Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M D Ü Ş Ü N BUL Yiiksek enerjili parçacıklar üzerine bilgi verir misiniz? Izmır'den Onur Çukurkent, ' Tachyon adlı yuksek enerjili parçacıklar uzerıne ya9 zı yayımlar mısınız " derken, Samsun'dan Yunus Emre Lazaloğlu şoyle soruyor "Eınsteın'ın, tanecığın kutlesinin hızla değişim formulu olan bır tanecığe yetışıp onun M 0 'ını olçebılır, ama kendı hızını C'ye eşıt bıle yapamazken, V > C olan bır nesneye yetışıp bunun durgun kutlesı M 0 'ı olçebılmesı söz konusu değıldır V > C olan nesnelerın durgun kutlelerının olçulebılmesı mumkun değılse, bunlara aıt M o değerının bunu matematıksel olarak gostermesı gerekır En baştakı bağıntıya donelım M = M o 1 V2 / C 2 1formulunde ışık hızı olan c ye yaklaşılınca veya ışık hızı geçıldığınde formul anlaşılmaz hale gelıyor Bu durumu açıklar mısınız?" Her ıkı soruyu da Boğazıçı Unıversıtesı Fızık Bolumu'nden Prof. Dr. Omur Akyuz yanıtlıyor Yukarıdakı bağıntı, aslında "gozlemcıye gore (v) hızıyla gıden bır tanecığın, gozlenen (m) kutlesinin, yahut daha doğrusu (mv) momentumunun veya (mc2) 'toplam' enerjısının, hızla nasıl değıştığını" gosterır Bağıntıdakı M o , tanecığın gozlemcıye gore hareketsızken veya ışık hızı olan c'ye gore çok yavaş hareket ederken (en hızlı roket bıle yavaştır) olçulerı kutlesıdır Buna "durgun kutle" (veya sukunet kutlesı) denılır Normal hareketle buna karşılık gelen (m c2) 'durgunluk enerjısı'nın değışmesı soz konusu değıldır Tanecığın hızının artrnası sonucu (K = mc 2 M o 2 ) olarak hesaplanan "kınetık enerjısı" de artacağından, hızın artması, ancak ona dışarıdan enerjı verılmesı ıle mumkun olur Yukaııdakı bağıntı kullanılırsa, 1 V 1 v2 / c 2 1) Eğer V > C ıse payda da karekokun ıçı eksı bır sayı olacak, yanı karekok sanal bır sayı verecektır Eğer beklendığı gıbı M o da sanal bır sayı olursa toplam kutle M veya toplam enerjı Mc 2 olçulebıhr cınsten sayılar olarak ozellıklerını korurlar Enerjı olçmek ıçın nesnelerı durdurmak zorunda olmadığımız ıçın, enerjının sanal olmaması gerekır Bu tur V > c olan nesnelere "takıyon (hızlı nesne)" ışık hızıyla gıdenlere 'lukson (ışık gıbı nesne)", olanlara da ' tardıyon (yavaş nesne)" denılır Takıyonların en ılgınç ozellıklerı, tardıyonlarınkının tam aksıne davranmalarıdır Bunların hızını da c'ye ındırmek sonsuz enerjı ıster, buna karşılık hızları arttıkça momentumları ve kınetık enerjılerı azalır U bu dunı M: Ödüllü Bulmaca î o o ö Kaç tane itfaiye merkezi kurulmalı? Yandakı dıyagram, bır ulkedekı 35 kentin basıtleştlnlmış harıtasıdır Daıreler kentlerı, çızgıler yolları temsıl etmektedır Kentler arasındakı uzaklıklar hep 5 km'dır Hukumet her kente en fazla 5 km uzaklıkta olmak uzere ıtfaıyeler ağı kuracağına söz vermıştır Bu amaca ulaşmak ıçın, en az kaç ıtfaıye merkezi kurulmalıdır f Bılmeceyı doğru olarak çozen 20 okurumuza "Yunan Antologyası" kıtabını armağan edıyoruz Yanıtlar ıçin adresimiz: Cumhuriyet Gazetesl, BllimTeknik Dergısi, Turk Ocağı Cad. 39/41 Cağaloğlu Istanbul o Çözümler ve kazananlar Murat: Fransızca ve tarıh, Hasan: ingılızce ve bıyolojı. Ekrem: Matematık ve fızık derslerını okutuyor Hangi dersi okutuyor? olarak yazılabılecek kınetık enerjinın, v hızı, c'ye yaklaştıkça arttığı ve v = c ıçın "sonsuz buyuk" olduğu gorulur Dolayısıyla v = c yapmak ıçın tanecığe dışarıdan sonsuz buyuklukte enerjı verılmesı gerektığı kolayca anlaşılır Yanı v = c yapmak olanaksızdır Gene de atom ve atomaltı tanecıklerı orneğın v/c0 999 oranında hızlandırmak mumkundur Bu, elektronlar ıçın yaklaşık 22 5 M o c 2 kadar enerjı demektır (Gunluk bırımlerle 5 x 1 0 ^ kwsaat) Ancak bu olanaksızlık yalnız Mo = O olan nesneler ıçın soz konusudur Işık ve elektron notrınosu gıbı M o = 0 olan nesneler c buyukluğunde bır hızla 'doğarlar ve durdurulduklarında yok olurlar Şımdı M o ın tanecık gozlemcıye gore dururken yahut her ıkısı de aynı hızda bırlıkte gıderlerken olçuldugunu hatırlayalım Eğer M o = 0 olan nesnelerın ısık hızı ıle doğma ları mumkunse V C ıle doğmaları da mumkun goıulebılır Herhangı bırgozlem cının, ılke bakımından V < C hızı ıle gıden "Şok"kitabını kazanan okurlarımız Serpil YıldırımerManısa, Bulent YanıkIstanbul, Burçak Karaca Iskenderun, Alp Arslan Samsun, Ulke Çittçi Eskışehır, Özgur Kurtuluş Pendıklst , Munire BağcıCeyhanAdana, H.Yılmaz Imren Ankara, Sinan Kekl Istanbul, Abdurrezzak Aydoğdu Dıyarbakır, Mehmet Emln SaklayıcıAnkara Mehtap Çımen Yalova, Gulşen Tuç Ankara Muslı Soyler AksarayIst , Tulay Asker Ankara Mehmet ArabacıBursa Evrım Guven Bucalzmır Selay Işık Gazıosmanpaşalst Ozlem KarasuAnlakyaHalay Taner KocamanoğluSungurlu Çorum Zaman neden geçmez? Bay &, ışık hızıyla yolculuk yapan bır uzay gemısının kamaralarından bırındedır Malum, bugunlerde kuvantum, rolatıvıte moda ve ışık hızında zaman dururi Dığer seçenekler de en az bunun kadar doğru 15