Katalog

PS İ KO LOJ İ H A F T A N I N H A B E R L E R İ Keskin sirke küpüne zarar Baştarafı 1. sayfada lım, eskıden berı bu sorunun yanıtı peşınde Kıskançiık, korku, haksızlık, uzuntu gıbı bırçok olumsuz etkenın insanın kendi uzerindekl denetimini yitirmesine yol açtığı bılınıyor Bu noktada, beynımızdekı lımbık sıstem, normalde eylemlerımızı yonlendıren beyın kabuğu uzerınde denetımı ele geçırıyor Llmbik sistem bıze 200 mılyon yıl öncesının memelı hayvanlarından ınıras kalan oldukça ilkel bir beyin bolumü. Ozellıkle lımbık sıstemın kılıdını elınde tutan hıpotalamus burada onemlı rol oynuyor Hıpotalamusun belırlı bolgelerı kuçuk bır elektrotla uyarıldığında gerçek bır ofke krızının oluşması gayet kolay Bu olgu hayvanlarda sayısız deneyle kanıtlanmış durumda İnsanın elektrotlar yerıne, gergın bır dutumda sarf edılen yanlış bır cumle aynı ışı gorebılıyor Hıpotalamusu uyaran böyle bır yanlış sozcuğun ardından aıle facıaları, cınnetler ve cınayetlerın gelmesı sık rastlanan "adlı vakalar" arasında Ancak konuyu basıte ındırgemekten kaçınmak gerek Insanoğlunun hıddetı çevre koşullarına sıkı sıkıya bağımlı Sözgelımı ofkelı davranışlar ışyerınden çok evde kendını gosterıyor Iş yerınde öfke krızının yol açacağı olumsuz sonuçlardan korkulması nedenıyle burada uyarılma eşığı çok yuksek Örneğın gurultulu bır ışyerınde hıçbır tepkı gostermeden sekız saat çalışan bır koca akşam evıne donduğunde muzığın fazla açık olması ya da bebeğın ağlaması gıbı ufak tefek şeyler karşısında hemen kopuruyor Bu anda öfkelenen kışının beynınde ve vucudunda olup bıtenler oldukça lyı bılınıyor Duyu hucrelerı dıştan gelen uyarıyı alır uyarı sınır sıstemı yoluyla saatte 432 km hızla elektrık ımpulsları şeklınde beyne ıletılır Beyınde once "bllincin kapısı" olarak bılınen talamus alarma geçer Aynı zamanda gelen uyarılar ıçın bır kavşak odevı goren talamus, bunların bır bölumunu beynın uyanıklık merkezıne yollar ve dıkkatı arttırır, dığerlerı ıse beyın kabuğuna yollanarak olayın bılıncımıze yansıması sağlanır Impulsların yuzde 20'sı duyguların merkezı olan lımbık sısteme ulaşır Lımbık sıstemde sınyaller anlam ve duygulanımla yuklenır, dışarıdan gelen sınyal hakkında olumlu ya da olumsuz yargılar burada verılır Lımbık sıstem beynın başka bolumlerıyle sıkı bır bağlantı kurmuştur, beynın nerdeyse butun etkınlıklerıne karışır Beyın, aynı zamanda duygular konusunda yetkılı en ust merkez olan hıpotalamusa da durumu haber verır Boylelıkle beyınden vucuda doğru kımyasal habercılerın akımı başlar Once beynın alt tarafından bır kımya fabrıkası ışlevı goren hıpofız bezı harekete geçer, buradan salgılanan maddeler bobrek ustu bezlerını adrenalın hormonu salgılaması konusunda uyarır Adrenalın, vucudu acıl durumlara karşı hazırlayan hormondur Adrenalın salgısı dolaşımdakı şeker ve yağ gıbı enerjı kaynaklarını arttırması ıçın karacığerı seferber eder Bır kavga durumunda kasların enerjı gereksınımını karşılamak uzere yeterınce enerjı kaynağı harekete geçer, aynca adrenalın kalp atımını arttırır, kan basıncını yukseltır, bronşları genışletır, kol ve bacak kaslarının kasılma gucunu arttırır Böbrek ustunden salgılanan noradrenalin hormonu ıse gerçek öfke hormonudur; saldırganlığı arttırır (Buna karşın adrenalın korkaklık hormonudur, kaçma davranışını hazırlar) Yukarıda anlatılan tipik blr stres durumunda panık halınde kaçmaya ya da saldırmaya hazırızdır Ancak vucudumuz