Katalog

S A Ğ L I K Bal,sağlıkkoruyucu Balın antibiyotik ve mantar öldürücü etkileri var. Kristalleşen bal, besin değerinden yitirmez. Röportaj: Nazik Işık • Balı ve ozelliklerinı anlatır mısınız? SORKUN Bal ulkemızde dığer an urunlerınden çok daha (azla tanınan bır an urunu Oysa, an sutu, an zehirı, propolıs ve mum gıbı dığer an urunlerı de en az bal kadar onemlı urunler Örneğın an sutu an lavralarının beslenmesıne yonelık arının çene bezlennden salgıladığı ozel bır salgı ve baldan sonra hâlk arasında en çok bılınen an urunu Ancak bu soyleşıyı an balı ıle sınırlı tutuyorum An, çıçeklerın bal ozunu (nektarını) ve bazı boceklerın çıkardığı salgılan toplayıp vucudunda değışıklıklere uğrattıktan sonra petek gozlerıne depo eder Petek gozlerınde bu salgı ya da nektarların olgunlaşması ıle de bal oluşur Balda yapılan polınolojık (çiçektozu) araştırmalarıyla balın bıtkı kaynakları belırlenmeye çalışılır Kımyasal analızlerde ıse, balın bıleşımı belırlenır Kimyasal analızlerde, balda, kalsıyum, sodyum, krom, manganez, nıkel, sılıkon, tıtanyum ve çınko bulunduğu belırlenmış durumda Bu analızlerle be lırlenen enzimler: Lıpaz, dıyastaz, ınvertaz, katalaz peroksıdaz ve amılaz aaitler: formık asıt, sıtrık asıt, tartank asıt, okzalık asıt, vitamlnler ıse, B,. B^, B^, Bb C, E, K vıtamınlerı Ancak sozlerımden, bu zengınlıklerın her balda bulunduğu da anlaşılmamalı, balın yapıldığı bıtkı kaynağına gore fızıksel ve kımyasal ozellıklerı farklılaşmakta "Bal uzmanı" Kadriye Sorkun: • Nektarlı bitkileri örnekleyebılir miyız' SORKUN Uç tur nektarlı bıtkı grubu var Domınant sekonder (ıkıncı) ve mınor gruplar Bala en çok katkıyı veren lakat bıtkı çe şıtlılığı en az olan grup domınantlar Bunlar arasında gen.ş alanlarda ekımı yapılan bır çok kultur bıtkısı pamuk ayçıçeğı fığ, yon ca ve daha bırçok ekonomık bıtkı yer alıyor Bala katkısı yadsınamayan sokonder bıtkı grubunun çeşıtlılığı daha genış Mınorler ıse, bala en az katkıda bulunan lakat bıtkı çeşıtlılığı en genış olan bıtkıler grubu Nektarlı bıtkılerın çıçeklenme zamanları yayılma alanlan, bal kalıte ve mıktarları bırbırlerınden çok farklı Işte bu ozellıklerın her bıtkı ıçın ayrı ıçın ayrı ayrı belırlenmesı ve bır "Turkiye Nektarlı Bıtkıler Haritası "nın çı karılması gerekıyor Bu ozellikle gezgıncı arıcıhk açısında onemlı, yararlı, fakat eksıklerı mız arasında Yanı, ulkemız ballı bıtkıler açısından zengın bır ulke olmasına karşın zengınlığını bılınçlı bır bıçımde değerlendırdığı soylenemeyecek bır ulke Nektarlı Bitkiler Llstesi ve Harltası'nın eksıklığı, bal uretımınde dunyadakı yerımızın hızla yukarılara tırmanmasının önundekı onemlı engeller arasında Arıcılık potansiyelimiz • Kovan sayısı açısından dunya dorduncusu, bal uretimi açısından dunya yedinclsl ve dışsatım açısından dunya onsekizlncisiyiz. Arıcılık potansıyelımızle uretllen ve satılan bal mıktarları arasındakı farkın buyukluğunu hangi nedenlerle dayandırabılirız? Ballardakı şekerın çoğund Onobrychıs bıtkısı .ı Rıze 'de kayalann üzerine yerleştırılmış kovan kalıntılan SORKUN Turkıye'de, yaklaşık 9.000 bitki turu var Bunların 300 kadarı nektarlı bıtkıler arasında Bu aslında bır tahmın Çunku, Turkıye'de yapılmış, ayrıntılı bır nektarlı bıtkıler çalışması yok Kesın bır "Türklye Nektarlı Bitkiler Llstesi" çıkartılmış değıl Bu çalışmaların yapılmasına ve Lıste'nın hazırlanmasına gereksınım var Bu Lıste'nın eksıklığı nedenıyle, Turkıye'dekı nektarlı bıtçı çeşıthlığını 'Dunya Nektarlı Bitkiler Llstesl''nden Turkıye'de yetıştığını bıldığımız bıtkılerı ışaretleyerek