Katalog

BİR BİLİM A D A M I PORTRESİ BİLİM KÜLTÜR hekım özel bır kansızlıktan şıkâyet eden bir hastayı blze yolladı Gereklı kan tahlıllerını yapmak ve sağaltım programını saptamak ıçın bırkaç saat bu hastayı tuttuk Sonra hastayı tahlıl sonuçlarına göre saptanan programı yurutmekle görevlı aıle doktoruna yolladık Bu yuzyılın sonunda bugunden daha az hastaneye gıdıleceğınden eminım Eğer "evde tıp" ıçin savaşıyorsam, bu, yan yana 6 kışılık yatakta yatan tıfus, veba hastalığına yakalanmış kışılerın bulunduğu eskı SaıntLouıs Hastanesı'nı anımsatmak ıçın degıl Hastaneye yatırmak çoğu kez yaşamı kurtarıyor, ama ınsancıl olmayan bıçımlere de girebiliyor, sevılen ınsanlardan uzaklı.k, yalnızlık ve her tarafta bır suru tup, alet Geleceğe bakalım, 10 yıla kadar hastanın evınde, yatağında olması ıçın yeterlı ılerlemeler yapılacaktır Bır suru alet hastanın bıyolojik durumunu, alyuvarların sayısını, şeker, ure oranını kaydedecek ve bır hasteneye ıletecekler Sonra doktorlar tanıyı yapıp, gereklı sağaltımı verecekler Burada aıle doktorunun rolu ön plana*çıkacak Varlığıyla, önerılerıyle, sevgısıyle, sempatısıyle hastanın yanında olacak Hastane sayıaının azalacağına tnı inanıyorsunuz? Prof. J.B. Polıtık sorumluluğum olsaydı, hastanelerın sayısını azaltan t r strateji önerırdlm Hıpokrat'tan berı, kımı ınsanların daha dayanıklı, kımılerinın dayanıksız olduğu saptanıyordu, ama nedenı bılınmıyordu Bugun ıse şu ya da bu H L A grubuna aıt olma şu ya da bu hastalığa elverışlılığl gösterıyor Dıyelım kı yenı doğan bır çocuk, 2285 grubuna aıt olsun Şeker hastalığına yakalanma şansı, yanındakı çocuğa göre 30 kat fazla 1683 grubuna aıt olan bırının romatızmaya yakalanma şansı 25 kat daha fazla Eğer ılk çocuğa annebaba, gereklı bır rejim sağlarsa şeker hastası olmayacak Ikıncısıne de uygun bır ıklım seçılırse romatızmadan kurtulacak Bu gellslmde klmyasal teraplnln yerl nedlr? Prof. J.B. Bugjunku kımyasal terapı geçıcıdır 40 yıldır cerrahlık, radyoterapı glbı yıkıcı bır kımyasal terapıyle yaşıyoruz Kanserlı hucrenın ıkı önemlı ozellığıyle belırlendığını bılmek gerek, ölumsuzdur ve değışmez Dığer hucreler ıse gelışıyor ışlevlerini yerıne getlrmek ıçın farklılaşıyor ve öluyorlar Carrel'den berı, laboratuvarlarda hucre kulturlerımız var Kımı kulturlerın adları 3040 yıl önce kanserden ölen kışılerın adlarını taşıyor M M , PF, J M gıbı Bu hucrelerın hâlâ burada olmasını ve yaşadığını duşunmek ınsanı heyecanlandırıyor Bırkaç yıldan berı araştırmacılar kulturde kanserlı hucrelerı gelıştırıyorlar, farklılaştırıyorlar ve ölduruyorlar Şımdıden kanserlı hucrelerı duzeltıcı sağaltımlar öngöruluyor Bu da yenı ımmunoterapıler gelıştırecek önce "duzeltme" konusunda önemlı bır rol oynayacak ilgınç ve önemlı Intorferon'un bulunması var Sonra, hucrelerımızden kımılen, normal hucrelerın yerıne kötu