Katalog

H A F T A N I N R Ö P O R T A J I Dil organiktir,entelektüel değil Görüşleriyle dilbilimde derin bir kopuş yaratan Chomsky, "Büyükler çocuklara konuşmayı öğretmezler, onlar gördükleri gibi, konuşmasını da bilirler" diyor. Guy Sorman Çeviri: lsmail Kılınç 20. yüzyıl düşünürleri: Noam Chomsky, çağdaş dilbilimci N oam Chomsky, 1954'den bert Amerlkan unıversltelerlnln en çağdaşı olan MIT'de (Massachusetts Instıtute oi Technology) ders veriyor. 1957 de 30 yaşından önce, Insan blllmlerinde gerçek blr devrlm yaptı Noam Chomsky içın, her insan dll mekanızmalarına ve bilgıslne doguştan sahiptlr Bu dunım da, bir çocuğun birkaç ay içinde konuşmasını açıklar Chomsky'ye gore "dllblllmln amacı arkeolojl, blyolojl ya da etnoloji glbi insan doğasının tanınmasıdır. Gönlu biraz asırı aolda olan Chomsky şunu da ekler: "Ama dllbllim dunyayı değiştlrmeyi sağlamaz." Noam Chomsky'ye yaklaşmak kolay değıl Ona "dllblllmln papası" dıyorlar • Ben hıçbır şeyın papası değılım" dıye yanıtlıyor Chomsky "Dllbillm blr din değlldir ve önderl yoktur. Zaten, benim başkalarına öğrettiğlmden çok, ben başkalarından öğreniyorum." Unune karşın, Chomsky alçakgonullu mu? Eskı bir kazak ve blucın gıymış Ayağında basket ayakkabıları var Bir Amerıkan unıversıtesınde bıle 60 yaşındakı bir profesör ıçın epey ılgınç Ayrıca bılım dalını bulamazsınız MIT'ın ıçınde geçıcı olarak yapılmış bir baraka Duzensız çalışma odasındakı duvarlarda nukleer, emperyalizm ve Reagan karşttı afişler var Burada Mayıs 68 devam edıyor Chomsky'nın çevresındekı profesörler, sınıfta kalmış "cool baba"lar ve az ya da çok devrımcı olan ganp bir kabıle Aralarından çoğu yurttaşlık hakları savunması ıçın Uçuncu Dunya Ulkelerı ıçın ya da barış hareketlerınde çalışıyorlar En garıp lehçelere ve dılbılgısıne sahıp olan bu kışıler, aralarında Lehçe ya da Uygurca konuşuyorlar Eğer Avustralya yerlılerının bir dılını öğrenmek ıstıyorsanız buraya gelmelısınız, dıyor Chomsky Benı kabul etmesıne şaşırdım Chomsky ABD'de solda olan, çok solda olan aydınların sımgesı "Flgaro ya da Wall Street Journal gibl gazetelerin muhafazakar gazeteclleriyle karsılaşmakta tereddüt etmlyorum. Genellnde, sol gazetecllerden daha dürüstler." Nouvel Observateur'e karşı bir özel kını var Sadece dılbılım ya da bılım konuşulmasını ıstıyor Pohtıka yok "Oeneylerımle öğrendım kı Fransız basınında ıdeolojık bağlantılar ıletışımı öyle bozuyor kı yayımlanan goruşmelerımın benım açıkladıklanmla hıçbır ılgısı olmuyor Bir Parıslı gazetecının yazdığı, birkaç ıstısna harıç, duymak ıstedıklerı Benım gerçekten söyledıklerımın hıçbır önemı yok Bu Moskova'da da böyle " O halde dılbılımden söz edeceğız Chomsky ıkı yönden unlu önce bağlantılı bir aydın 1960 sonundan ben, ABD'dekı tum sol amaçlarla (nukleer sılaha karşı olma ya da Fılıstın devletının kurulması gıbı) bırleşen ve onları sımgeleyen bırı 'Marksızm ve Lenınızme hep karşı çıktım Ben olgulara dayanarak, her sorunda bir durum alıyorum, modaya uymak ıçın değıl " 1964'te Amerıkan unıversıtelerınde Vıetnam'da Amerıka'nın askerı mudahalesıne karşı olan akımı örgutleyenın Chomsky olduğunu belırtelım yıne de Avrupa'dan bakınca, Chomsky çağdaş dılbılımın kurucusudur 1957'de, 30 yaşından önce, yeni bir dll kuramı önerdı Bu alanda, Marx'ın toplumbillmde ya da LevlStrauss'un antropolo|ide yaptığı gıbı