Katalog

A H S A P V E ÖZELLİKLERİ ANTROPOLOJİ Yapılarda ahşabın üstünlüğü Baştarafı 9. Sayfada yanabılmekte, yapı ıkaz vermeden anında çokebılmektedır Ahşap yapıların hızmet ömrunü uzatmak ıçın başvurulan geleneksel yöntemlerden bırı çurume rıskı yuksek olan ya da taşıyıcı olarak kullanılan ahşap malzemenın meşe, kestane gıbı doğal dayanıklı turlerden seçılmesıdır Ağacın ıç kısmı yanı öz odunu ahşabı tahnp eden canlılara karşı tabıı koruyucu maddeler ıçerır ve turune göre az ya da çok bır doğal dayanıklılığa sahıptır Bazı ağaç turlerinın doğal ömurleri şoyledır Akçaağaç, kayın, kavak 5 yıldan az Çam, goknar, ladın 510 yıl Kestane, sedır, meşe 1525 yıl Bu rakamlar adı geçen turun sadece öz odunun toprakla doğrudan temas halınde ıken mantar etkısıne karşı dayanıklıhğını göstermektedır Tum ağaç turlerının dırı odunu yanı dış kısmı çok çabuk çurur, ayrıca yukarıdakı rakamlar termıtler, oyucu denız kurtları ve dığer böceklerın etkılerını harıç tutmaktadır mek ıstenen malzeme özel bır basınç sılın dırıne yerleştırılır ve bır sure vakum altında tutularak hucrelerın ıçındekı hava alınır Bundan sonra sılındır emprenye çözeltısı ıle doldurulur ve 1014 atmosferlık hıdrolık basınç uygulanır Bu ışlem ıle emprenye maddesı ahşap malzemenın tum dırı odununa ve oz odunun bır kısmına nufuz ettmlır Yapı ahşabının bu yontem ıle emprenyesınde tum dunyada en yaygın olarak suda çozunen bakır/krom/arsenık tuzları kullanılmaktadır Bu tuzlar suda çozunduklerı halde karmaşık kımyasal değışımler sonucunda ahşabın bunyesınde sabıtleşır ve en ağır şartlar altında bıle yıkanıp çıkmazlar Bu nedenle emprenye edılen ahşabın sağlık açısından bır sakıncası yoktur Istenırse yapıştırılabılır, bo yanabılır ve çok uzun bır kullanım ömrune sahıptır Çift Vakum (VACVAC) Yontemi: çıft va kum yöntemınde malzemeye yuksek basınç uygulanmaz ve organık solvent bazlı mantar ve bocek tahrıbatına karşı etkılı aktıf maddelere ek olarak ahşabın su emmesını engelleyen özel katkı maddelerı ıçeren emprenye maddelerı kullanılır Bu yontemle emprenye edılen ahşap çurumej:, emprenye öncesı boyutlarını korur ve daha az çalışır Bunların sonucu ıse ahşaba, uzerındekı boyanın ömrunu uzatmak ve daha hassas toleranslarla ışlenebılmek gıbı ek avantajlar sağlar Bu emprenye yöntemı, pratık oluşu, tesısın kurulması ıçın buyuk bır yatırım gerekmemesı nedenlerıyle Avrupa'da hızla yaygınlaşmaktadır Bugun Ingıltere'de 500'den fazla çıft vakum tesısı bulunmakta ve ozellıkle dış doğramaların bu metotla emprenyelerı resmı yapı kuruluşları tarafından şart koşulmaktadır Emprenye ıle ahşabın hızmet omru 10 kat artmakta, böylece hem orman varlığının korunmasına hem de genel ekonomıye buyuk bır katkıda bulunmaktadır Amerıka Bırleşık Devletlen'nde ahşap emprenye endustrısının yılda 4 trılyon TL tutarında bır tasarruf sağladığı hesap edılmektedır Turkıye'de ılk emprenye tesısının 1915'te kurulmuş olmasına karşın çağdaş koruma yöntemlerı hâlâ çok dar bır çevre tarafından bılınmektedır Emprenye sanayıı, bırkaç ornek yapı dışında, ınşaat sektörune hıç gırmemıştır dıyebılırız Oysa sadece doğramaların emprenyesı ulke ekonomısıne buyuk katkılarda bulunacaktır Doğramaların emprenyesı çurume sorununu tamamen