denetım altındadır, beyın kabuğu butun eylemlerımızı kontrol etmektedır Hıpofızden adrenokortıkotrop hormon salgılatarak saldırganlığı denetler Bu denetım mekanızması aksadığında, olay beyın kabuğunun kontrolunden çıkar ve öfkemız serbest kalır Bu durumda vucudumuz bır dızı acıl önlem daha alır Bu onlemler artık saldırı halındekı vucudun korunmasına yonelıktır Metabolızmayı guçlendırmek ıçın tıroıd hormonları salınır, bağışıklık sıstemı aktıve olur, merkez sınır sıstemınden salgılanan endorfınler ağrı ve acı duyusunu hafıfletır, yuzeysel kan damarları buzulur, yaralanma sırasında kan kaybı azaltılır Çoğu zaman ofke "yuzumuzden okunur". Alnımız kırışır, bakışlar keskınleşır, burun delıklerı buyur, dudaklar gerılır, dışler gösterılır, yuz kızarır Genleri değiştirilmiş bakteri satışı başladı rumlu Bır maraton koşusundan sonra kanda saptanan kreatınkınase'nın mıktarı, kışısel farklılıklar gosterdığı gıbı sporcunun kılcsuna, yaşına, yaptığı antrenmana ve koşu hızına da bağlı Erkeklerde, kadınlara kıyasla eş kat daha yuksek bır konsantrasyon bulundu (s. n. ) "No Gall", bitkileri, bitki kanserinden koruyor K ısa bır sure once Avustralya'da, yaşayan ve genleri değışıklığe uğratılmış bakterılerden oluşan bır ılaç, bıtkılerı haşarattan korumak amacıyla satışa çıkarıldı Bu ılacın dunyada bır benzerı yok BıoCare Technology larafından uretılen ılacın adı "No Gall". Ilacın amacı, çeşıtlı yararlı bıtkılerı, köklerde başgosteren bır çeşıt bıtkı kanserinden korumak Köklerde gorulen bu hastalığa agrobacterıum tumefacıens cınsınden yeraltı bakterılerı neden oluyor Bundan 20 yıl önce Adelaıde Unıversıtesı'nden Allan Kerr, bıtkılere bulaşmayan ve bunun yanı sıra bır antıbıotıkum oluşturan doğal bır agrobacterıum soyunu keşfetmıştı Bu bakterıler, "normal" hemcınslerını oldurebılme yeteneğıne sahıpler Anfbıotıkum sentezını oluşturabılme yeteneğını ıse halka şeklınde kalıtım maddesınden bağımsız bır bakteri kromozomu olan bır plasmıd'e borçlular Bakterlum'a direnç kazandı Ancak bu lyı huylu soyla patojen bakterılere karşı mucadele edılebıleceğı umudu, öncelerı suya duştu Çunku mucadele edılecek bakterıler de bakterıuma karşı direnç kazandı Muhtemelen lyı huylu soy, plasmıd'ını hemcınslerıne ıletıyordu Daha sonra araştırmacılar, plasmıd'de gerçekleştırdıklerı genetık bır mudahale ıle ıstenılmeyen ıletışım mekanızmasından sorumlu olan halkanın soz konusu bolumunu yok etmeye başardılar Yukarda sozu edılen ılacın temelını oluşturan değışıklığe uğratılmış bakteri soyu, antıbıotıkuma karşı dırencı artık ıletmıyor Tedavı şu şekılde gerçekleştırılıyor Tohjmlar ekılmeden once koklerıyle bırlıkte bakteri solusyonuna batırılıyor Ilacın bır lıtresınde en azından on mılyar bakteri var Merkezi Avustralya'da bulunan fırma, herhangı bır zorlukla karşılaşmaksızın, ılacı uretmek ıçın gereklı ıznı aldı Resmı makamlar, tokak oranı ve guvenlık konusunda hıçbır bılgı talep etmedıler Kerr'ın goruşune gore, genleri değışıklığe uğratılmış bu bakterıler zararsız Çıçek açan organızmalarda bu bakterılerın yaşama şansının olmadığı ılerı suruluyor Ustelık uretılen antıbıotıkum'un yalnızca Agrebocterıum soyunun hemcınslerını etkıledığı ılerı suruluyor Bu goruşe karşı çıkanları ıkna etrnek ıçın fırmanın muduru soz konusu ılaçtan ıçmeyı önermış (s. n. NuW). T Öfke merkezi kuruluyor Unlu psıkolog C G Jung, her ınsanda, cınayete, öldurucu hareketlere yol