Katalog

ASTRO N O M İ Halley'den sonra Tutatis geliyor! Ama Tutatis, kuyruklu yıldız değil, bir göktaşı. Göktaşlarının dünyaya çarpma olasılığı 1 milyon yılda 4. En son göktaşı 40 bin yıl önce Arizona'ya düştü Tutatis çarparsa yer sarsıntılarına ve nükleer kışa yol açacak. Apollo aılesınden bır gokcısmının, yerın yörungesını her 5000 yılda kesen bır yorunge ustunde olduğu tahmın edılıyor Dolayısıyla, bu asteroıdler gezegenımız ıçın sureklı bır tehhke oluşturuyorlar Boyle bır gokcısmının bır yerleşım bolgesıne duşmesı halınde çok buyuk bır felaket yaşanacaktır Bır kılometre çaplı bır asteroıdle çarpışmada çıkacak enerjı, bır megatonluk 100 bın termonukleer bombanınkıne eşdeğer olacaktır Açtılacak krater, 20 km.'llk bir alana yayılacaktır Istatıstıksel tahmınlere gore, çapları bır kılometreden buyuk asteroıdlerın sayısı 750100 arasındadır Bu sava göre, çarpışma sıklığı bir milyon yılda dorttur. Bu olasılık, ınsan ömru duşunulduğunde kolaylıkla goz ardı edılebılır Çapı bır kılometreden buyuk asteroıdlerın Yer, Ay, Merkur ve Venüs ustünde saptanan kraterlerin nedenı oldukları duşunulmektedır Gezegenımızdekı en yakın geçmıştekı çarpışma bundan 40 bln yıl önce gerçekleşmıştır Arizona'da, bır kılometre çapında, 200 m derınlığınde bır krater açmıştır (Meteor krateri). Bazı bılımadamları, bundan 65 milyon yıl once hayvan turlerının %65'ının ve dinozorların yok olmasını 10 km çaplı bır asteroıdın yere çarpmasına bağlamaktadırlar 1937 yılında, Hermes asteroidl yerın 800 ört ocağı beşıne bağlayan gece, Cote d'Azur Gozlemevı'nden (Fransa) bır grup gökbılımcı, yorungesı yerınkını kesen bır asteroıd saptadılar Çok kuçuk olmasına karşın, bır çarpışma olasılığı hıç yok değıl Boyle bır olasılığı goz onune alan gokbılımcıler, asteroıde Kelt savaş tanrısının adı olan Tutatls'ı verdıler Bılım dunyası asteroıdın varlığı konusunda bılgılendınldıkten sonra Tutatis 6 ocak gunu Amerıkan gokbılımcıler tarafından da doğrulandı Asteroıd, uluslararası kurallara gore ıse, 1989 AC olarak adlandırıldı Bırkaç hafta ıçınde, Tutatis hakkında bırçok bılgı toplandı ama yorungesı ancak bırkaç ay sonra kesın olarak saptanabılecek Bugun i ç ı n , guneş çevresındekı donuşunun bızım yılımıza göre yörungesının eğımının 0 45 derece olduğu sanılıyor Yerın ve Tutatıs'ın ızledıklerı yol aynı duzlemde Geriye çarpışma olasılığının hesaplanması kalıyor Boyle bır çarpışma tehlıkesı, yalnızca Tutatis ıçın geçerlı değıl 1989 AC ozellığı yerın (Apollo aılesı) ve Mars'ın (Amor aılesı) yörungesını kesmek olan ApolloAmor aılesıne dahıl bulunuyor Bu ozellıklere sahıp yuzden fazla gökclsmi saptanmış durumda, fakat hıçbırı yerın yörungesının bu kadar yakınından geçmıyor Dünyamıza çarpar mı? D 40 bın yıl Onee duşen bır asteroıd, Anzona'da 1 km çapında, 200 m derınlığınde bir krater açmıştır bın km yakınından (YerAy uzaklığının ıkı katı) geçtı Hermes'ın bır dahakı sefere daha fazla yaklaşması mumkun 350 bın km Tarıhı donemde hıçbır çarpışma kaydedılmemış olmasına karşın 600 milyon yıldan berı yere duşen Apollo aılesınden gökcısmı