Katalog

KALITIM BİLİM K ISA K ISA Zekâ kalıtımsal mı? Zekâ, soyut ve matematik zekâyı, pratik zekâyı, yaratıcılığı, duyarlığı, iletişim kurabilirliği kapsayan bir işlevler mozaiği olarak kabul ediliyor. Evlat edinilmiş 245 çocuk üstünde yapılan bir çalışma, kalıtımın IQ'nun belirlenmesinde rol oynadığını gösterdi. Çeviri: MuratArın ta yoi bulmuş mantıkhdırlar olmaları olçusunde S Zekâ nedir? E vlat edınılmış çocukların zekâ katsayısı (IQ) ustune yapılan yedı yıl suren bir çalışma sonunda, Amerıkalı araştırmacılar kalıtımın, IQ'yu etkıledığı sonucuna vardılar Çocukların IQ'ları, evlat edınılmış olsalar bıle, bıyolojık babalarınınkıne daha yakın oluyor Çalışmaya gore, zekânın kalıtımsallığı yaşla bırlıkte artıyor 34 yaşına kadar, çocukların IQ'su uvey anababalarına yakın oluyor, fakat, çocuklar buyudukçe, lu'ları gerçek anabalarınınkılere yaklaşıyor Bu sonuçlar, Colorado Unıversıtesı'nden D W FulkerveJC De Frıes, Pennsylvanıa State Unıversıtesı'nden Robert Plomın'ın on yıl suren çalışmalarıyla elde edıldı Araştırmacılar, evlat edınılen 245 çocuğun, onları evlat edınen kışılerın ve bulabıldıklerı ölçude bıyolojık ana babalarının lu'larını toplamakla ışe başladılar Çocukların hepsı beyazdı ve seçım ABD'nın kentsel bolgelerınden yapılmıştı Bıyolojık ve uvey anababalar 13 kez IQ testınden geçırıldıler Çocuklara ıse yaşlarına uygun IQ testlerı yapıldı Testlerın en ust aşaması, yedı yaşındaylarken uygulanan Wechsler testlerıydı Bunlar, sozcuklerın kullanımını, yön bulma ve mantıksal ışlev gıbı sozsuz yeteneklerı, sayıların kullanımını kapsıyordu Başlangıçta, 245 çocuk çalışmaya katıldı, sonra, bırçok çocuk taşındılar ya da değışık nedenlerle ızlenemedıler Sekız yıl sonunda, 150 çocuk kalmıştı Bu sayı, bu alandakı uzun dönemlı bir çalışma ıçın yıne de önemlıdır Çalışmaların amacı açıkça görulmektedır Gerçek ana babalarının lu'ları orta duzeyde olan çocukların, uvey ana babalarının IOları yuksek olan bir ortamda daha zekı olup olmadıkları (ya da bunun tam tersı) belırlenmeye çalışıldı Bağlılaşım katsayısı, değışkenler arasındakı ılışkıyı gosteren 0 ıle 1 arasındakı bir sayıydı (değışkenler çocukların, bıyolojık ana babaları arasındakı 0,01 katsayısı, bu ıkı grubun lO'ları arasında hıçbır ılışkı olmadığını, 0,9 katsayısı ıse ana babalarının, uvey ana babalarının IQ'sudur) Çocuklar ıle bu ıkı grubun IQ'larının çok yakın olduğunu gostermektedır Bu sonuçlar beklenmedık sonuçlar değıl, onceden yapılmış daha sınırlı bırçok araştırmayı doğruluyor Yedı yaşındakı çocukların bıyolo|ik ana babalarıyla IQ bağlılaşımı 0,28, uvey ana babalarıyla ıse 0,06'dır Çocuklar daha kuçukken, bıyolojık ana babalarla bağlılaşım daha azdır bir yaşında 0, 14, ıkı yaşında 0,12, uç yaşında 0 15 Araştırmacılara gore bu sonuç, yaşamın ılk yıllarında cocuğun yaşadığı aılesel ortamın kulturel aktarım" etkısının daha guçlu olduğunu, yaşla bırlıkte bu etkının hızla duştuğunu gostermektedır Araştırmacılar, bu