açabılecekofke alanları bulunduğunu ve bu alanın kışılığın golgederkalan karanlık, bılınçdışı yanı olduğunu soyluyor Uyanık bılıncımız bu golgenın gunışığına çıkrnasını denetlıyor Ama her zaman değıl, ozellıkle ruyalar, bu "gölge alana" gezılerdır Amerıkalı araştırmacılara gore ofkelı ınsanların yuzde 35 ı öfkelerını denetleyebılıyor Gerısı en azından sozlu olarak karşısındakıne saldırıyor Gunumuzde, ofkesını denetleyemeyenler ıçın onerılen rahatlatıcı çozumlerden bırı, Amsterdam'da kurulması planlanan "ofke merkezi". Burada patronuna, amırıne eşıne karşı sınırlenen kışıler hurda buzdolapları, fırınlar ya da otomobıllerı tokmakla parçalayarak öfkelerını zararsız bır bıçımde gıderecekler Amerıkalı psıkoanalızcı Leo Madovv'a göre ofke "Bilınçdışının bir semptomudur. Ondan kurtulmak ıçın ofkenin billnçaltı kaynağını bulmak gerekir Boylece onunla daha kolay basa çıkabılirız" Ofke tedavısınde ızlenen başka bır yol kışılerın fantezılerınde onları ofkeye sevk eden vakaları canlandırmaları, sonra duşunsel öfke durumlarını ve ofkeye yol açan olayı psıkoterapıstlerle bırlıkte ınceleyerek olay karşısında ofkeye goturmeyen alternatıf duşunce seçeneklerı oluşturmaları Kısacası beynın yenıden programlanması kışılerın kendılerını tanıyarak beyın kabuğunun lımbık sıstem uzerındekı denetımını gelıştırmelerı amaçlanıyor . ıpkı bır boyun bağı gıbı görunen ve bu baykuş turune adını veren peçe, kuşun kafasını ve kulakların gırışını sarıyor Peçelı baykuşun kulaklarının örtunmesının ozel bır anlamı var Buradakı "örtunme" ses suzgecı görevını göruyor ve yalnızca çok yuksek frekanslı seslere geçış hakkı verıyor Kâğıt hışırtısı ve cık cık seslerı gıbı 30009000 hertz arasındakı frekanslar, kulağın etrafındakı ınce tuylerce yansıtılıp, kulağa ıletılıyor Daha buyuk dalga uzunluğuna sahıp ses dalgaları ıse bu kuçuk yuzeyler tarafından yansıtılmayıp, peçenın arkasında kayboluyorlar (s. n.) Peçeli baykuş G Maraton koşucularında adale arızaları M ınneapolıs'tekı araştırmacılara gore, maraton koşucuları adale arızalarını goze almak zorundalar Sporcuların kanlarında, enfarktus hastalarına kıyasla on kez daha çok kreatınkınase bulunuyor Bır enzım olan bu proteın maddesı adale ıskeletındekı, bacak adalelerındekı arızalardan so erçı bugun artık akcığer kanserıne genellıkle sıgara tuketımının neden olduğu bılınıyor Ancak sıgara dumanında kanser ureten 50 değısık madde olduğu halde, tek tek maddeler ıle tehlıkelı akcığer hastalğının ortaya çıkışı arasında doğrudan bır ılışkı saptanamadı Aktıve edılmış hıdrokarbon gıbı çeşıtlı karsınojen maddelerın, kalıtımın temel meddelenyle kımyasal olarak bırleştığı tahmın edılıyor Boylece DNA kırılmaları or taya çıkıyor Bunlar kalıtım molekullerınde mutasyona neden oluyor ve bunun sonucu kanser uretıcı bır etkı yapıyorlar Ingılız araştırmacılar, şımdı sıgara ıçenlenn akcığer dokularında, ıçmeyenlere oranla çok daha fazla kırılma olduğunu tespıt ettıler Bunların sayısı ıse tuketılen sıgara sayısının artmasıyla çoğalıyor Sıgara ıçıp sonradan bırakanlarda, sıgarasız beş yılın sonunda kırılmalardan oluşan konsantrasyon sıgara ıçmeyenlerınkının duzeyıne duşmuştu Bu, sıgara ıçımıne son verıldığınde kansere yakalanma rıskının duş tuğunu vurgulayan araştırmayı da doğruluyor Bugune dek sıgara tıryakılerının akyuvarların da bu kırılmalann varlığı araştırıldı ancak yuksek mıktarlarda bulunamadı (s. n.) Sigaranın kalıtıma etkisi