huylu hucrelerı öldürmeye yeteneklı "öldurucu hucreler"dır Gelecek yuzyılın başından ıtıbaren, kanserlı hucrelerı duzene koyacak ılaçlar ortaya çıkacak Butün ılaçlar kımyasal terapıyle ılgılıdır Bır başka deyışle, kımyasal terapı cerrahlık gıbı bır evre olacak Bu da uç aşamada olusan tıbbın gelışımı yönünde gıtmektedır 1. aşama Hastalığın sağaltımı yok 2. aşama Hastalık buyuk özverı ve yorucu sagaltımlarla ortadan kaldırılıyor 3. aşama Hastalık basit şekilde sağaltılıyor. 1. Tuberkulozun sağaltımı yok 2. Üç yıl sanatoryum, promotoraks, akcığer cerrahısı 3. Şımdi bırkaç hap yeterlı Etkılı ılaçlann olmadığı dönemı bilırım 1930 yıllarında enternler arasında bır soruşturma yapmıştık "Issız bır adaya gıdıyorsun Yanında götureceğın 5 kıtap ve 5 ılacı seç" dıye sormuştuk Kıtap ıçın seçım zordu Ama ılaçlar ıçınde 4 ya da 5 etkılı ılaç ancak bulunuyordu Aspırın, kının, morfın, dıjıtalın Devrım 1937'de sulfamldlerln bulunmasıyla başladı 34 hap ölumcul hastalıkları lyıleştırmeye yetıyordu örneğın yaşlılarda ve alkolıklerde görulen yılancık Iklncl devrlm antlblyotlk, penısıhn ve daha sonrakı gelışmelerı olan streptomıcınle (tuberkulozlu menenjıt) gerçekleşır Tabıı, kımi hastalıklar dayanır Ama frengı kaybolur Ust duzey ılaçlann uçuncu buyuk dızısı kortlzon'dur Hormonal hastalıkları lyıleştırır Bır dığer olağanustu olay Rhesus'un macerasıdır 1939'da, NewYork'ta, 1900'de A, B, O, kan gruplarını bulan Avustralyalı bılgin, Rhesus sıstemı denılen önemlı bır ıkıncı sıstem bulur Bu maymunun adıdır Bu bılgının öğrencılerınden Phılıppe Levıne savaştan sonra butun doktorları şaşırtan bır buluş yapar Normal ıkı çocuk, doğumundan sonra, 3 ya da 4 çocuğun korkulan ölumu anne ıle Rhesus negatıf çocuk arasındakı Baba gıbı Rhesus pozıtıf çatışmadan ılerı gelır Gebelık dönemınde anne, çocuğu ölduren antıkor uretır Çocuğu ölduren annedır ilk başta, çocukların kanları doğumdan sonra tumuyle değıştlrılıyordu Şımdı annenın antıkorlarına karşı bır aşı yeterlı olmakta Çocuklann olan bu yuzyıl aynı zamanda yaşlıların da değll mi? Çocukluktan yaşlılığa bir sıçrama yapalım Isterseniz Başkanlığını yaptığınız Etik Komltede bu sorunla llgllendlğinlzi blllyorum. Prof. J.B. Doğru Yaşlılık toplumlarımızın bu yuzyıl sonunda önemlı bır sorunu ve sonuçlarını yenı yenı görmeye başlıyoruz 30 yıl önce, orta yaşta dört kışı bır yaşlıya bakıyordu Şımdı uç kışı 20 yıl sonra ıkı kışı olacak Halbukı, araştırmalar gösterıyor kı uzun ömürluluk hücre ve kromozonlarda yazılı. 