ıstıtastıklerden yola çıkarak, zekânın kalıtımsallığını belırlemeye çahştılar Çocuk ıle anababa arasında bir benzerlık varsa, karakterın kalıtımsal olduğu soylenır Kalıtımsallık, çocuklarda ve anababalarda gozlenen ortalamaya gore sapmaların oranıdır Nedenlerı ayırt etmek zordur fakat sapmalar hem genetık, hem de çevresel etmenlerden ılerı gelebılır Bu şekılde tanımlanan kalıtımsallık, tartışmalı bir parametredır çunku "zekâ genleri ' hakkında hıçbır şey bılınmemektedır Bundan dolayı, bir toplumdakı IQ dağılımının ustune kurulu genel savlara dayanan ampırık kalıtımsallıktan söz edılır Zekâ testlerının' belırleyıcısı nedır? Zekâ tenmı tek bir etkınlığı değıl, benzeşmez ışlevlerın ve kapasıtelerın butununu kapsamaktadır Bunlar bazılarında matematik formullerını kullanmadakı bazılarında ınsanlarla ılıteşım kurmadakı, bazılarında sonatlar bestelemedekı ya da yemek yapmadakı ustalıklarıyla ortaya çıkabılır Zekâ, soyut ve matematik zekâyı, pratik zekâyı, hayalgucunu yaratıcılığı duyarlılığı, ıletışım kurabılıriıhğı kapsayan bir işlevler mozaığı olarak kabul edılebılır Zekâyı olçmek, 3 elma 4 muz 6 kuş ve bırlıberal mılletvekılını toplamak kadar zordur Yuzyılın başında, Fransa Mıllı Eğıtım Bakam'nın ısteğı uzenne ılk zekâ olçum testlerını gelıştıren Alfred Bınet, çalışmasının sınırlarının farkındaydı Ne kadar tartışmalı olsunlar, zekâ testlerı, ozunde nıtelıksel bir ışlev olan zekânın nıcel bir bıçımde dönu^türulmesının tek yontemıdırler IQ sonuçları, gozlenen bir olgu ustune kuruludurlar Bazı sorular. bellı bir yaştan sonra başarılır Genel entellektuel yetenek, farklı yaşlarda elde eJılen ortalama sonuçlarla tanımlanan zeka yaşı olarak adlandırılır IQ, yaşla bolunrn ve ondalık rakamları yok etmek ıçın 1C0 ile çarpılan zekâ yapıdır. Örneğın, zekâ yaşı sekız bulunmuş sekız yaşındakı h>ır çocuk ıçın, IQ = 8/7 x 100 = 114'tur Nıçı.ı bazı kışılerın lu'ları 90, bazılarının 150 ve ustundedır? Yedı yaşındakı bazı çocuklar, kendılerınden buyuk çocukların çozemedıklerı soruları nasıl çözmektedırler? Bılınmıyor Kalıtımın ve çevrenın etkılerını olçmek kolay değıldır, çunku yalnızca bıreylere değıl, çağa, bolgeye, koşullara, toplumsal değerlere bağımlıdırlar Örneğın kırıp geçıren açlıklar sırasında, kalıtımın etkısının nerdeyse sıfır olabıldığı bılınmektedır, çunku tum çocukların beyın gelışımı kötu yönde önemlı derecede etkılenmıştır Buna karşın beslenme, sağlık, eğıtım, otekı maddı ve toplumsal etmenlerın mukemmel olduğu bir çevre, herkesın yeteneklerının gelışmesınde olumlu yönde etkılı olur Fakat, bu tur ıdeal koşullar gerçekleştırılememektedır Psıkologlar ve otekı araştırmacılar, sonuçlara varmak ıçın gerçek durumlardan yararlanmaya çahşmaktadırlar, fakat bunlar, kesın deney koşullarını hıçbır zaman temsıl etmemektedırler Ustelık, sonuçlar bazen, bılınçlı ya da bılınsız önyargılar nedenıyle yanlış olmaktadır Ancak, ya eldekı olanaklarla yetınılecek ya da bu çalışmalardan vazgecılecektır (Science at vie) ovyetler Bırlığı onumuzdekı on yıl ıçınde Mars gezegenı ıle ılgılı araştırmala rını onceden planladığı hızla surdurmeyecek Gerçı plan uyarınca 1994 yılında gezegene bir sonda gonderılecek, ancak bu sonda bir Mars otosu ıle donatılmış olmayacak Mars otosu ancak 1996 yılında gerçekleşecek uçuşla gonderılecek Sovyet Bılımler Akademısı Uzay Araştırmaları Enstıtusu yenı muduru A A Gale|ew'ın bıldırdığıne gore 1994 yııı ıçın ongorulen uydu, Mars'ın atmosferıne bir araştırma balonu bırakacak Ayrıca gezegenın yuzeyınde bir meteorolojı ıstasyonu kurulması planlandı Buna ılaveten Mars'ın topraklarına çeşıtlı olçum aletlerıne sahıp sondaj dıreklerı yerleştırılebılır Buradan elde edılecek verılerın, gelecektekı Mars otosunun olası ınış yerının tespıtınl kolaylaştırabıleceğı sanılıyor Sovyetler Bırlığı ayrıca modern teknık araçlarla Ay'ın araştırılmasını yenlden ele almaya karar verdı 1992 yılında Ay'ın yorungesıne bir sonda gonderılecek En onemlı görevı, Ay'ın yuzeyını ayrıntılı bir şekılde goruntulemek olacak Sovyetler ayrıca, ay toprağının radyoaktıvıtesı ıle kımyasal bıleşımını de araştırmayı planlıyorlar Bunun yanı sıra mıknatıs alanlar ıle yerçekımı ve ısı değışıklıklerı konusunda olçumler yapılacak Mars ve Ay'da araştırma Dünyamn en küçük jeti Prof. Fulker ve arkadaşları genel tanıma yetılerının kalıtımsallığının yedı yaşında 0 36 olduğunu saptamışlardır IQ bellı bir olçude kalıtıma bağımlı, bellı olçude başka bir şe ye (bu çevre değılse ne olabılır?) bağımlı değılse, bu olçum kendı başına fazla bir sey ıfade etmemektedır Bu sonuçlar, IQ değış kenlığının %90'ının kalıtımdan kaynaklandı ğını ılerı suren kalıtım yanlıları ve kalıtım etkısının çevre etkısıne gore çok zayıf oldu ğunu savunan cevre yanlıları arasında bir or ÇOCUKLAR BUYUDUKÇE, IQLARl GERÇEK ANABABALARINA DAHA ÇOK YAKLAŞIYOR Ç o c u k l a r ı n yaşı Bıyolojık anababalar Uvey ana babalar 1 2 3 4 7 0,14 0,12 0,15 0,23 0,21 0,09 0,05 0,16 0,14 0,01 ransızların yaptığı mınyatur jet uçakta kanatlar arası uzunluk 2 26 m boy 3 30 m ve yukseklık ıse 1 20 m Uçağın turbo motoru, yolcu salonu ve ınış takım larına kadar her şeyı var Uç tekerleklı uçağın yapımında kontraplak kullanılmış ve uzerı de reçıne ıle kaplanmış Uçuş sırasında ınış takımlarını sessızce ıçerıye çekmesı gorulmeye değer bir olay Uçak dısklı fren sıstemıne sahıp ve kaza anında parasutu otomatık açılıyor Deposuna konabılen 2 40 lıtrelık yakıtla 9 dakıka uçabılıyor Mını jetın ağırlığı 45 kg Saatte 300 km hız yapabılen maket uçak tele kumanda ıle yonetılıyor Ucağın mını mo toru 5 kg gelıyor Klasık motorlardan farklı degıl 10 sanıyede calışır hale gelıyor Motorunu ydpanların anlattıklarına gore bu mınyatuı motorun mımansınde ustun tekno lojı kullanılmış Yapımcı M Seırıer ayııı lıp te aına daha guclu bir motor gelıstırmeyı planlıyor Tabıı bu tıp ucaklann da gelıstı rılmesı, hobı kullanımın dışında baska amac lar ıçın de kullanılmasıduşunuluyor (B A ) F