ortadan kaldırdığı gıbı, bakım masraflarının da buyuk oranda azalmasını sağlamakladır Ozellıkle kamu kuruluşlarının lojman ınşaatları Orman Bakanlığı'ndan ozel fıyatla tahsıslı tomruk, kereste alan tunstık tatıl koyu ve toplu konut ınşaatlarına gereklı yerlerde emprenyelı ahşap kullanımı zorunluluğu getınlmelıdır Ahşabı, geçmışte en lyı kullanmış toplumlardan bırıyız Turk evının ahşap olması bır rastlantı değıldır Turk toplumunun ekonomık ve polıtık yaşantısının, teknolojık olanaklarının, kulturel ve sosyal eğılımlerının doğal çevre ıle vardığı en lyı uyumun oluşturduğu bır çozumdur Anadolu da ahşabın yapı malzemesı olarak kullanımının M Ö 6000 yılına kadar uzandığını gosteren kanıtlar var 8000 yıllık bır geleneğın çok kısa bır surede, sadece 40 yıl da tamamen unutulması ılgınçtır ABD'de konutların °/o 92'sının ahşap olması, ormanlık alanı bulunmayan Ingıltere'de ahşap karkasın "geleceğın konutu' olarak ılan edılmesı ahşabı yenıden tanıma çabalarımızın onemını vurgulamaktadır Bugüne kadar elde edilen fosillerin incetenmeleri, modern insanın atalannın Af rika'da yaşadıklarını ve oradan yayıldıklarını gösteriyor. Tabii bu, şimdilik bir bilimsel hipotez. Ancak moleküler biyolojik ve genetik verilerin desteklediği bir hipotez. Çeviri: Bayram Atmaca ugun değışık kıtalarda farklı ırklarda bulurıan ınsanoğlunun atasının, Afnka'dan geldığı yenı bulunan fosıllerle kesınlık kazandı Etıyopya'da bulunan uç mılyon yıl öncesıne aıt fosıl kalıntıları ıle Afrıka'da çok sayıda ortaya çıkarılan ve aynı zamana aıt oldukları saptanan dığer buluntular ınsanoğlunun tarıh oncesı atası hakkında bırçok soruya açıklık getırdı Buna göre ılk atalarımızın mılyonlarca yıl önce Afrıkada yaşadığı, gelışt ek modern ınsan yapısına burada ulaştığı ortaya çıkarılan fosıl kalıntılarının verdığı bılgılerden anlaşılıyor Fosıl buluntularından elde edılen bılgılerden, ılk insanın ayakları uzerınde hareket ettığı, kafatası yapısının gunumuz modern ınsanınkıne benzemesıne karşın, yuz hatlarının daha çok maymununkını andırdığı belırlendı Bu verılerden yola çıkılarak Afrıka kıtası gerçekte ılk insanın beşıgı başka bır deyışle, ınsanlığın ılk çocukluk evrımını geçırdığı yer olarak kabul edılmekte Oaha on yıl öncesıne kadar bu konu kesınlık kazanmamıştı ve uzerınde sureklı tartışılıyordu Kısa zaman öncesıne kadar antropologlar, modern (ıntelegent) ınsan 'Homo Sapıens1 ın köklennın Avrupa'da bulunduğu ınancını taşıyorlardı Iç.nde bulunduğumuz yuzyılın ılk başlarında ortaya çıkarılan ıkı ayrı fosılden bu kanıya varılmıştı Bunlardan bırı Steınheim Murr'da bulunmuş, dığerı ıse guney Ingıltere'de Swanscombe'de ortaya çıkarılmıştı Her ıkı fosıl buluntusunun da 250 bın yıl öncesıne aıt olduğu bilimsel çalışmalar sonucunda belırtenmıştı 'Atalarımız' Antropologlar, köklu bır çözum elde etmek uzere, ılk insanın ortaya çıkışı ve gelışımıyle ılgılı elde edılen yenı bılgıler ve eskı dokumanların bırlestırılmesıyle yenı bır senaryo oluşturdular Bugune kadar elde edılen tum dokumanların ışığında, yanı toplanan fosillerin bır zaman sıralamasına gore ıncelenmesı sonucunda, ılk modern insanın Afrıka kıtasında bundan yaklaşık 100 bın yıl once yaşadığı saptandı Buzul çağında orta batı Avrupa