15 yıl sonra yaşı yoneten bolgenın kromozonda bulunacağını soyleyebılırız Bu önemlı bır buluş olacak Çunku ınsanlar uzun yaşamak arzusundalar Ama hangı durumda? Bu da beyınlerıne bağlı Kalp, ciğer, böbrek ıdare edılır Ama beyın? Yaşam süresinl ylne trajlk sonuçlarla uzatacaksınız. PROF.J.B. Hayır, "etkılı yaşam" suresını uzatacağız Yaşlılar tarafından ortaya koyulan sorun, entelektuel yeteneklerının kaybıdır Çözum, aıle ve toplum ıçın yuk olmayan ve entelektuel olarak sağlam olan yaşlılara sahıp olmaktır Son bir soru. XX yy'ın XXI yy'a mesajı sizce ne olablllr? PROF.J.B. Her şeyden önce insana saygı Yuzyılımız uzun suren ve surekli olarak ınsanı yıkan bır dönem tanıdı Bırkaç yıldan berı, Batılı uygarlıklar hoşgörü ve dığerıne saygı yolunda adım atmaya başladılar XXI yy bu yönde ılerlemelıdır Bılımın ve teknığın ılerlemelerı karşısında dramatık sonuçları olabılen sağduyunun yokluğu sona ermelıdır Son bır söz Kısa bır süre ıçın, ölümumden 50 yıl sonra gerı gelmek ısterım "Görmek" ıçın yetkıli makamlar bütun kolaylıkları sağlasın Çok merak edıyorum (Lo Flgaro Magazin» No: 453 26.11.1988) tl Tüberküloz ıçın bakın durum nasıl geliş Buluş buluşu çeker Kalem ve gözlük nasıl bir evrim geçirdi? Vehbi Belgil 2 nsanoğlu, sorunlarını buluşlarla çözer • • Ancak hıçbır buluş kesın çözum getırmı• yor Çunku zekâ, en lyı çozumu hemen bulamıyor Ve çozumler sonsuza dek uzu yor Kalemden bır ornek verelım Ilk kalem ya keskın, sıvrı bır taş veya maden parçası oldu, buyuk olasılıkla Mezopotamya'nın çıvı yazıları, Mısır'ın hıyeroglıfle rı, bınbır guçlukle, bunlarla yazılıyordu Yazının guçlukle yazılması normaldı Yazı yazılan duzey taş veya kıldı Kâğıt henuz bılınmıyordu Sonrakı aşamalarda, papırus yaprakları, hayvan derılerı yazı maddesı oldu Bunlara taş gıbı, maden gıbı sert cısımlerle yazı yazılamazdı Kaz tuyu, yenı kalem oldu Kaz tuyu ıle yazı yazma 19 yuzyıla kadar surdu denebılır Batının hemen butun yapıtları bunlarla yazıldı Tabıı, kaz tuyu, murekkebı gerektırdı, murekkep de hokkayı Işler bu mınval uzere gıderken, tuyun, ıhtıyaçları tam karşılayamadığı anlaşıldı Tuy ucu zamanla aşınıyordu Daha geç aşınan bır madde aranırken, kamış kalem bulundu Tabıı, kamışın kesılmesı ıçın araçlar da gerektı Hattatlarımız şaheserlerını hep kamış kalemlerle yazdılar Bugun de kamış bu ışler ıçın bıçılmış kaftan Bu arada kâğıt da bulunmuşlu Şımdı gezdırılebılen yazı malzemelerı gerekıyordu Dıvıt boyle ortaya çıktı Denız Harp Okulu oğrencılerının kuçuk merasım kılıçlarına benzeyen dıvıt, murekkep hokkası ıle kamış kalemı de ıçınde taşıyordu Ancak kamış da tam bır çözum değıldı Artan nufusa yetecek kadar kamış yetıştırmek buyuk sorun ıdı Sorun, alelade tahtadan kalem sapı yapmayı akla getırdı Ancak tah tanın kamış gıbı kesılmesı çok guç olduğun•dan, sapa madenı uç takıldı Fakat tuhaftır orneğın Fransa'da, tahta kaleme eskı alışkanhğa uyarak, tuy (plume) adı verıldı Sapı ayrı ucu ayrı kalem buyuk kolaylık getırdı Fakat şımdı başka bır sorun çıkmıştı Her gıdılen yere murekkep hokkasını da goturmek Acaba kalemle murekkep bırleştırılemez mı ıdı 9 Bunun da yolu bulundu Ilk dolma kalemler boyle ortaya çıktı Tuykalem kamışkalem