derln bir kopuş getırdı Chomsky'ye göre ve öncekı meslektaşlarının tersıne "Görduğumuz gıbı konuşuyoruz " Kanıt mı? Butun dıllerde Kımı özellıklerın öğrenıldığmı kımılerının de öğrenılmedığını dılbılımcıler saptarlar O halde, öğrenilmeyenler kalıtsaldır ve genetik varlığımmn blr parçası"dırlar. Chomsky'ye göre dılımızı öğrenmıyoruz Bu bızde doğuştan var ve bıyolojımıze yazılı Bu "Chomsky devrımınden" ben, dılbılım kendı başına bir bılım oldu Amacı ıse dılın evrensel kurallarını bulmak "Inandığımızın aksıne, dıllerın çeşıtlılığı sonsuz değıl" dıyor Chomsky • Herhangı bir şeyı herhangı bir şekılde dıyemeyız Butün dıller evrensel bir dılbılgısı uzerıne kurulu ve ınsanın konuşabıleceğı dıllerın yapısı sınırlı Neden? Çunku genetik varhğımızla koşullandırılmışız • Bıyolojimız herhangı bir sesı uretmemızı ya da seslerı kombıne etmemızı sağlamıyor Çunku dıl doğal gelışımımızın bir urunu örnek: Hıçbır dıl (u) ve (ı) söz öğesını (fonem) ayırmaz, eğer bu ıkısının karşı çıktığı bir a yoksa Dığer örnek Çoğu dıller çoğulu belırtmek ıçın sözcuğe ek bir söz öğesı eklerler Hiçbiri aksini yapmaz. Fakat Insanın özgünluğu diğer yaşayan canlılardan farklı olarak, sınırlı araçlarla esprisinln sonsuz sayıda komblnezon yaratabllmasidlr." Chomsky'ye göre ınsanlık, bıyolojısınde olduğu gıbı, dılbılım açıklamasında da turdeştır Butun dlller öğrenileblllr ve dtğerlerlne çevrilebıllr insan için hiçblr ç«vlrl zorluğu aşılamaz değlldir. Aksıne, bıyolojık oiarak bızden farklı olan dunya dışı yaratıklarla ılışkıye gırersek, onları anlayamayız Chomsky'nın dılbılımı, Levi Strauss'un uygarlıklarımıza uyguladığı yapısalcılık'a çok yakındır LevıStrauss a göre ınsanlar Amazon'dakı ılkel btr kabıleye ya da çağdaş bir topluma aıt olsalar da, sınırlı sayıda mümkun olan davranışlan kombine ederler. Chomsky'ye göre, dil Içln de durum aynıdır. Bu, savının 6O'lı yılların başında bulunan genetik kodla aynı zamanda olduğunu belırtır Bu dönemde ınsanların hangı mekanızmalarla genlenyle programlandığı bulunduğundan Chomsky de dılın kaynağının genlerımızde olduğunu kolaylıkla açıkladı Chomsky tabıı kı tartışılıyor Ama bunun çoğu kez sıyasal nedenler ıçın olduğunu söyluyor, özellıkle Fransa'da • "Sizln dilblllmcllerinlzin çoğu blllmöncesl döneme altler. Arastırmalart Ideoloji filtraslnden geçlyor. Fakat Fransa Ideolo|lk tutkunlukla blllmsel arastırmanın iç iça glrdlğl tek ulke değll. SSCB de var". Chomsky devrımı, dılbılımcılerın çalışmalarını altust ettı Bu çalışma geleneksel olarak dıllerı sınıflamaya ya da dılı oluşturan öğelerın sayımını yapmaya dayanıyordu Bugun, MIT'ın araştırmacıları, dlllerin görünür çesrtllllğl arkasında, derin blrllğl anyor: Evrensel dllbllgisi. Chomsky, Babıl efsanesını doğrulayacak mı? Hayır Evrensel dılbılgısı Adem ve Havva'nın konuştuğu ve sonradan çeşıtlenen tek bir dilin varlığı demek değıldır, dıyor Çocuklar konuşmayı bilir Chomsky'nın en yenı ve en kışkırtıcı katkısı, büyuklerın çocuklara konuşmayı oğretmedığıdır "Çocuklar gördükleri glbl ya da bir kuşun uçmasını blldiğl gibi konuşmasını bilirler." Buyuk, sadece çocuğu ğudumler, evrensel dılbılgısının zorunlu çerçevesınde, belırlı bir dıle doğru yönlendırır Bir çocuğun dılden butunuyle kopması, onun konuşmasını engelleyebılır Chomsky'ye göre "butun çocuklar konuşmasını bilirler." "Size kanıt