sayısının 1500 olduğu tahmın edılıyor Yalnızca Kanada topraklarında, çarpışma sonucu oluşmuş 23 krater bulunuyor sıntıları, üçdört ay sürecek "nükleer kış." Gokbılımcılerın asteroıdlere olan ılgılerı yalnızca felaket senaryolarıyla sınırlı değıldır ilk olarak, 1801de Sıcılyalı Guiseppe Pıazzi, bın kılometre çaplı kuçuk bır gezegen keşfettıkten sonra dıkkatler asteroıdler ustunde yoğunlaşmıştır Bırbırı ardı sıra bulunan asteroıdler bu ılgının azalmasına yol açmıştır Hatta asteroıdler "gok bitlerı", "guneş sisteminin çöplen" olarak adlandırılmışlardır Asteroıdlerın yenıden onem kazanmaları ıçın XX yuzyılın ıkıncı yarıs.nı beklemek gerekmıştır Bu ılgının nedenı, guneş sıstemının oluşumunda nebulanın rolu ustune çalışmaların hız kazanması olmuştur Asteroıdler, gazlardan ve tozdan oluşan ılk nebulanın en eski ve en az değışmiş kalıntılarıdır ötekı bolgelerde gezegenlerın oluşumuyla sonuçlanmış maddenın ara donem lerının ızlerını taşımaktadırlar Asteroıdler bızı guneş sisteminin evrımı konusunda bılgılendırmektedırler Öte yandan bırçok araştırmacı, bazılarının, uçucu maddelerını kaybetmış kuyruklu yıldız çekırdeklerı olduk'nrını duşunmektedır Gıotto uydusundan alınan fotoğraflarda Halley kuyruklu yıldızının çekırdeğı karbonlaşmış gözukmektedır, bu bır asteroıd turunun kımyasal oluşumuna benzemektedır Kuyruklu yıldız artıkları Geçmışın kalıntıları Boyle bır bılgı kaynağı karşısında gokbılımcıler asteroıdlerı de ıncelemek ıçın uydu gondermeye başlamışlardır Jupıter ve uydularını ınceleyecek olan Galile uydusu, daha sonra 29 amfıdrıt asteroıdine yone lecektır Phobos projesınde de Mars ıle Jupiter arasındakı bır asteroıdın ıncelenmesı planlanmaktadır 1989 AC'nın bulunuşuyla bu asteroıdın ıncelenmesı de gundeme gel mıştır Bu ış ıçin en uygun zaman hangısldir? Geçen aralık ayında, 1989 AC yerın 15 milyon kılometre yakınından geçmıştır 2020'ye doğru ıkı kere daha yakın olacaktır Ilk hesaplara gore Ay'dan daha yakın bır mesafeden de geçeceğı tahmın edılmekte dır (AyYer uzakhğı 384 bın km'dır) Yerle yakınlığı duşunulduğunde 1989 AC'nın ozel onem kazanan yorungesı asteroıdı doğrudan bır ınceleme ıçın uygun kılmaktadır Gokbılımcıler, Tutatıs'e inecek bir uydu göndermeyı planlamaktadırlar Boylece as teroıdın yuzeyındekı taşlar analız edılebıle cek ve elde edılen bılgıler guneş sisteminin oluşumuna ışık tutabılecektır (Sclence & Vie, Mart 89) Tutatis çarparsa Tutatis yere çarparsa 60 km. çaplı bir krater açacaktır. Atmosferden geçerken surtunme nedeniyle kutlesınden bır kısmını kaybedecektır, fakat yere ulaşan parça Paris i yok edecek kadar buyuk olacaktır Serbest kalacak kınetık enerjı, bır megatonluk bır milyon termonukleer bombanınkıne eş olacaktır Boyle bır çarpışmanın ötekı sosonuçlarını da unutmamak gerekır V»r ıtr 2020'dm daha yakından geçecak Geçen aralık ayında, 1989 AC Yer'ln 15 milyon ktlometre yaKinından geçtl 2020'de, bu uzaklık 67 milyon W/omefreye Inecek Asterold, Yar'in Oüneş çevresınde döndüğu aynı eklıptik düztem üstündek! bir yörungede ilerledıği tçln, yakından geçişlerdeki