devrınde murekkebı kurutmak ıçın ınce kum kullanılıyordu Rıh denen bu kum, yazının ustune dokuluyor sonra gene torbasına konuyordu Zamanla rıhın yerını kurutma kâğıdı aldı Bu kâğıdın resmı belgelerde hâlâ kullanıldığını televızyonda goruyoruz Delegelerın ımzaladıkları belgeler kâğıtla kurutuluyor Kafalar durmadan çalışıyor, kâğıdı da ortadan kaldırmanın yolları aranıyordu "Tukenmez" denen kalemler boyle ortaya çıktı Sonrasını hep bılıyoruz Tukenmezın turlerı gıbı Kalemle ılgılı bu özet taf ihsel sıraya göre değıl, sırf fıkır vermek ıçın yukarıya alınmış bulunuyor Öbur buluşların hepsınde aynı çabaları göruyoruz Makasın, saatın, defterın, ayakkabının, duğmenın, hesap makınesının, bılgısayarın Turlerını bır duşunun Oaha kolayı, daha ucuzu, daha hafıfı, daha kuçuğu, daha kullanışlıyı bulma yolunda kı çabaıar aurmaaan yenı buluşları, onlar da başka buluşları gerektırıyor "' Gözluğun ne buyuk bır buluş olduğunu çoğu zaman duşunmeyız bıle Bu buluş olmasa ıdı ınsanların belkı yarısından fazlası okuma denen nımetten yararlanamayacak, bırçok çocuk okumayazma olanağına kavuşamayacaktı Gozluk turlerını bır duşunun Kulağa takılan, burnun ıkı yanına oturtulan goz çukuruna sıkıştırılan (Abdulhak Hâmıd' ınkı gıbı) gozluk camları Ve sonunda kon takt lens'ler Ama bu tur gorme araçları da bırçok sorun ve buluşu bırlıkte getırıyor Sorunların başında, lens lerın temızlenmesı gelıyor Nasıl temızleyeceksınız lensınızı' Ilk akla gelen, parmak Çıkar lensı ıslak lığı gıderılen parmaklarınla temızle lyı ama bunun ıkı guçluğu var Gereğ.nden fazla bas tınız mı lens kırıhyor Sonra parmaktakı kır ve mıkroplar goze gırıyor Daha buyuk bır tehlıke O halde lens temızlığı ıçın bır şey ler duşunmek gerek Son olarak lens yıkama makınesı yapılmış Bır tur çamaşır makınesı Lens çıkarılıp buna konuyor Makıne, lensı, dakıkada 300 kez dondu ruyor Bu yolla, gozun çıkardığı yağlar proteın zerrelerı, tuzları sonra şampuan ve sabun zerrelerı gıdıyor Başka bır kolaylık var Parmakla temızlenen lens bazen tırnakla çızılıyor Bu yenı araçta boyle bır olasılık da yok Clensatron 700 CL" adı verılen yıkama makınesı, ışını 20 dakıkada bıtırıyor Kanada'da Japonya'da, Amerıka'da ve bazı Avrupa ulkelerınde satılan araç, ulkesıne göre 90190 dolar arasında satılıyor (dolar 2 bır,1den 180380 bın lıra arasında ) Şusu ıle, busu ıle 500 bın lırayı göze almak lazım Ya gözlükler? Büyük kolaylık Dahdsı var Clensatron'u aldınız veya getırttınjz Bu sefer başka sorunlarla karşılaşıyorsunuz Kım onaracak bozulan aracı? Araç aku ıle, pılle kent akımı ıle çalıştırılabılıyor Şunu da ekleyelım Yıkama makınesının uç odası var Bın yıkama, bın mıkroplardan arındırma, bın durulama odası Her oda ayrı renkte olduğundan hata yapılmıyor "Clensatron 700 CL"yı Florıda'nın Tampa kentınden "Ouestech Internatıonal Inc " yapmış I ] 13