkli otomoblller temız, ucuz ve ekonomık olacaktır Atomaltı parçacıkların ıncelendığı yuksek enerjı fızığı deneylerınde kullanılan hızlandırıcılar YSUİ sayesınde çok daha guçlu ve ucuz olarak uretılebılır YSUİ çok sıcak gazlardan oluşan plazma manyetık alanlarla hapsedılebılır ve böylece kaynaşma (fussıon) deneylerı yapılabılır Soğuk kaynaşma başarısız olsa bıle sıcak kaynaşmayı gerçekleştırmek de fazla uzak gözukmemektedır Yuksek sıcaklık ustunıletkenlerı yuzlerce uygulama alanlarıyla ırftanlığa hızmet ederken, temel bılımlerde yapılan araştırmalar.n ne kadar önemli buluşlarla sonuçlanabıleceğını gösteren guzel bır ornek olarak kalacaktır D NOT: ilk yuksek sıcaklık ustüniletkenini bulan, 1987 Nobel Fizik Ödülü sahibi Dr. J.G. Bednorz, Bılkent Universitesi Fizik Bolumu'nun konuğu olarak 10 Mayıs 1989 tarihınde Bıikent Unıversıtesi'nde saat 15.00te, Yuksek Sıcaklık Ustuniletkenleri konulu blr kolokyum verecektir. Otizm üzerine Yankı Yazgan u yıl Oscarı Yağmur Adam kazanmış Fılm bır otıstık hakkındaymış Otıstığın adı da Raymond'muş Fılm ıle ılgılı daha bırçok bılgı henuz fılmı seyretmeden soyut ve kategonk olarak zıhınımıze ulaştı bıle Soyut ve kategorık sözcuklerını sadeoe fılmı görmemışlığı vurgulamak ıçın kullanmıyorum Otızmle ılgılı bır yazıda otızme bu denlı aykırı kavramlar kullanmak bıraz çarpıcı gelıyor Zıra hem otızm hem de otıstık, somut ve sımgesel sözcukle en lyı şekılde ıfade edılebıhyorlar Otızmı, "ıçe dönükluk" terımı oldukça lyı tarıf edıyor Otıstık kışılerın bu nıtelığı genellıkle hayatının ılk uç yılında belırgınleşmış olur ve o zaman henuz bır çocuktur kendısinl dış dunyanın etkılerlne nadıren açar Dışardan tecrıt etmıştır kendısını Bır ada gıbı surdurduğu hayatında tekıllığı olçusunde özgun ve benzersızdır Hastalığa toplumda oldukça ender rastlanır Amerıkan ve Ingılız ıstatıstıklen onbinde dört Ile beş arasında bır rastlanırlık verıyorlar Otızmı bır gelışme bozukluğu olarak tanımlayan khnısyenler bozuklukla ılgılı temel bulgu ve belırtılerı klşlnin diğer Insanlarla ilışkislzliği çerçevesınde tanımlarlar Göz goze gelmekten kaçınma, bu ılışkısızlık ve ılgısızlığı ılk kendtnı ortaya koyuşu olabılır Zamır kaymaları konuşmanın tıpık ozellığıdır Otıstık çocuk ıçın, kendısı "o" dur Bır dızı norolojık belırtı, dıle ılışkın sureçlerde bozulmalar, görsel uzaysal ışlevlerde aksaklıklar, "garıp" davranışlar (yerınde dönme, sallanan cısımlere aşırı ılgı gıbı) ve pek çok klınık bulgunun duşundurduğu otızmın bıyolojık temellı bır bozukluk olduğu kabul edılıyor Aılevı geçışın genetık kaynağının kromozom duzeyınde araştırmalarla ortaya konması ıse yakın bır olasılık Hastalığın varhğının onceden kestırılmesı ve tedavısıne ılışkın bır başka araştırma dopamın Bhıdroksılaz enzımındekı bır aksaklık ustunde duruyor Pekçok hastalık ıçın bıhnen ışaretleyıcılerın, yanı hastalığın ortaya çıkacağını gösteren temel aksaklık gostergelennın, otızm ıçın de ortaya konması korunmayı olanakh kılacaktır Otızml karmaşıklaştıran etkenlerden bırı, beyındekı bozukluğun çoğunlukla zekâ gerılığını de doğurmasıdır Aslında otıstık kışının çevreyle ılışkısızlığı, guç ulaşılabılırlığı gerı zekâ'ı olduğu ızlenımını zaten doğurur Işın garıbı gerı zekâlılarla ılgılı bır yanılsama da bunda rol oynar Gerı zekâlı ya da daha genel bır deyışle zıhınsel özurlulerın ınsan ılışkılerınden kaçınması bır yana tam tersı geçernoır Kendı hesabıma ıkıuç otıstık çocuk tanıyorum Ama otıstıklerle uğraşanların deneyımlerıne kulak verdığımızde çok ılgınç 4 