Katalog

AMATÖR BİLİM Kayalara nasıl tırmanmalı? Belli başlı kurallar ve küçük ayrıntılar özet çeviri: Gülşat Aygen n büyükfizik sınavının "kayalara tırmanma" olduğu olduğu söylenebilir, çünkü en küçük bir hatanın bedeli en az yaralanma, hatta ölümdür. Bu tür sporlar için dayanıklılık, güçlülük çoğu kez yetersizdir. Belirli düzeyde bir fizik bilgisi hepsinden çok gerekli olabilir. Temel fizik prensiplerini kavramak pek güç olmamakla beraber, önemsiz gibi görünen bazı ayrıntılar gözden kaçabilir. Tırmanmanın değişik tekniklerini 1976'da Darlington Teknoloji Enstitüsü'nden R.R. Hudson ve Manchester Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Enstitüsü'nden VV.Johnson araştırdılar. Bu teknikler temel olarak, tırmanan klşiyle kaya arasındaki sürtünme prenslblne dayanır. Bu tür ustalık gerektiren tekniklere geçmeden önce sıradan yürüme ve ayakta duruşu inceleyelim. Ağırlık vektörü kütle merkezinden başlar. Normal kuvvet destek yüzeye dik kuvvettir. En büyük f izik sınavı E Şimdi gelelim özel durumlara: Kendisi gibi eğimli bir başka kayayla geniş açı oluşturan eğimli bir kayayla yüz yüzesiniz. Kayaların birleştıkleri doku ise bir piramidin çatı sırtı gibi. Bu durumda hangisi daha kolaydır; bu çatı sırtı boyunca tırmanmak mı, yoksa doğrudan eğimli kaya boyunca tırmanmak mı? Her iki durumda da önemli olan, tepkime açısını kritik değerin altında tutmaktır. Güvenlik için en az eğimli yolu, yani iki kayanın birleştiği dokuyu seçmelisiniz. Dik bir yamaçta ayakta durabildiğiniz halde, ellerinize dayanmalı mısınız? Çoğu uzman olası her koşulda ayakta durmanızı, öne eğilmenin ayağın kaymasına neden olabıleceğini söyler. Bu doğru mu? Sürtünme kuvveti, eğim boyunca aşağı yöndeki ağırlık bileşenini dengeler, ama bu kez hem ellerde hem de ayaklarda sürtünme söz konusudur. Bu da ayakta du Ağırlık merkezi Reaksiyon kuvveti öne eğilmedir ıNormal kuvvet Artan, sürtünmenln açısı Reakslyon ,//: Gertye açısieğlm doğru A r t a n itme açısma eşlttir surt0nme 5> Geriye doğru itmede mevcut Eğiml'i'bf/'yüzeyde ortaya çıkan İBğİmlİbir'zer^mde geriye doğru kuvvetler kuvvetler itme Gerlye Itme rup sadece ayaklardaki sürtünmeye dayanmaktan daha güvenilir değil mi? Hudson ve Johnson da uzun yıllar bu görüşü savundular. Ellerimiz biraz sürtünmeyle karşı karşıya kalacaktır ama tenle kaya arasındaki sürtünme katsayısı küçüktür. Bu nedenle bu sürtünmedeki üst sınır da düşüktür. Elinlz kayarsa tamamen düşmenizi engelleyecek tek güç ayaklarınızdaki sürtünmedir. Ayakta durduğunuz sırada sizi tutmaya yeterli sürtünme olmasına karşın, öne eğildiğinizde yeterli sürtünmeden yoksun kalabılirsiniz. Üç ana faktör Sonucu açıklamak için stabilite için gerekenleri anlatmalıyız. Şu ana kadar üç faktörden söz edilirdi: 1. Eğimde aşağı ve