Katalog

ZOO LOJ İ Böcekler kendilerini nasıl korur? Birçok hayvan kendilerini dış faktörlere karşı koruyacak yeteneklere sahip. Mehmet Başhan Dicle Ünlv. FenEdeb. Fak. BiyoloJI BÖIümü ir bölgede yaşayan bir türün bıreyleri, başka türler ıle de bir arada bulunurlar. Tümü karşılıklı bırbirlerinl etkilerler. Aynı besıni paylaşan türler arasında bir yarışma vardır. Hızlı hareket eden, çabuk çoğalan, düşmanlarından kendisini daha 1yi koruyabıien, genel bir terimle, davranışı ortama daha iyı uyan besinden daha fazla yararlanır. Canlılar, düşmanları olan büyük canlılardan kendilerini çeşitli şekillerde koruyabılirler. Birçok hayvan özellikle böcek türlerı kendilerini, içinde bulundukları fiziksel ve kimyasal etkilerden koruyacak bırtakım yeteneklere sahıptirler. Bir kısmı da düşmanları tarafından fark edilmeyecek şekilde renk ve şekil değıştırirler. Arthropodların (Eklembacaklıların) korunma salgıları: Birçok eklembacaklının bez salgısı, predatörlerı (düşmanları) uzaklaştırmaktadır Çoğunlukla "sinirlendırıcı" ve "güzel kokulu" olan bu salgı; ağız, burun veya göz gibi duyu organlarına ısabet ederse, düşman etkisiz hale getırılir. Örneğin, "Bombacı" adı verılen Brachinus, bacaklarından birine saldıran karmcayı uzaklaştırmak ıçın abdomenının uç kısmından zararlı bir madde (hıdrojen peroksit) püskürtür (Resım 1). Kimi durumlarda, kimyasal koruyucular hayvan tarafından sentezlenmez. Bö Afrikalı arıların Amerika seferi frikalı balarısı.kötü bir şöhretesahıp. Yuvasını ısrarlı bir şekilde savuni duğundan,ısmi"katilarıya"çıkmış. Gerçi tehlıkelı oluşu sık sık abartılıyor, amaölümlesonuçlanankazalar.ısırmaya bir hayli meraklı olan bu arının şakaya gelmedığını de gösterıyor. Bu nedenle de Afrikalı arının Amerika kıtasınayolculuğu pek hoş karşılanmadı Bu arılar, son 30yıl içinde Guney ve Orta Amerika'nın buyük bir bölümünü yenı mesken edındıler. Muhtemelen önümüzdekı yıl Teksas'a kadar sızmış olacaklar A B Testere sineğl, Pseudoperga guerlnlnln korunma davranışı. Anne böcek, henüz kimyasal koruyuculannı geliştırememış çok genç yavrulannı korumaktadır. (Usttekı resim) Anne böceğin ölumunden sonra, yavrular Eucalyptus (sıtma ağacı) yaprağından elde ettiklen bir "defedıcı" maddeyı (açık renklı yuvarlaklar) çıkararak kendilerini korumaktadırlar. (altta) cek, zararlı maddeyi, besininı oluşturan bitkiden sağlar. Bitkilerın ürettiği bu kimyasallar, genelde omurgalı ve omurgasız otçullara karşı gelıştırılmışlerdır (Resım 2) Eklembacaklıların, korunma salgılarıyla düşmanı uzaklaştıramadan yaralanmaları, hatta öldürülmelerı, salgının "adaptıf başarısızlığını" göstermez Yalnızca, ko runma mekanizmasının %100 avantaj sağlamadığını, bireyı, üreme ve hayatta kalmada daha şanslı kıldığını gösterır. Kimı hayvan türleri, bu toksık bileşiklere karşı guçlü bir korunma sistemi geliştırmışlerdir. Bu arada bazı düşmanların, geçirdıkleri bir veya ikı acı tecrübeden sonra avlarından sakınmayı ögrendıklerını de vurgulayalım. [ ] Oysa 1956yıhnda her şey zararsız bir şekilde başlamıştı. O zamanlar Afrikalı balarıları Brezilya'ya getırilmıştı. Amaç, bu arılar aracıhğıyla Avrupa balarısının tropık ozellıklerını arttırmak ve boylece Güney Brezılya arıcılarının bal uretımını yukseltmektı. Ama kısasurede26 Afrikalı an kralıçesi, ınsan gözetımınden kaçtı, O günden bu yana da yılda yaklaşık 500 kılometre hızla Amerika kıtası uzerınde durdurak bılmeksızın yayılıyorlar Verrezuela'da orneğın 1976 yılında Afrıka arıları henuz ulkeye ulaşmadan, Avrupa kokenlı otuzkkırk bın an topluluğu yaşıyordu Bırkaç yıl ıçınde ıse bunlarazınlığaduşmuştu. Bugun Venezuela'dakı Afrikalı an topluluklarının nufusununbırıkımılyoncı'varındaolduğutahmın edılıyor. Gezgin arılar Afrıka balarısının adım attığı yerlerde arıcılar, arıların gıderek daha çok ısırdıklarından ve gezgınhğe merak sardıklarından şıkâyet edıyorlar Avrupalı an kralıçelerı sık sık Afrikalı erkek arılarla çıftleşıyor. Bir yandan Afrikalı balanları Avrupalı akrabalarına kıyasla, daha çok sayıda erkek arının "doğumuna" neden oluyor, öte yandan Afrıkalı erkek arılar yuvalarını terk edıp, başka an topluluklarına yerleşmeyı sevıyor Avrupalı arılar, bu davetsız mısafırlerı reddetmek bir yana, onları beslıyor ve kendı erkek arılarını ıhmal edıyorlar Bu nedenle Avrupalı an kralıçelerı, duğun uçuşları sırasında pek çok Afrikalı erkek an ıle çıftleşıyor Bu bırleşmelerden meydana gelen arılar da ıstenılmeyen özellıklerı an kovanlarına taşıyor. Bugune dek Afrikalı arılar dur durak bılmeksızın ve korkutucu bir hızla Kuzeye doğru yayıldılar. Olağanustü başarıları tropık ıklım kuşağıyla sınırlı kalacak mı? YoksaMeksıkave Amerika BırleşıkDevletlerı'nın buyuk bölumlerıne de mı yayılacaklar? Böyle bir durumda arıcıların arıları da Afrıkalıakrabalarlaçıttleşırveonlarınolumsuz ozellıklerını edınırierdı. İnatçı arılarla bal uretımı çıkmaza gırerse, bundan tarımın dığer alanları da zarar gorur. D (Sn) "Bombacı" böcek (Brachinus), korunma salgısını püskürtürken. Böcek, kusursuz bir şekilde, spreyini düşmana doğru çevirebilmektedir. 16