Oscarlı "Yağmur Adam" için teorik hazırlık: B şeyler öğrenebılıyoruz Onların dış dunyaya açılan bır pencerelerı olduğunu bılmek ve o pencereyı bulmak yuzeysel yargıları onemlı olçude değıştırebılır "Joe, 4875 sayısında ozel bır şey var mı?" 13'e ve 25'e bölunebılır Pekı ya 7241 ıçın ne dersın? O da 13'e ve 557'ye bölunebılır " Asal sayıları keşfetmekte, sayıların asal bıleşenlennı bulup çıkarmakta Joe'nun ustune kımse yoktu Joe gıbı özel yeteneklerı olan ama aynı zamanda zıhınsel özurlu de olabılen otıstıklerın sayısı oldukça kabarık Dustln Hoffmann'la Le Novvel Obs 'dakı röportajda sözu edılen pıyanıst Leslıe Kempke mesela Amerıkan televızyonlarının bır dönem gedıklısı olmuş otıstık ıkızler ıse muthış arıtmetık ışlemlerı kafadan halledıverıyorlar, 80 000 yıllık bır geçmış zaman dılımıne yonelık olarak verılen bır tarıhın hangı gune denk geldığını hemencecık söyleyıverıyorlardı Bır muzık parçasının tonal yapısının ozellıkle farkına varmaksızın çozumleyebılen otıstığın bu yeteneğını ıse çok somut ve sımgesel duşunmesıne, arıtmetık sımgelerle dunyayı görmesıne (kavramak gıbı bır nıyetı olduğunu sanmıyorum) bağhyorlar New York telefon rehberinl ezberleyen ama ınsanlarla ılışkıden, yakın temastan kaçınarak yaşayan bır otıstıkın hep somut ve sımgesel duşunuyor olması, bılışsel fonksıyonlarda onemlı bır bozukluk sayılır Pekçok bılım adamına göre ınsan zıhnının gelışkınlığının en onemlı ölçutu soyut, kavramsal ve kategonlerle duşunebılmesıdır Otıstıklerı' en sevgıh" hastalarından sayan Dr Olıver Sacks (bu yazıdakı örneklerın kaynağı deneyımlı hekım odur) öyle duşunmenın neden daha ılerı ya da ustun sayıldığını sorgular Somut ve sımgesel duşunmeyı, soyut duşunmenın altından çektığımızde (orneğın bır beyın sağhemısfer bozukluğunda) olanları uzun uzun anlatır Otıstık bır ressamla, daha doğrusu çok guzel resmeden bır otıstıkle olan ılışkısınde bu sımge ve somut ıfade kullanımının da "bal gıbı" bır ıletışım olabıleceğını soyler Evet, butun gözlemler bebeğın dunyaya geldığı andan ıtıbaren ılışkı kurmak peşınde olduğunu gostermektedır, bunu yapmayan ya da yapmaktayken vazgeçen kışı otıstık olabılır, beynının belırlı bolgelerınde değışken boyutlarda aksaklıklar vardır, bu aksaklıklar patolojık duzlemlerde tezahur edebılırler Ama otıstık kışıyı "kendı fenomenal dunyasında kabul eden", onun sımgesel ıletışım dılını anlamaya çalışan bır kışı otıstığe ulaşabılır ve bır dunya paylaşabılır Ona empoze etmedığı bır dunya Yağmur Adam'ı seyretmış olan Istanbul'dan bır psıkıyatrıstın (otıstıkler ustunde çalışmaları ıle tanınan L Bender'le çalışma şansına da erışmış bır kışı) fılm hakkındakı goruşu hemen aklıma gelıyor "Dustın Hoffman'ın fılmdekı rolunun ustunde o kadar duruluyor kı fılm boyunca otıstı kardeşıne ulaşmaya, onun dunyasını paylaşmaya çalışan Tom Cruıse'un performansı gözden kaçıyor " Görmedığım bır fılm hakkında yazı yazarken bu kadarcık bır alıntı not koymak bağışlanabılır herhalde Zaten bu yazı, seyredeceğımız fılm ıçın bır tur teorik hazırlık sayılır Yoksa, otızm bu sayfada anlatılamayacak denlı karmaşık NOT ilgılenenler DSM III R adlı psıkıyatrık sınıflandırma Maplarının ılgılı bölumünde, Archıver of General Psychyatry dergısının ekım 1988 sayısında, Olıver Sacks'ın Turkçeye çevrılmemış ama 'Karrsını Şapka Sanan Adam' dıye çevrılebılecek olan anlatı kıtabı "The Man Who Mıstook Hıs Wıfe for a Haf'de ve Noshpıtz'ın "Basıc Handbook of Chıld Psychıaty" adlı klasık kıtabında 'otızm" hakkında daha etraflıca bılgı bulabılırler