Katalog

TIP 4O'larda öliim sorunu olanlar Hastanın da, doktorların da yeni bilgilerle donatılması, genç yaşta ölümü azaltabilir. Koroner kalp hastalığına yakalanma riski olanlar, yaşam biçimlerini değiştirmeli. Damar duvannda hucre artıfı Koroner kalp hastalığı Yazan: John Newell Çeviri: T.Ziya Erol K oroner kalp hastalığı (KKH), koroner damarlarda normal kan akışının kesılmesı sonucunda kalp kaslarının bundan zarar görmesıdır Kalp krızıne neden olan olay, sertleşen atardamar duvarında trombosıtlerın toplanıp, damar çeperını daraltmasıdır Koroner kalp hastalığına (KKH) yol açan nedenlerin çoğu bugun oldukça lyı bılınmektedıı (Sıgara, aşırı kılo, hayvansal yağların aşırı tuketılmesı gıbı) Bunun yanı sıra, hakkında yeterlı bılgı sahıbı olmadığımız dığer bır rısk faktoru de ailesel yatkınlıktır. Yakın akrabalar, özellıkle erkekler arasında KKH'dan etkılenenlerın varlığı, hastalığa yatkınlığımız açısından önemlıdır Yanı çevresel faktörlerın yanı sıra genetik faktorler de hastalığın oluşmasında rol oynar KKH'ya eğılımde kalıtımsal faktorler anormallıkten çok, genetık değışım olarak tanımlanabılır Bu genetık değışımlerı sadece olumsuz yonde değerlendırmemek gerekır Aynı zamanda bu genetik değışımler ınsanlığın tarıh oncesı çağlardan berı avantajı olmuştur bır gen de Apolipoproteln, kısaca APO Al, dır Bu gen HDL'nın (Hıgh Densıty Lıpoproteın = Yuksek Yoğunluklu Lıpoproteın) ıskeletını oluşturur Bu lıpoproteın ters yonde kolesterol taşınması ıçınde yer alır, bu yolla atardamar duvarlarındakı ve dığer hucrelerdekı aşırı kolesteroller HDL tarafından alınır Oaha sonra bunlar karacığere taşınır Burada parçalanıp ıfraz edılır Yuksek duzeyde HDL'nin koroner kalp hastalığı (KKH) riskini duşurduğu tespıt edılmıştır duzeyıns baQhd' Hucr» »nıaın n yukMlma* Lıpıa btr k m g«c rgvnlığın anmas Bafl dokusu unıurMnnm ı n m H ytft ıromt>ull*r n olutmaB Oamtr n 9 ti kç« HK»nfTita Genetik değişim Yapılan ıncelemeler sonucunda APO Al genlerı bolunduğunde bırçok 'DNA Polymoriızler"ın açığa çıktığı tark edılmıştır Bunların bır çeşıtı, hasta ınsanlarda (mıyokard enfarktusu gıbı) daha sık gozlenmıştır Bu durum kendı başına KKH'nın teşhıs testlerı ıçın yararlı değıldır Fakat geleceğe yonelık araştırmalarda yol gosterıcı olacağı duşunulmektedır HDL'ye karşın, yapılan epıdemıyolo|ik ça lışmalar LDL'nin (Low Densıty Lıpoproteın = Duşuk Yoğunluklu Lıpoproteın) kanda fazla mıktarda bulunmasının zararlı olduğunu gosterdı Bunların atardamar duvarlarını kalınlaştıran ateromatoz plakların oluşmasına katkıda bulunduğu duşunulmekte LDL'nin proteın bolumunun şıfresını oluşturan dığer bır gen de, APO B'dır Bu gen, LDL ıçın reseptorlerı tutar Bu genlerdekı değışımler, LDL'nin reseptorler yoluy la kandan çıkmasını zorlaştırır ya da olanaksız hale getırır Ve boylece kandakı LDL sevıyesı yukselme eğılımıne gırer Dığer genlerın kan akışı ıçınde Lıpoproteın duzeyını ve ışlevını belırledığı bılınmekte Lıpoproteın Lıpaz genı ve sonuçta enzımı anormal yapıdaysa, lıpıd sevıyesını yukseltır ve enzım, lıpıdlerle, normalde olması gerektığı kadar etkılı (aalıyete gıremez Serum lıpıdlerının (azla yoğunlaşması da KKH rıskını artırır, çunku bunlar atardamar duvarlarında bırıkme eğılımındedır ve damarın kalınlaşıp, daralmasına yol açarlar Yara lyıleşmesınde ve tromboz oluşmasında ılk adım fıbrojenın fıbrınlere parçalanmasıdır Dr Humphrıes ve ekıbı kanda anormal sevıyede fıbrojen oluşturan genetik değışımler belırledıler Bunun da KKH ya eğılımı arttıran dığer bır faktor olabıleceğı duşunuluyor Yaranın lyıleşmesının ılk evresınde yer alan pıhtılaşma sıstemı eğer çabuk kanın pıhtılaşmasına yol açıyorsa yıne KKH'ya eğılımı arttırır Ayrıca pıhtılaşma yaralanma olmadan da gerçekleşebılır