ıle Guney Asya'da yaşamış olan Neandertal insanın ıse çok daha sonrakı devırlere aıt olduğu bılınıyor B Ahşabı kuru tutmak yeterli mi? Ahşabı tahrıp eden canlıların yaşayıp gelışebılmesı ıçın oksıjen, ısı ve suya ıhtıyaçları vardır Bu nedenle ahşap kuru tutulursa (nem oranı % 20'nın altında) çurume bellı bır ölçude kontrol altına alınabılır Gerçekten de dayanıksız bır ağaç turu olan akçaağaçtan yapılmış tabutlar Mısır pıramıtlerının kuru ve sıcak ortamında gunumuze kadar sağlam kalabılmıştır Eskı Turk evlerınde saçakların genış tutulmasının bır nedenı ahşap cepheyı yağmurun etkısınden korumaktadır Hızmet omru boyunca ahşap malzemeyı kuru tutmak çok zordur Dışarda kullanılan ahşap yağışlar nedenı ıle bına ıçınde kullanılan ıse hatalı su tesısatı, akan dam ve yoğunlaşma nedenı ıle ıslanıp, rutubetı, çurume ortamı ıçın uygun bır duzeye kolayca gelebılır Ahşabın kuru tutulduğunu varsaysak bıle yaşayıp gelışmesı ıçın gereklı suyu uzun mesafelerden taşıyan ' kuru çurukluk" mantarlarının, termıtlerın tahrıp edıcı faalıyetlerını durduramayız Ahşabı kuru tutmak ıçın başvurulan yöntemlerden bırı de yuzeyı su geçırmeyen bır tabaka ıle örtmek yanı boyamaktır Ancak, ahşap çalıştığından boya tabakası kısa zamanda çatlar Bu çatlaklardan gıren su ahşap malzemeyı ıslatır ve daha da kötusu, uzerındekı boya tabakasından dolayı buharlaşıp çıkamayarak mantarların gelışmesı ıçın ıdeal bır ortamın oluşmasına neden olur "emprenye" edılmemış ahşapta boya çurumeyı onleyen değıl hızlandıran bır etkendır Ancak son yıllarda ozellıkle ahşap ıçın gelıştırılmış "nefes alan" boya sıstemlerı bu konuda önemlı bır başarı sağlayabılmıştır Turkana insanı Kuzey Kenya'nın Elıye Spnngs yakınlarındakı Turkana Golu kıyısında bır gezıntıye çıkan Dr. Till Darnhofer'ın dıkkatını, kumların ıçınde gömulu ve çok az bır kısmı görunen koyukahve rengınde bır cısım çektı Nesneyı yakından ınceleyen Dr Darnhofer, bunun bır kemık kalıntısı olduğunu gördu Buyuk bır dıkkatle kemık parçasını kumdan kazarak çıkaran Dr Tıll Darnhofer, onun sıkı bır şekılde mınerallerle kaplanmış, tamamıyla butunluğunu koruyan bır ınsan kafatası kemığı olduğunu saptadı Kafatasını Naırobıye getıren Dr Darnhofer onu, tanınmış tarıh öncesı ılk ınsan araştırmacısı ve oranın ulusal muze dırektoru olan Richard Leakey'ye teslım ettı Fosıl, KNMES11693 dıye kodlandırılarak, Kenya'da korumada bulunan dığer önemlı buluntuların yanına konuldu Fosılın bulunduğu yerden sonradan toplanan dığer parçalar uzerınde de yapılan araş Ahşap emprenye edilmelidir Çağımız gerçeklerı ıçınde ahşabı korumanın tek yolu onu "emprenye" etmektır Genel olarak emprenye" ahşabın bunyesıne çeşltll kimyasalların emdirllmesi ışlemıdır Bugunun mımarı, yukarıda sıraladığımız hıçbır onlemle kendısını sınırlaması gerekmez, emprenyelı ahşap kullandığı surece bocek ve mantarları duşunmesıne gerek yoktur Emprenyelı ahşap maddelerı ahşabın bun yesıne çeşıtlı metotlarla uygulanır Burada sadece yapı ahşabının korunmasında yaygın olarak kullanılan ıkı onemlı emprenye yontemı uzerınde durulacaktır VakumBasınçlı Yontem Emprenye edıl Insantn atası olarak sayılan homo erectus ve Afrıka'da bulunan dığer ınsan katatasları uzerınde araştırmalar suruyor 10