veremem" dıyor Chomsky "Sadece olguları söyleyebllirim. Bllimde kanıt yoktur. Olgular vardır. Sadece matematlkçller kanıtlarlar." Bir dlğer olgu, çocuklann oğrenme hızıdır. Saatte bir sözcuk öğrenırier Çocuk her sozcuğu oğrendığınde bunu aynı anda bir bılgıler butunuyle butunleştırır Örnek: Çocuk "kışı" sözcüğunu oğrendığınde, bu kı şının yaşlansa da, elıkolu kesılse de, nasıl olduğunu çabucak bulur Bunu bız ona öğretmeden bılır Çunku gerçeğl yorumlama yetlsi genetik variığımızda bulunmaktadır. "Kişi" sozcuğu "ilkel dilimize" alt olan bir kavramdır Aynca, çocuk konuşmaya başladığında, ona hlç oğretmedlğimiz çok karmaşık dılbilglsi kurallarını kendlliğinden uygular. O halde, dil vucudun buyumesı gıbı biyolojiye bağlıdır Eğıtime bağlı değlldir. Dılın öğrenılmesın i fızıkı gelışımımızın evrelerıyle çakışması açıktır O halde dıl organıktır, entelektuel değıl Kanıt mı? Pardon olgular mı? "Yok" dıyor Chomsky "Başka turlu açıklaması yok Bir dılı oğrenme kapasıtesı bir çocuğun zekâ katsayısınca etkılenmez Çok yeteneklı olmasa da, bir çocuğun dılı normaldır, soz dızımı kendı kendıne yerını alır ve her şey lyı gıder Çevrenın bu çalışmada çok az etkısı vardır Görmeyen çocuklarla yapılan deneyler gostermıştır kı, körlük bir dılın öğrenılmesını gecıktırmıyor, hatta renklerı öğrenmeyı bıle Görmeyen ya da az gören çocuklar, renklerı kendılıklerınden sıfat olarak kullanırlar Tabıı az görenler sonradan bu sıfatları gerçek durumlarda uygularlar Chomsky devam edıyor 'Belırlı bir buyüme eşığınden sonra artık öğrenemeyız Ya da ılk kökendekı şıveyı koruyarak öğrenıyoruz Bıyolojık sınır, ergınlık yaşı oluyor Hep "ılk" şıvemızle konuşuyoruz Budaçokdayanıklı bıyolojık nedenlerle belırlenmıştır Bu unlu şıve, çocukluğumuz sırasında oluşan mumkun fızyolojık sınırlarımızın bir eklemlenme bıçımıdır Eğer bir yaşlı, dıllerı öğrenmede yeteneklı ıse bu, akıllı olduğundan değıl, belkı de bıyolojık olgunluğunun eksıklığıdır " Chomsky'ın çevresındekı yaşlı profesörler kolaylıkla Fınceyı bırakıp bir yerlı dılı konuşmaya başlıyorlar Bunlar buyuk çocuklar mı yoksa? Chomsky'ye göre bu dışlanamaz Ama çağdaş bılımın bılgılerı ılerletemedığı bir alandayız dıyor Chomsky devam edıyor "Her halk kendı dılının dığerlerınden ustun ya da daha anlaşılır, daha kolay olduğunu söyler Diderot Fransızcanın bılımlerın dılı olduğunu soylerdı Çunkü sözcuklerın duzenı, doğal duşuncenın duzenıyle uyuşuyordu Buna karşın, Almancanın da yazın dılı olduğunu söylemıştı " Bu tur göruşler her dönemde her uygarlıkta bulunur Temelınde sadece sovenlzm bulunur Bir dılın ustunluğunun olmaması Fransızca ya da ingllizce'de daha açıktır Fransızca, Ingılızce gıbı dıller yoktur Bu dıller, utkularda ya da sıyası bozgunlar sırasında dlğer dıllerden dağınık sözcuklerın toplanmasıyla oluşmuştur Bizim dil dedlğlmiz dllblllmsel bir olay değildlr. Sosyopolltlk kavramlardır. Butun dıllerın durumu budur Chomsky'ye, Ibranice ya da Arap dilleri gıbı kımı dıllerın doğal olarak peygamberce bir yuceltmeye ıtıp ıtmedığını soruyorum Chomsky yanıtlıyor: 'Yuceltmeye ıten dıl değıl, halkların kulturudur incıl ya da Kuran'dır ibranıce ya da Arapça değıl Ayrıca, bu dıllerı konuşmak akılcı bir yöntemı engellemez Arapça konuşan bir matematıkçı, bir Fransız ya da Japon matematıkçı kadar mantıklıdır Aynı şekılde, kimı dıllerın çok zor 12