yukarı yöndeki kuvvetlerin bırbirini dengelemesi, 2. Eğime dik kuvvetlerin birbirini dengelemesi, 3. Sürtünmenin üst sınırı aşmaması, diğer bir deyişle, tepkime açısının kritik değeri aşmaması. Saptanan yeni etken de tırmananın tork larının dengelenmesidir. (Tork, devir meydana getiren kuvvet demektir). örneğin, tırmanan kişinin ellerini düzgün eğime yasladığını farz edelim. Ağırlık vektörünün teller üstündeki tepkime kuvvetlerinin uzantılarıyla ayaklar bir noktadan geçiyorsa torkların dengelenmesi garanti altına alınmıştır. Şekildeki duruş üzerinde çalışmalar yapan Hudson ve Johnson, bu duruşun (tellerdeki sürtünmeye karşın) riskli olduğu görüşündeler. Ellerin ayaklardan yüksek bir çıkıntıya yerleştirildiğini farzedelim. Bir de bacadan yukarı tırmanan bir insan düşünelim. Bu durumda insan yukarı tırmanabilmek için, bir ayağını aşağıya doğru itmek zorundadır. Ancak ayağın kaymaması için bu itiş, ayak üzerinde ek sürtünme ve ek normal kuvvet gerektirir. En güvenlikli tavır, tırmanan kişinin önce bir ayağını yükselterek duvara yaslaması ve yukarıya doğru harekete hazırlanmasıdır. Bu sırada aşağıda kalan ayak kayacak olursa, üsttekı ayak düşmeyi önler. Elbette bu teknik sırtınduvara dayalı olduğu durumlarda güvenliklidir. Sırtın dayalı olduğu tırmanış, kollardaki büyük gerilim nedeniyle yorucudur. Tırmanan kişi dinlenmek ve bu gerilimi en aza indirmek istediğinde ayaklar yukarıda mı, aşağıda mı durmalıdır? Bu sorunun yanıtını aramayı sizlere bırakıyoruz.. (Sclentlflc Ameıican, Hazlran 89) KURS * * * * DERSANE * * * * EĞİTİM * * * * KURS * * * * DERSANE* * ** ı I ENGLISH LANGUAGE CENTRE İNGİLİZCE DİL KURSU CbsD E V E T LİSAN ÖĞRENMEK GEREK TEK DILLE YASANIR MI? İNGİÜZCEVİ Ya AMERİKA'da YalNGlLTERE'de YadalSTANBUL BESTde ÖĞRENİN IGELIN BIRLIKTE KARAR VERELIM BUYUK SURMEL OTELI K»RSlSI G » » « E r Ama Ben.EN İYİ EN ÇABUK EN KOLAY Ayda 30.000 TL'ye Nasıl öğrenebllirim diyorsanız arayın. Izmlt: 110 140 l«t.:147 07 34152 61 61 3 6 Yaş • Pedagog liderliğinde eğitim kadrosu • Kronolojik yaşlara göre sımflar • Okula hazırlık sınıfı Arpa Eminı Mah. Bırol Sk. No: 38 ÇOCUK EVt GOKÇE LISKUR SÜRÜCÜ KURSU Trafikte sınava cirmeden enliyetinizi LlSKUR'dan alın aracınızı güvenle kullanın P t u r günlari d * «çıflız INGILTERE'de İNGİLİZCE Londra'nın en merkezi yerınde ve Ingittere'nin en populer tatil kentlerlnde genel ve executıve Ingılızce. DERSANESİ Hafta Içi 20 klşllik sırafJarda Kayıtlar devam ediyor (Hafta sonu kayıtları dolmuştur) Ayrıca FlLOLOJI'ye hazırlık L11>iv U R, ÖYS AUPAIR'lik 1627 /aşlarında Use mezunu bayanlar, Çocuğa bak karşılığında Ingllizce oğren Şehremini İST. Tel: 525 83 16 Kadıkiy !fi)1uç^m»336 02 79336 02 06 &«r*6yKant*c.:3S8 3068363 77 86 MJtap*Puır$ 3S2 24 21 KADIKÖY:336 02 06 336 02 79