tahmın etmekteyız SORKUN Bunun elbette çok çeşıtlı nedenlerı var onemlı görduğumuz bırkaç nedenı şoyle sıralayalım Bızım polıfloral (çok çıçeklı) ballarımızın ıçsatım fıyatları dışsatım ıçın çok yuksek Bu nedenle dış pıyasalarda alıcı bulmaları çok guç Unıfloral (tek çıçeklı) ballar akasya, ayçıçek balları gıbı ıse, dış pazarlarda daha koiay alıcı buluyorlar Ancak, burada da, uretıcının yeterlı bılınçte olmaması, balların gerektığı gıbı uretılmemesı gıbı onemlı sorunlar var Ayrıca, lyı tanıtım, lyı ambalajlama gıbı eksıklerden soz etmek bıle gerekmıyor Sonuçta, gerek bal ve gerekse ambalajlama olarak, genelde, AT standartlarına uyulmadığını, bunun da dunya sıralamasındakı yerımızı gerılere ıttığını söyleyebılırız • Ancılık konusunda universftelerden ne beklenıyor, neler yapılabllir? SORKUN Resmı bırımlerle unıversıteler arasında ve bunlarla arıcılar arasında uyumlu bır bırlıktelık sağlandığını duşunemıyorum Unıversıtelerın arıcılık konusuna yeterınce eğıldığı kanısında değılım Resmı bırımlerde ıse, yapılmış pek bır şey yok TKV'nın unıversıteyle ılışkılerı son yıllarda bır haylı arttı Işbırlığı ıçınde bır kısım çalışmalar yapıldı, bır kısım projeler de suruyor Arıcılıkta unıversıtelerın yapabıleceğı bırçok şey bulunduğuna ınanıyorum Tabıı ayırılabılen para, yapılabıleceklerı de belıriıyor TÜBİTAK ve FAO gıbı kuruluşların bu konuda onerılen projelerı desteklemelerı gerektığını, yurtdışında eğıtım ıçın personel gonderme konusunda katkıya gerek bulunduğunu, yetışmış az sayıda uzmanın daha lyı ıstıhdam edılmesı gerektığını, fen, zıraat ve veterınerlık fakul telerınde lısar.s ve lısanustu duzeylerde arıcılık derslerının konulabıleceğını, çok sayıda semıner ve eğıtım çalışmasının çok kurumlu bıçımde yapılabıleceğını duşunuyorum D Balın antibiyotik özelliği Bal, tıpta çok eskıden berı kullanılıyor Örneğın eskı Mısırlılar, 5000 yıl önce, yıyeceklerı etlerı balda saklarlarmış 0 devrın ınsanı, balın antibiyotik özellığını de deneylerı ıle bulmuş Prof. Dr. Nurhan Yuluğ ıle yuruttuğumuz bır çalışmada, kestane balının B hemolıtık stereptokoklara karşı etkılı olduğunu bulmuştuk Bılındığı gıbı, B boğazda ureyen ve tedavı edılmedığı takdırde bobrek kalp, eklemyerlerı v b de onemlı hastalıklara yoj açan bır bakterı Bınlerce yıldır popularıtesınden hıçbır şey yıtırmeyen bal, ozellikle çocukların ve yaşlıların sağlıklarını korumada onerılen bır gıda maddesı Mlde ulserlerinin tedavısınde, balla oldukça başarılı sonuçlar alınmış durumda Ayrıca, balın antibiyotik ve antimlkotik (mantara karşı öldurucu) ozellıklerı olduğu unutulmamalı • Supermarketlerden alınan balların bir kısmı, bir sure sonra, renk ve akışkanlık değiştirıyor, krıstalleşlyor. Bu balları yemek zararlı mı, bu ballar sahte n l ' SORKUN Bu ballar sahte değıller Renk ve akışkanlık değışıklığının nedenı, bıtkılerın nektarlarının değışık oranlarda şeker ıçermesı Bu farklılık yuzunden, bazı bıtkılerın balları örneğın kestane balı hıç krıstalleşmezken, bazı bıtkılerın balları örneğın yonca, pamuk, ayçıçeğı balları hızla krıstalleşmekte Renk ve akışkanlık değışıklığı de, sızın de belırttığınız gıbı bu krıstalleşme ıle ılışkılı Kristalleşmiş ballar, besin değerlerinden bir şey yitırmezler, yenmelerı de sakıncalı değıldır Ancak, bu sözlerle, 'hıç sahte bal yoktur" da demıyorum Balın sahte olup olmadığın; kımyasal analızlerle ve polen (çiçektozu) analızlerı ıle anlamak mumkundur 9.000 bitki türü • Turklyenin bal veren bltkl çeşitliliğl nedlr? Şekerı hıçblr zaman knstalleşmeyen Castanea Sativa bltkısı Kestane çlçeği)