ve buzulen damarlarda engelleme yapabılır, boylece daraltıcı etkısı oluşturur. uretılmesı ıçın hucrelerı uyarır HUF da, fıbrın uretılmesı sırasında açığa çıkan fıbrınojen eksıklığını kapatması ıçın karacığerı uyarır, bunun sonucunda karacığer daha fazla fıbrınojen uretır Anormal derecede fıbrınojen bulunması da KKH rıskını arttırır Aşırı uyarımlar Fıbrınojemn yuksek düzeyde olması, hepatosıtlerın (karacığer hucrelerı) aşırı uyarılmasından kaynaklanabılır Bu aşırı uyarının, uyarıcı faktorun çok fazla olmasından kaynaklanmış olabıleceğı duşunuluyor Bu fazlalığın kolesterolle aşırı yuklenen kopuk hucreler (foam cells) tarafından uretıldığı yönunde gelıştırılen bır hıpotez uzerıne çalışmalar devam edıyor Dığer genlerın makrofajların davranışlarını kontrol ettığı bılınmekte Makrofajlar, damar duvarlarında bulunan temızleyıcı hucrelerdır ve kanda yuksek konsantrasyonda bulunan kolestrolu yutar APO E'nın şıfresını oluşturan RNA, Makrofaj tarafından salgılanır Makrofajın bunyesındekı APO E, kolesterollerı makrofajdan dışarı atar APO E genındekı bır kusurdan kaynaklanan RNA'dakı eksıklık sonuçta APO E proteınının kendısınde bır eksıklığe yol açar Araştırılan hıpoteze göre bu makrofajın kolesterolle aşırı yuklenmesıne yol açar Boylece atherozklerozlu damarlarda tabaka oluşmasına katkıda bulunarak damarların kalınlaşmasına yol açar Gelişen anlayış Geçen yıllarda meydana gelen teknık gelışmeler sayesınde her bır genı ve urunlennı tanımlayıp, analız etmek mumkun oldu Boylece genlerın, ateroskleroz ıçınde meydana gelen ayrıntılı blyokimyasal olayları ve kandakı pıhtılaşmaları nasıl kontrol ettığı hakkında yenı sonuçlara ulaşıldı Surecın kontrolunde yer alan bırçok gen ve bu genlerdekı değışımlerın, KKH'ya yatkınhğı guçlu bır şekılde etkıledığı bugun artık oldukça lyı bılınmektedır Geri bildirim (Feedback) sistemi Dr Humphrıes ve ekıbı kandakı fıbrınojen sevıyesını kontrol eden Gerıbıldırım Sıstemı uzerınde de ıncelemelerıne devam edıyor Kanın pıhtılaşması ıçın fıbrın uretme surecınde oluşan, kandakı fıbrınojen kısımlar, beyaz kan hucrelerı tarafından yutulur Bu da daha sonra Hepatosit Uyarıcı Faktör adı verılen maddenın Genetik sontajlar Önumuzdekı gunlerde, DNA ıçınde bu gıbı değışımlerın bulunup bulunmadığının açığa çıkarılması ıçın genetik sondajlama lar yapılacak, bu yönde bazı sondajlamalar şımdıden gelıştırılmış durumdadır Dr. Steven Humphrles önculuğunde bır ekıp, proteınler ıçın şılre oluşturan genler uzerınde çalışmalarını surduruyor Bu proteınler kandakı lipidlerin (bır tur yağ) taşınmasını kontrol ederler Ekıbın uzerınde çalıştığı dığer bır konu da, flbrlnojen genlerıdır. Bunlar kan pıhtılaştığında ya da fıbrın urettığınde kuçuk parçalara bolunen proteınlerdır KKH yatkınlığına neden olan bırçok genın ışlevlerı de farklıdır Bu yönde önemlı 10 Koroner kalp hastalığı Tablolar Bilinen başlıca risk 1) llerı yaş 2) Plazmada LDL kolesterol duzeyının yukselmesı 3) HDL kolesterol duzeyının duşmesı 4) Yuksek tansıyon 5) Sıgara 6) Şeker hastalığı 7) Yuksek mıktarda doymuş yağ yenmesı 8) A tıpı kışılık 9) Yumuşak su olan bölgelerde yaşanması Dlğer rirt faktörtari 1) Kanda trıglıserıdlerın yuksek olması 2) Glıkoza cevabın yuksek olması 3) ESR ve fıbrınojen duzeylerının yuksek olması 4) Faktor 7 e 8 ın artışı 5) Şışmanhk (Obosıte) 6) Stress Hastalığa hazırlıklı olmak Bu yonde surdurulen çalışmalar sonucunda genetik değışımler hakkında yeterlı bılgıye sahıp olmak amaçlanmakta Genetik olarak koroner kalp hastalığına yakalanma riskl olan insanların belırlenerek, daha damar hastalığı semptomları gorunmeden yaşam bıçımlerını, bu rıskı en alt duzeyde tutmalarına yardımcı olacak şekılde duzenlemelerı yönunde uyarılmalıdır (Spectrum, 219/1).